|
| تولد = ۱۲۸۰ خورشیدی{{سخ}}[[خوانسار]]، [[استان اصفهان]]
| مرگ = ۶ فروردین ۱۳۶۱{{سخ}}[[تهران]]
| ملیت = [[ایرانی‌ها|ایرانی]]
| ساز =
| نوع_صوت =
| سبک = سنتی/کلاسیک
| فعالیت = موسیقیدان و خوانندۀخوانندهٔ آواز اصیل ایرانی
| مدت =
| ناشر =
| سازهای_برجسته =
}}
'''اِسماعیل اَدیب خوانساری''' (زادهٔ ۱۲۸۰ – درگذشتهٔ ۱۳۶۱) نخستین خوانندۀخوانندهٔ مرد در [[سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران|رادیوی ملی ایران]] بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = صدا و سیمای کردستان|نشانی = http://kurdistan.irib.ir/-/اسماعیل-ادیب-خوانساری|عنوان = اسماعیل ادیب خوانساری|ناشر = تولیدات ویژه مرکز کردستان|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶|archiveurl = https://web.archive.org/web/20160430094548/http://kurdistan.irib.ir/-/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A8-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C|archivedate = ۳۰ آوریل ۲۰۱۶|dead-url = yes}}</ref>
== زندگینامه ==
'''اسماعیل ادیب خوانساری''' فرزند یک روحانی و [[خوشنویسی|خوشنویس]] برجسته به نام «میرزا محمود بن ابی القاسم الخوانساری» و شاگرد [[عندلیب گلپایگانی|عندلیب گلپایگانی (تولایی)]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=اولین استاد ادیب "عندلیب" خطیب، واعظ، و اهل منبر بود که در مجاورت خوانسار در گلپایگان ساکن بود. عندلیب که بعدها نام "تولایی" را برای خود انتخاب کرد دارای اطلاعات موسیقی فراوان بود و صدایی بم و گیرا داشت.|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=isfahancht.ir/Fa.aspx?p=5&aiuid=df281698-1c67-4638-b7d3-7e4e4f8a6329|عنوان=عندلیب خوانساری}}</ref>، سید رحیم اصفهانی، حبیب شاطر حاجی، [[نایب اسدالله]] (و شاگرد غیرمستقیم [[حسین طاهرزاده|طاهرزاده]]) بود.
ادیب از سال ۱۳۰۳ تا سال ۱۳۰۹ گاه در [[اصفهان]] گاه در [[تهران]] به سر می‌برد. در سال ۱۳۰۹ وارد خدمات دولتی شد و کار اداری خود را از ۱۶ مهر ماه ۱۳۰۹ در [[بلدیه]] که همان [[شهرداری تهران]] امروزیست آغاز کرد.<ref>[http://tv4.irib.ir/Avayeirani/default.htm برنامهٔ آوای ایرانی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081204010841/http://tv4.irib.ir/Avayeirani/default.htm |date=۴ دسامبر ۲۰۰۸ }} شبکه چهار صدا و سیمای ایران.</ref>
در سال ۱۳۱۹ وقتی برای نخستین بار در [[ایران]] رادیو ملی تأسیس شد، در حالی که سی‌ونهمین سال زندگی را می‌گذراند به عنوان نخستین خواننده مرد رادیوی ملی ایران، به رادیو دعوت شد. او در آن دوران با نوازندگانی چون [[ابوالحسن صبا]]، [[علی اکبر شهنازی]]، [[حسین یاحقی]]، [[حبیب سماعی]]، [[عبدالحسین شهنازی]]، [[مهدی خالدی]] و [[مرتضی محجوبی]] همکاری می‌کرد.<ref name="autogenerated1"/>
آثار او در صفحات گرامافون ۷۸ دور (صفحات سنگی)، آثار رادیویی، آوازها و تصانیف همراه با ساز و ارکستر و تعداد بیشماریبی‌شماری ضبط‌های خصوصی و خانگی به‌جا مانده‌است.
از آوازهای محلی بختیاری (اجرا شده با ارکستر انجمن موسیقی ملی) ''شلیل'' و ''خون دل'' قابل ذکر است، ادیب خوانساری دربرنامهدر برنامۀ برگ سبز و گل‌های جاویدان هم چندین اجرا داشته‌است.{{سخ}}
او برای هنرش قدر و منزلت زیادی قائل بود، خودش در این باره می‌گوید: «هیچگاه از کسی در ازای خواندن نوا پول نگرفته‌ام؛ زیرا این کار را دون شخصیت یک هنرمند می‌دانم.»<ref name="autogenerated1">{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.donya-e-eqtesad.com/news/504037/#ixzz43xiSctaP |عنوان = تنها صداست که می‌ماند| ناشر =دنیای اقتصاد |تاریخ =۵ اردیبهشت ۱۳۸۸ |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref>
از ویژگی‌های منحصر به فرد او می‌توان به دارا بودن زمینهزمینۀ معنوی و عرفانی در آثارش، ادای صحیح شعر و حفظ حالت درونی آن و تکنیک‌های منحصر به فرد در ساختار تحریرها اشاره کرد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.mehrnews.com/news/1723797/شیوه-آواز-نخستین-خواننده-مرد-در-رادیو-بررسی-می-شود |عنوان =شیوه آواز نخستین خواننده مرد در رادیو بررسی می‌شود | ناشر =خبرگزاری مهر |تاریخ = ۲۹ مهر ۱۳۹۱ |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref>
در تاریخ ۱۹ فروردین ۱۳۸۶ کتاب ''ادیب خوانساری: آوای جاویدان در موسیقی ایران'' نوشته شیرین ادیب (دختر ادیب خوانساری) که در ۵ فصل شامل زندگینامه، فعالیت‌های هنری، گفته‌ها، نوشته‌ها و خاطرات ادیب ارائه شده<ref>{{یادکرد|نویسنده = شیرین ادیب |کتاب = کتاب ماه هنر| ناشر = خانه کتاب |صفحه = ۷۱ |تاریخ = فروردین و اردیبهشت 1386 - شماره 103 و 104}}</ref> توسط مؤسسه فرهنگی و هنری آوای هنر و اندیشه منتشر شد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = شیرین ادیب |نشانی = http://www.adinehbook.com/gp/product/9640680551/ref=sr_1_1000_1/861-3181999-1896053 |عنوان = ادیب خوانساری: آوای جاویدان در موسیقی ایران |ناشر = مؤسسه فرهنگی و هنری آوای هنر و اندیشه |تاریخ = 19 فروردین، 1386 |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160405085147/http://www.adinehbook.com/gp/product/9640680551/ref=sr_1_1000_1/861-3181999-1896053 |archivedate = ۵ آوریل ۲۰۱۶ |dead-url = yes }}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://hamshahrionline.ir/details/188580 |عنوان = پالایش و انتشار دو ضبط خصوصی ادیب خوانساری | ناشر = همشهری آنلاین|تاریخ = نجشنبه 4 آبان 1391|تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref>
== سالشمار زندگی اسماعیل ادیب خوانساری ==
۱۲۸۰- تولد در شهر خوانسار
۱۲۹۴- پوشیدن لباس طلبگی - در این ایام با صدای زیبا خود مؤذن مسجد می‌شود.
1280- تولد در شهر خوانسار
۱۲۹۵- آغاز تعلیم ردیف‌های آوازی تحت نظر عندلیب گلپایگانی (تولایی)
1294- پوشیدن لباس طلبگی - در این ایام با صدای زیبا خود موذن مسجد می شود.
۱۲۹۸- عزیمت به اصفهان و آغاز تعلیم ردیف، دقایق و ظرایف مکتب آواز اصفهان زیر نظر سید عبدالرحیم اصفهانی - آغاز آشنایی و دوستی با جلال تاج اصفهانی در مکتب سید عبدالرحیم.
1295- آغاز تعلیم ردیف های آوازی تحت نظر مرحوم عندلیب گلپایگانی (تولایی)
۱۳۰۰- آغاز تعلیم زیر نظر نایب اسدالله (نوازنده چیره‌دست نی) جهت آشنایی با شیوه‌های مختلف همراهی ساز با آواز و جواب آواز
1298- عزیمت به اصفهان و آغاز تعلیم ردیف ، دقایق و ظرایف مکتب آواز اصفهان زیر نظر مرحوم سید عبدالرحیم اصفهانی - آغاز آشنایی و دوستی با جلال تاج اصفهانی در مکتب سید عبدالرحیم.
۱۳۰۱- تعلیم از میرزا حبیب اصفهانی (شاطر حاجی) که یکی از شاخص‌ترین چهره‌های مکتب آوازی اصفهان بود. در ضمن در همین ایام پیش میرزا حسین خضوعی (ساعت‌ساز) که یکی دیگر از چهره‌های شاخص مکتب آواز اصفهان بود، آواز آموخت.
1300- آغاز تعلیم زیر نظر مرحوم نایب اسدالله (نوازنده چیره دست نی) جهت آشنایی با شیوه های مختلف همراهی ساز با آواز و جواب آواز
۱۳۰۲- سفر به مناطق بختیاری و جنوب ایران و آشنایی با زبان، فرهنگ و نغمه‌های محلی لری و بختیاری که بسیار مورد علاقه‌اش بود.
1301- تعلیم از محضر میرزا حبیب اصفهانی (شاطر حاجی) که یکی از شاخص ترین چهره های مکتب آوازی اصفهان بود. در ضمن در همین ایام از محضر میرزا حسین خضوعی (ساعت ساز) که یکی دیگر از چهره های شاخص مکتب آواز اصفهان بود، تلمذ می نمود.
۱۳۰۳- عزیمت به تهران و آشنایی با گروهی از برجسته‌ترین موسیقی دانان - آغاز شاگردی پیش موسیقی‌دانانی چون غلامحسین درویش خان، حسین خان اسماعیل زاده و … - آشنایی با حبیب سماعی، مرتضی محجوبی، موسی معروفی، علی اکبر شهنازی، عبدالحسین شهنازی، مرتضی نی داوود و … - ضبط اولین صفحه گرامافون در سن ۲۳ سالگی به همراهی نی مهدی نوایی
1302- سفر به مناطق بختیاری و جنوب ایران و آشنایی با زبان ، فرهنگ و نغمه های محلی لری و بختیاری که بسیار مورد علاقه ایشان بود.
۱۳۰۵- همزمان با آغاز ضبط دور دوم صفحات گرامافون ۷۸ دور از ادیب جوان دعوت به عمل تا صفحاتی را با همکاری نوازندگانی چون مرتضی محجوبی، موسی معروفی، حسین یاحقی و … ضبط کند. - تأسیس جامعه باربد به همت اسماعیل مهرتاش و ادیب خوانساری
1303- عزیمت به تهران و آشنایی با گروهی از برجسته ترین موسیقی دانان - آغاز تلمذ از حضور بزرگانی چون غلامحسین درویش خان ، حسین خان اسماعیل زاده و ... - آشنایی با بزرگانی چون حبیب سماعی ، مرتضی محجوبی ، موسی معروفی ، علی اکبر شهنازی ، عبدالحسین شهنازی ، مرتضی نی داوود و ... - ضبط اولین صفحه گرامافون در سن 23 سالگی به همراهی نی مهدی نوایی
۱۳۰۹- آغاز فعالیت‌های اداری (دولتی) با انجام وظیفه در بلدیه (شهرداری) تهران
1305- همزمان با آغاز ضبط دور دوم صفحات گرامافون 78 دور از ادیب جوان دعوت به عمل تا صفحاتی را با همکاری استادانی چون مرتضی محجوبی ، موسی معروفی ، حسین یاحقی و ... ضبط کند. - تاسیس جامعه باربد به همت استادان اسماعیل مهرتاش و ادیب خوانساری
۱۳۱۰- ضبط صفحاتی به همراهی تار عبدالحسین برازنده
1309- آغاز فعالیت های اداری (دولتی) با انجام وظیفه در بلدیه (شهرداری) تهران
۱۳۱۲- برگزاری کنسرتی به یاد عارف قزوینی با عنوان «یک شب به یاد عارف»
1310- ضبط صفحاتی به همراهی تار عبدالحسین برازنده
۱۳۱۳- ضبط صفحاتی با کمپانی اودئون
1312- برگزاری کنسرتی به یاد عارف قزوینی با عنوان "یک شب به یاد عارف"
۱۳۱۴- به درخواست خود به مدت ۲ سال از بلدیه تهران به بلدیه اصفهان منتقل می‌شود.
1313- ضبط صفحاتی با کمپانی اودئون
۱۳۱۵- تغییر نام خانوادگی خود از نکیسا به ادیب خوانساری
1314- به درخواست خود به مدت 2 سال از بلدیه تهران به بلدیه اصفهان منتقل می شود.
۱۳۱۶- انتقال مجدد به تهران و انتصاب به سمت مدیریت کل تلفنخانه شمیران به مدت ۲ سال
1315- تغییر نام خانوادگی خود از نکیسا به ادیب خوانساری
۱۳۱۸- انجام خدمت در شرکت نفت میهن وابسته به شرکت نفت ایران و انگلیس
1316- انتقال مجدد به تهران و انتصاب به سمت مدیریت کل تلفنخانه شمیران به مدت 2 سال
۱۳۱۹- به هنگام تأسیس رادیو تهران از اولین خوانندگانی بود که با آن دستگاه همکاری کرد.
1318- انجام خدمت در شرکت نفت میهن وابسته به شرکت نفت ایران و انگلیس
۱۳۲۰- با درگذشت حسین خان اسماعیل زاده، دو شاگردش، ادیب خوانساری و حسین قوامی به یاد او برنامه اجرا کردند.
1319- به هنگام تاسیس رادیو تهران از اولین خوانندگانی بود که با آن دستگاه همکاری کرد.
۱۳۲۱- اجرای زنده آواز در رادیو ایران به همراهی ساز نوازندگانی چون مرتضی محجوبی، علی اکبر شهنازی، مهدی خالدی، مرتضی نی داوود، حبیبسماعی و …
1320- با درگذشت حسین خان اسماعیل زاده، دو شاگرد ایشان، استادان ادیب خوانساری و حسین قوامی به یاد ایشان برنامه اجرا کردند.
۱۳۲۳- با تأسیس انجمن موسیقی ملی به همت روح‌الله مخالفی ادیب گلپایگانی از بدو تأسیس انجمن، با این انجمن همکاری داشت و کنسرتهای متعدی با ارکستر انجمن اجرا کرد.
1321- اجرای زنده آواز در رادیو ایران به همراهی ساز استادانی چون مرتضی محجوبی ، علی اکبر شهنازی ، مهدی خالدی ، مرتضی نی داوود ، حبیبسماعی و ...
۱۳۲۴- صفحاتی بعد از جنگ جهانی دوم توسط کمپانی هیز مسترز ویس - ضبط چند صفحه با همکاری ارکستر جواد معروفی
1323- با تاسیس انجمن موسیقی ملی به همت روح الله مخالفی ادیب گلپایگانی از بدو تاسیس انجمن، با این انجمن همکاری داشت و کنسرتهای متعدی با ارکستر انجمن اجرا نمود.
۱۳۲۵- با درگذشت حبیب سماعی، ادیب خوانساری به یاد و گرامیداشت او برنامه اجرا کرد.
1324- صفحاتی بعد از جنگ جهانی دوم توسط کمپانی هیز مسترز ویس - ضبط چند صفحه با همکاری ارکستر جواد معروفی
۱۳۲۷- ضبط دو صفحه معروف شور و سه گاه به همراهی ارکستر طوطی - انتقال مجدد به شهرداری تهران و ادامه کار با عنوان ریاست بایگانی کل شهرداری تهران
1325- با درگذشت مرحوم حبیب سماعی ، ادیب خوانساری به یاد ایشان و در گرامیداشت ایشان برنامه اجرا کرد.
۱۳۲۸- همکاری مجدد با رادیو ایران (پس از چند سال عدم همکاری به دلایل مختلف) - به موجب حکمی به عضویت افتخاری کمیسیون فنی موسیقی رادیو در می‌آید.
1327- ضبط دو صفحه معروف شور و سه گاه به همراهی ارکستر طوطی - انتقال مجدد به شهرداری تهران و ادامه کار با عنوان ریاست بایگانی کل شهرداری تهران
۱۳۲۹- ضبط یک اثر نفیس و با ارزش با نوازندگی مرتضی محجوبی، رضا محجوبی و آواز و تنبک ادیب خوانساری
1328- همکاری مجدد با رادیو ایران (پس از چند سال عدم همکاری به دلایل مختلف) - به موجب حکمی به عضویت افتخاری کمیسیون فنی موسیقی رادیو در می آید.
۱۳۳۰- از آغاز این دهه ضبط نوارهای مغناطیسی متعددی را به همراهی ساز نوازندگان مختلف سپری می‌کند، از جمله ضبط اثری نفیس در دستگاه همایون با همکاری ادیب خوانساری، مرتضی محجوبی، حسین یاحقی، رضا ورزنده، لطف‌الله مجد و مهدی غیاثی
1329- ضبط یک اثر نفیس و با ارزش با هنرنمایی استادان مرتضی محجوبی ، رضا محجوبی و آواز و تنبک ادیب خوانساری
۱۳۳۲- کناره‌گیری از رادیو ایران به دلایل مختلف - ضبط ۱۵ نوار با همکاری ادیب خوانساری و مهدی خالدی که پس از چند سال توسط مشیر همایون شهردار، تعدادی از این نوارها از بین خواهد رفت.
1330- از آغاز این دهه ضبط نوارهای مغناطیسی متعددی را به همراهی ساز نوازندگان مختلف سپری می کند، از جمله ضبط اثری نفیس در دستگاه همایون با همکاری استادان ادیب خوانساری ، مرتضی محجوبی ، حسین یاحقی ، رضا ورزنده ، لطف الله مجد و مهدی غیاثی
۱۳۳۴- همکاری مجدد با رادیو - دعوت به [[برنامه گلها]] جهت همکاری با این برنامه وزین - ضبط نواری نفیس در منزل صبا با همکاری ادیب خوانساری، ابوالحسن صبا، حسن کسایی، حسین تهرانی و منوچهر همایون پور
1332- کناره گیری از رادیو ایران به دلایل مختلف - ضبط 15 نوار با همکاری استادان ادیب خوانساری و مهدی خالدی که متاسفانه پس از چند سال توسط مشیر همایون شهردار، تعدادی از این نوارها از بین خواهد رفت
۱۳۴۰- بازنشستگی از شهرداری تهران
1334- همکاری مجدد با رادیو - دعوت به برنامه گلها جهت همکاری با این برنامه وزین - ضبط نواری نفیس در منزل استاد صبا با همکاری استادان ادیب خوانساری ، ابوالحسن صبا ، حسن کسایی ، حسین تهرانی و منوچهر همایون پور
۱۳۴۴- خبر درگذشت مرتضی خان محجوبی، ادیب را بسیار متأثر و افسرده می‌کند.
1340- بازنشستگی از شهرداری تهران
۱۳۴۹- دعوت از ایشان توسط مرکز حفظ و اشاعه موسیقی جهت تدریس در این مرکز (ادیب به دلیل کسالت و بیماری نپذیرفتند)
1344- خبر درگذشت مرتضی خان محجوبی ، ادیب را بسیار متاثر و افسرده می کند.
۱۳۵۱ تا ۱۳۵۵- تعلیم آواز و ردیف آوازی به تعدادی از هنرجویان رادیو در محل رادیو
1349- دعوت از ایشان توسط مرکز حفظ و اشاعه موسیقی جهت تدریس در این مرکز ( ادیب به دلیل کسالت و بیماری نپذیرفتند.)
۱۳۵۳- تجلیل از ادیب خوانساری در مراسمی در تالار رودکی تهران
1351 تا 1355- تعلیم آواز و ردیف آوازی به تعدادی از هنرجویان رادیو در محل رادیو
۱۳۵۶- ضبط یک دوره ردیف آوازی به همراهی تار مرحوم ابراهیم سرخوش
1353- تجلیل از ادیب خوانساری در مراسمی در تالار رودکی تهران
۱۳۶۱- درگذشت ادیب خوانساری (ساعت ۴ صبح روز ششم فروردین ماه ۱۳۶۱)
1356- ضبط یک دوره ردیف آوازی به همراهی تار مرحوم ابراهیم سرخوش
1361- درگذشت ادیب خوانساری (ساعت 4 صبح روز ششم فروردین ماه 1361)
1362- برگزاری مراسم یادبودی به مناسبت یکمین سالگرد درگذشت ایشان در منزلشان به همت دختر ایشان، خانم دکتر شیرین ادیب (در این مراسم بسیاری از هنرمندان شرکت کردند.)}}<!-- سالشمار زندگی اسماعیل ادیب خوانساری
1280- تولد در شهر خوانسار
1294- پوشیدن لباس طلبگی - در این ایام با صدای زیبا خود موذن مسجد می شود.
1295- آغاز تعلیم ردیف های آوازی تحت نظر مرحوم عندلیب گلپایگانی (تولایی)
1298- عزیمت به اصفهان و آغاز تعلیم ردیف ، دقایق و ظرایف مکتب آواز اصفهان زیر نظر مرحوم سید عبدالرحیم اصفهانی - آغاز آشنایی و دوستی با جلال تاج اصفهانی در مکتب سید عبدالرحیم.
1300- آغاز تعلیم زیر نظر مرحوم نایب اسدالله (نوازنده چیره دست نی) جهت آشنایی با شیوه های مختلف همراهی ساز با آواز و جواب آواز
1301- تعلیم از محضر میرزا حبیب اصفهانی (شاطر حاجی) که یکی از شاخص ترین چهره های مکتب آوازی اصفهان بود. در ضمن در همین ایام از محضر میرزا حسین خضوعی (ساعت ساز) که یکی دیگر از چهره های شاخص مکتب آواز اصفهان بود، تلمذ می نمود.
1302- سفر به مناطق بختیاری و جنوب ایران و آشنایی با زبان ، فرهنگ و نغمه های محلی لری و بختیاری که بسیار مورد علاقه ایشان بود.
1303- عزیمت به تهران و آشنایی با گروهی از برجسته ترین موسیقی دانان - آغاز تلمذ از حضور بزرگانی چون غلامحسین درویش خان ، حسین خان اسماعیل زاده و ... - آشنایی با بزرگانی چون حبیب سماعی ، مرتضی محجوبی ، موسی معروفی ، علی اکبر شهنازی ، عبدالحسین شهنازی ، مرتضی نی داوود و ... - ضبط اولین صفحه گرامافون در سن 23 سالگی به همراهی نی مهدی نوایی
1305- همزمان با آغاز ضبط دور دوم صفحات گرامافون 78 دور از ادیب جوان دعوت به عمل تا صفحاتی را با همکاری استادانی چون مرتضی محجوبی ، موسی معروفی ، حسین یاحقی و ... ضبط کند. - تاسیس جامعه باربد به همت استادان اسماعیل مهرتاش و ادیب خوانساری
1309- آغاز فعالیت های اداری (دولتی) با انجام وظیفه در بلدیه (شهرداری) تهران
1310- ضبط صفحاتی به همراهی تار عبدالحسین برازنده
1312- برگزاری کنسرتی به یاد عارف قزوینی با عنوان "یک شب به یاد عارف"
1313- ضبط صفحاتی با کمپانی اودئون
1314- به درخواست خود به مدت 2 سال از بلدیه تهران به بلدیه اصفهان منتقل می شود.
1315- تغییر نام خانوادگی خود از نکیسا به ادیب خوانساری
1316- انتقال مجدد به تهران و انتصاب به سمت مدیریت کل تلفنخانه شمیران به مدت 2 سال
1318- انجام خدمت در شرکت نفت میهن وابسته به شرکت نفت ایران و انگلیس
1319- به هنگام تاسیس رادیو تهران از اولین خوانندگانی بود که با آن دستگاه همکاری کرد.
1320- با درگذشت حسین خان اسماعیل زاده، دو شاگرد ایشان، استادان ادیب خوانساری و حسین قوامی به یاد ایشان برنامه اجرا کردند.
1321- اجرای زنده آواز در رادیو ایران به همراهی ساز استادانی چون مرتضی محجوبی ، علی اکبر شهنازی ، مهدی خالدی ، مرتضی نی داوود ، حبیب سماعی و ...
1323- با تاسیس انجمن موسیقی ملی به همت روح الله خالقی، ادیب خوانساری از بدو تاسیس انجمن، با این انجمن همکاری داشت و کنسرتهای متعدی با ارکستر انجمن اجرا نمود.
1324- ضبط صفحاتی بعد از جنگ جهانی دوم توسط کمپانی هیز مسترز ویس - ضبط چند صفحه با همکاری ارکستر جواد معروفی
1325- با درگذشت مرحوم حبیب سماعی ، ادیب خوانساری به یاد ایشان و در گرامیداشت ایشان برنامه اجرا کرد.
1327- ضبط دو صفحه معروف شور و سه گاه به همراهی ارکستر طاطایی - انتقال مجدد به شهرداری تهران و ادامه کار با عنوان ریاست بایگانی کل شهرداری تهران
1328- همکاری مجدد با رادیو ایران (پس از چند سال عدم همکاری به دلایل مختلف) - به موجب حکمی به عضویت افتخاری کمیسیون فنی موسیقی رادیو در می آید.
1329- ضبط یک اثر نفیس و با ارزش با هنرنمایی استادان مرتضی محجوبی ، رضا محجوبی و آواز و تنبک ادیب خوانساری
1330- از آغاز این دهه ضبط نوارهای مغناطیسی متعددی را به همراهی ساز نوازندگان مختلف سپری می کند، از جمله ضبط اثری نفیس در دستگاه همایون با همکاری استادان ادیب خوانساری ، مرتضی محجوبی ، حسین یاحقی ، رضا ورزنده ، لطف الله مجد و مهدی غیاثی
1332- کناره گیری از رادیو ایران به دلایل مختلف - ضبط 15 نوار با همکاری استادان ادیب خوانساری و مهدی خالدی که متاسفانه پس از چند سال توسط مشیر همایون شهردار، تعدادی از این نوارها از بین رفت.
1334- همکاری مجدد با رادیو - دعوت به برنامه گلها جهت همکاری با این برنامه وزین - ضبط نواری نفیس در منزل استاد صبا با همکاری استادان ادیب خوانساری ، ابوالحسن صبا ، حسن کسایی ، حسین تهرانی و منوچهر همایون پور
1340- بازنشستگی از شهرداری تهران
1344- خبر درگذشت مرتضی خان محجوبی ، ادیب را بسیار متاثر و افسرده می کند.
1349- دعوت از ایشان توسط مرکز حفظ و اشاعه موسیقی جهت تدریس در این مرکز ( ادیب به دلیل کسالت و بیماری نپذیرفتند.)
1351 تا 1355- تعلیم آواز و ردیف آوازی به تعدادی از هنرجویان رادیو در محل رادیو
1353- تجلیل از ادیب خوانساری در مراسمی در تالار رودکی تهران
1356- ضبط یک دوره ردیف آوازی به همراهی تار مرحوم ابراهیم سرخوش
1361- درگذشت ادیب خوانساری (ساعت 4 صبح روز ششم فروردین ماه 1361)
1362- برگزاری مراسم یادبودی به مناسبت یکمین سالگرد درگذشتش در منزلش به همت دختر او، شیرین ادیب (در این مراسم بسیاری از هنرمندان شرکت کردند.) -->
۱۳۶۲- برگزاری مراسم یادبودی به مناسبت یکمین سالگرد درگذشتش در منزلشان به دخترش، شیرین ادیب (در این مراسم بسیاری از هنرمندان شرکت کردند)}}
== تدریس و شاگردان ==
اسماعیل ادیب خوانساری مدتی در مدرسه عالی موسیقی [[روح‌الله خالقی]] به تدریس آواز مشغول شد که از جمله [[احمد ابراهیمی (خواننده)|احمد ابراهیمی]] از شاگردان ایشان بود. با پایه‌گذاری [[مرکز حفظ و اشاعه موسیقی]] توسط [[داریوش صفوت]] در سال ۱۳۴۹ از وی نیز برای تدریس آواز دعوت به عمل آمد. در سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۵ به دعوت [[هوشنگ ابتهاج]] (سایه) که مدیریت موسیقی رادیو ایران را به عهده داشت مدتی را به تعلیم تعدادی از هنرجویان علاقه‌مند به یادگیری آواز در رادیو ایران اختصاص داد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = فاطمه نوروند|نشانی = http://www.cgie.org.ir/fa/news/28546|عنوان = استاد اسماعیل ادیب خوانساری از نگاه فرزندش|ناشر = مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی|تاریخ = ۱۹ فروردین ۱۳۹۴|تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶|archiveurl = https://web.archive.org/web/20160406213256/http://www.cgie.org.ir/fa/news/28546|archivedate = ۶ آوریل ۲۰۱۶|dead-url = yes}}</ref> از کسانی که مستقیماً از تعلیمات ادیب بهره گرفته‌اند می‌توان به [[حسن کسائی|حسن کسایی]]، [[هنگامه اخوان]] و [[فخری ملک‌پور]] اشاره کرد، [[اکبر گلپایگانی]] نیز از آموزش‌های ادیب بهره بسیار برده و ظرائف مکتب اصفهان را از او آموخته‌است.<ref name="استاد اسماعیل ادیب خوانساری">{{یادکرد وب|نویسنده =علی خیری |نشانی = http://www.isfahancht.ir/fa.aspx?p=49&aiuid=df281698-1c67-4638-b7d3-7e4e4f8a6329 |عنوان =استاد اسماعیل ادیب خوانساری| ناشر =اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = روزنامه اطلاعات|نشانی = http://www.khansarnews.ir/?p=3619|عنوان = گلپا: “ادیب” یک ستون آواز مملکت است|ناشر = خوانسار نیوز|تاریخ = فروردین ۶, ۱۳۹۳|تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶|archiveurl = https://web.archive.org/web/20140419195608/http://www.khansarnews.ir/?p=3619|archivedate = ۱۹ آوریل ۲۰۱۴|dead-url = yes}}</ref>
* توسط کمپانی [[هیزمسترزویس]]، تهران، ۱۳۲۶ خ.
در مجموع آثار ضبط شده از ادیب خوانساری بر روی صفحات سنگی گرامافون ۷۸ دور، ۸۰ روی صفحه می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://hamshahrionline.ir/details/188993 |عنوان =زندگینامه: اسماعیل اَدیب خوانساری (۱۲۸۰–۱۳۶۱) | ناشر =همشهری‌آنلاین |تاریخ = ۳ آبان ۱۳۹۱|تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶}}</ref>
۶ آلبوم از مجموعه آثار موسیقایی «اسماعیل ادیب خوانساری» ۲۵ سال پس از درگذشت او به شرح زیر منتشر شده‌است:
جمله زیر نقلی است از ادیب خوانساری:
{{نقل قول|روزگاری، زندگی‌ام را به پای هنر قربانی کردم و حالا زندگی‌ام دارد هنرم را قربانی می‌کند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://www.imna.ir/vanj.hfifuqeohsfzu.html |عنوان = روزی که استاد ادیب خوانساری درگذشت |ناشر = ایمنا |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۲۶ مارس ۲۰۱۶ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160406104327/http://www.imna.ir/vanj.hfifuqeohsfzu.html |archivedate = ۶ آوریل ۲۰۱۶ |dead-url = yes }}</ref>}}
== مرگ ==
| 