{{pp-vandalism|small=yes}}{{تغییرمسیر|رقیه|افراد دیگر با این نام|رقیه (نام کوچک)}}https://www.ghbook.ir/index.php?option=com_dbook&task=viewbook&book_id=5765&lang=fa<nowiki/>{{Infobox person||name=رقیه بنت حسین بن علی|image=Sayyidah Ruqayya Mosque 01.jpg|caption=نگاره‌ای از [[حرم رقیه]]|birth_date=۱۷ یا ۲۳ [[شعبان]] ۵۷ قمری|birth_place=[[مدینه]]، [[حجاز]]|death_date=۵ [[صفر (ماه)|صفر]] ۶۱ قمری|death_place=[[دمشق]]، [[شام (سرزمین)|شام]]|resting_place=[[حرم رقیه]]، [[دمشق]]|other_names=فاطمه|father=[[حسین بن علی]]|mother=[[ام اسحاق]]}}'''رُقَیّه دختر حسین بن علی''' {{به عربی|رُقَیّة بنت الحسین}} که به اختصار '''رقیه''' خوانده می‌شود و برخی منابع با نام '''فاطمه صغری بنت الحسین''' از او یاد کرده‌اند، دختر کوچک حسین بن علی است. پدر او [[امام]] سوم [[شیعیان]] [[حسین بن علی]] و مادرش مطابق بعضی از نقل‌ها [[ام‌اسحاق|ام اسحاق]] و برخی نقل‌های دیگر، [[شهربانو]] بوده‌است. منابع تاریخی [[شیعه|شیعی]] و [[سنی]] از مرگ وی در اثر اسارت و رنج‌های سفر از [[کربلا]] تا [[شام]] یاد کرده‌اند. بر اساس نقلی که طبری در [[کامل بهائی]] از کتاب الحاویه گزارش کرده‌است، این دختر خردسال در شام و پس از مشاهده سر بریده پدرش، از دنیا رفته‌است و در همان‌جا دفن گردیده‌است. تاریخ مرگ وی، ۵ [[صفر (ماه)|صفر]] سال ۶۱ ه.ق گزارش شده‌است.
== نام و نسب ==
=== نام ===
رقیه از واژهماده «رقی» و به معنای «ترقی» و «بالا رفتن» است. ایندیگر احتمالمعنای دادهواژه شده‌استرقیه، کهاسمی این[[مصغر واژه(دستور تصغیرزبان)|مصغر شده]] از ماده «رُقِیة» و به معنای [[نیایش|دعا]] باشدمی‌باشد.<ref>{{پک|هادی‌منش|۱۳۸۳|ف=پژوهشی در هویت تاریخی رقیه|ک=شمیم یاس}}</ref><ref>{{پک|تاج‌الدین|۱۳۹۲|ک=المجالس النقیه|ص=۴۱}}</ref> عربدلیل بهبه‌کاربردن جهتواژه ملاطفتمصغر بادر فرزندان،نامگذاری نام‌هایفرزندان مصغراز راجانب براعراب، فرزندانبه خودجهت وضعملاطفت می‌کندبا فرزندان گزارش شده‌است.<ref>{{پک|تبریزی|۱۴۳۲|ک=حضرت رقیه فرزند سیدالشهدا|ص=۸۲}}</ref> نام اصلی اینرقیه دختربنت الحسین در منابع، فاطمه ویا فاطمه صغری گزارش شده‌است و رقیه، یکی از القاب ویاین اودختر می‌باشداست.<ref>{{پک|هادی‌منش|۱۳۸۳|ف=پژوهشی در هویت تاریخی رقیه|ک=شمیم یاس}}</ref> آورده‌اندمطالبی کهمبنی بر نامگذاری تمام فرزندان [[حسین بن علی]] به جهتفاطمه علاقهو بهعلی پدرگزارش وشده‌است. مادرش،منابع نامدلیل تماماین فرزندان خویشنامگذاری را فاطمهعلاقه وحسین علیبه گذاشتهپدر استو مادرش دانسته‌اند.<ref>{{پک|زحمتکش|۱۳۹۹|ف=سرگذشت حضرت رقیه|ک=معارف حسینی|ص=۸}}</ref> [[عمادالدین حسن بن علی طبری|طبری]] در [[کامل بهائی|''کامل بهائی'']]، برای دختر حسین بن علی که در [[سوریه|شام]] مدفون می‌باشد،است، اسامی متعددی چون رقیه، زبیده، زینب و فاطمه گزارش شده‌استمی‌کند. [[فخرالدین طریحی|طریحی]]، رقیه را نام دیگر فاطمه صغری بنت حسین دانسته استمی‌داند.<ref>{{پک|تاج‌الدین|۱۳۹۲|ک=المجالس النقیه|ص=۳۴}}</ref>
=== پدر و مادر ===
پدرش، [[حسین بن علی بن ابی‌طالب|حسین بن علی]] -فرزند [[فاطمه زهرا]] دختر رسول خدا[[محمد]] و [[علی بن ابی‌طالب]] -خلیفه چهارم از خلفاء[[خلفای راشدین|خلفای راشیدن]]- می‌باشد. او امام سوم [[شیعه دوازده‌امامی|شیعیان دوازده‌امامی]] است که به سال ۶۱ ه.ق در [[نبرد کربلا]]، به دست سپاهیان [[عمر بن سعد|عمر سعد]] و به فرمان [[یزید]]، کشته شد.<ref>{{پک|حاج منوچهری|۱۳۹۲|ف=حسین (ع)، امام|ک=دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|ص=۶۷۸|رف=دائرةالمعارف}}</ref>
منابع در موردذکر مادر رقیه،رقیه سهبنت احتمالالحسین داده‌شده‌است؛دچار اختلاف هستند. گروهی از جمله [[علی بن عیسی اربلی|اربلی]] در [[کشف الغمه فی معرفه الائمه|''کشف الغمه'']] و [[شیخ مفید|مفید]] در [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد|''الارشاد'']]، [[ام‌اسحاق|ام اسحاق]] را که پیش از آن همسر [[حسن مجتبی|حسن بن علی]] بوده‌است، مادر رقیه دانسته‌اند. در مقابل گروهی دیگر چون [[مهدی حائری مازندرانی|حائری]] در ''[[معالی السبطین]]''، مادر رقیه را [[شهربانو]]، و رقیه را با [[سجاد]]، خواهر تنی می‌داندمی‌دانند. دیدگاه سوم در این خصوص، مادر رقیه را [[ام‌جعفر قضاعیه]] می‌داند؛می‌داند اماکه اینبا مطلب،توجه به عدم استناد به مستندی تاریخیتاریخی، استناددیدگاهی نکرده‌است.ضعیف است.<ref>{{پک|تربتی|۱۳۸۸|ف=تحقیقی دربارهٔ حضرت رقیه|ک=مبلغان|ص=۶۵}}</ref><ref>{{پک|هادی‌منش|۱۳۸۳|ف=پژوهشی در هویت تاریخی رقیه|ک=شمیم یاس}}</ref> از این میان، دیدگاه اول به علت گزارش منابع نسب‌شناسی مبنی بر تولد دختری با نام فاطمه صغری برای حسین بن علی از [[ام اسحاق بنت طلحه،طلحه]]، احتمالدیدگاهی مادرقوی‌تر بودنبه امنظر اسحاق برای رقیه بنت حسین قوی تر استمی‌رسد.<ref>{{پک|تبریزی|۱۴۳۲|ک=حضرت رقیه فرزند سیدالشهدا|ص=۹۶}}</ref>
== تولد و سرگذشت ==
خط ۱۵:
=== ولادت ===
در خصوص تاریخ دقیق تولد رقیه، منابع سخنی به میان نیاورده‌اندنیاورده‌اند؛ اما سال ولادت او بین سال‌های ۵۷ تا ۵۸ گزارش شده‌است. محل تولد رقیه،رقیه نیز [[مدینه]] بوده‌استگزارش شده‌است.<ref>{{پک|زحمتکش|۱۳۹۹|ف=سرگذشت حضرت رقیه|ک=معارف حسینی|ص=۸}}</ref> منابع در سن وی در هنگام مرگ نیز دچار اختلاف هستند، با این وجود، مشهور است که تاریخ ولادت وی، پنجم شعبان سال ۵۷ ه.ق می‌باشدبوده‌است.<ref>{{پک|تاج‌الدین|۱۳۹۲|ک=المجالس النقیه|ص=۳۵}}</ref>
[[پرونده:نقاشي ظهر عاشورا.jpg|راست|بندانگشتی|253x253پیکسل|نقاشی مربوط به عصر قاجار، از روز عاشورا و وداع حسین بن علی با خانواده خویش. (در این اثر، دختری خردسال حسین بن علی را در آغوش گرفته است.)]]
=== نبرد کربلا ===
{{همچنین ببینید|نبرد کربلا}}
از وقایع زندگانی رقیه تا واقعه عاشورا،[[نبرد کربلا|عاشورا]]، هیچ اطلاعاتی در دست نیست. اما در صحنه [[نبرد کربلا]] نیز از رقیهوی در چند نوبت یاد شده‌است. یکمرتبه نوبتنخست، پیش از حضور حسین بن علی به عنوان مبارز در صحنه کربلا است که دربر آنجااساس رقیه،آن، رقیه خطاب به پدرش از جهتبرای رفتن به صحنه نبرد شکایت می‌کند و از شدت تشنگی خود خبر می‌دهد. در صحنه‌ایصحنه‌ی دیگردیگری که [[ابوالحسن بیهقی|ابن فندق]] از [[هلال بن نافع]] آن را گزارش کرده‌است، حسین بن علی برای آخرین وداع با اهل بیت خود، به سمت خیمه‌ها رفتهمی‌آید و در این میان، دختری خردسال به نزدش می‌آید و از تشنگی خویش به حسین خبر می‌دهد. هلال در این گزارش، نام این دختر را «رقیه بنت الحسین» گزارش کرده‌است. صحنه دیگری که از رقیه بنت الحسین یاد شده،می‌شود، پس از کشته شدن حسین بن علی و در حین غارت خیمه‌ها بوده‌است؛است؛ بر اساس این گزارش، دختری خردسال از دختران حسین بن علی، با در دست داشتن مقداری آب برای سیراب کردن پدرش، به سمت رزمگاه می‌رفت تا آب را به پدرش برساند. در نقل قولی مشابه، این ماجرا به دختری نسبت داده می‌شود که یکی از سپاهیان عمر سعد را مورد خطاب قرار داده و از سیراب یا تشنه کشته شدن پدرش سؤال می‌پرسد. بر اساس همین روایت، دختر خردسال پس از اطلاع از کشته شدن پدرش بهبا حالت تشنگی، از خوردن آب ممانعت می‌کند. از آنجا که این دختر، در گزارش اخیر از وجود خواهری کوچکتر از خود خبر می‌دهد احتمال داده‌شده استداده‌شده‌است که [[سکینه بنت حسین]] باشد.<ref>{{پک|زحمتکش|۱۳۹۹|ف=سرگذشت حضرت رقیه|ک=معارف حسینی|ص=۱۰-۱۳}}</ref> منابع تاریخی، از دختری خردسال برای حسین بن علی یاد می‌کنند که پس از کشته شدن حسین در روز عاشورا، توسط سپاهیان عمر سعد مورد ضرب و شتم قرار گرفته و گوشوراه و روسریروسریِ اش،او، ربوده شده‌استشد.<ref>{{پک|هادی‌منش|۱۳۸۱|ف=فرشته غم|ک=بانک جامع حضرت رقیه|ص=۱۳۰۲-۱۳۰۳}}</ref>
=== اسارت ===
خط ۴۳:
== در شعر و ادبیات ==
{{جعبه نقل قول|عنوان=شعری منسوب به زینب بنت علی در کوفه:|نقل‌قول=یَا أَخِی فَاطِمَ الصَّغِیرَهَ کَلِّمْهَا / فَقَدْ کَادَ قَلَبُهَا أَنْ یَذُوبَا|منبع=''بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۵''|عرض=250px|اندازه خط=12px|شکل‌بندی عنوان=font-size:90%|تراز=چپ|تراز نقل‌قول=راست|تراز منبع=چپ|گیومه نقل‌قول=بله|گفتاورد={{شعر}} {{بیت|یَا أَخِی فَاطِمَ الصَّغِیرَهَ کَلِّمْهَا|فَقَدْ کَادَ قَلَبُهَا أَنْ یَذُوبَا}} {{پایان شعر}} '''ترجمه:''' {{شعر}} {{بیت|برادر! با فاطمه خردسال و صغیرت، سخن بگو|}} {{بیت|که نزدیک است دلش از غصه آب شود|}} {{پایان شعر}}}}قدیمی ترین شعر در وصف رقیه بنت الحسین، متعلق به سیف بن عمیره (از شاگردان محمد باقر و جعفر صادق) است که در شعری در بیان مصائب عاشورا، دو بار به نام رقیه بنت الحسین اشاره دارد.<ref>{{پک|هادی‌منش|۱۳۸۱|ف=فرشته غم|ک=بانک جامع حضرت رقیه|ص=۱۳۳۶}}</ref> شاعران معاصر عرب در خصوص مصائب وارده بر رقیه بنت الحسین، اشعار متنوعی سروده‌اند. عبدالمنعم فرطوسی، احمد الوائلی، سید حسین بحرالعلوم، علی ادریس الغانمی، مرتضی آل شرارة العاملی، سید عامر حلو و حسن آل حطیط العاملی از جمله شعراء عرب هستند که در این خصوص اشعاری را سروده‌اند. شاعران دیگری از شعراء عرب در خصوص فضیلت رقیه اشعاری سروده‌اند از جمله آنها می‌توان به سید محمدمهدی سویج، سید داود بن ابراهیم، سلمان آل طه، لبیب بیضون، محمدجواد السهلانی، ابراهیم محمد جواد، [[سید محسن امین]] و ابوالفضل طهرانی اشاره کرد. مضامین اکثر این اشعار آمیزه‌ای از مدح، رثا، احساس، عشق، حماسه و پند است.<ref>{{پک|نوری|۱۳۹۹|ف=حضرت رقیه در آینه شعر معاصر|ک=معارف حسینی}}</ref> از کتب شعری که با موضوع رقیه بنت الحسین نگارش یافته است می‌توان به ''در یتیم دمشق'' اثر محمد قاسمی، ''دختری در قراغ بابا'' اثر روح‌الله دریکوند، ''سه ساله'' اثر ابوالفضل عرب‌عاملی، ''عطر باران'' اثر ناصر صبا و ''غروب ستاره'' اثر محسن حافظی کاشانی اشاره کرد.<ref>{{پک/بن|موسسه قائمیه|ک=کتابخانه قائمیه|ف=کتابشناسی حضرت رقیه}}</ref>
