ازلیان: تفاوت میان نسخه‌ها

کمی قبل از اعدام سید علی‌محمد باب عبدالکریم قزوینی، یکی از کاتبان باب توجه او را به اهمیت تعیین جانشین جلب نمودند و باب تعداد مشخصی لوح نوشته آن‌ها را به عبدالکریم داد<ref name="Amanat">Amanat, Abbas (1989). Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran. Ithaca: Cornell University Press p.384</ref> تا به دست میرزا یحیی و بهاءالله برساند.<ref name="Amanat"/> باب در لوحی که معمولاً به عنوان [[وصیت‌نامه]] باب از آن یاد می‌شود، میرزا یحیی را به عنوان رهبر بابیان پس از بنیان‌گذار جنبش، تعیین نمود.<ref name=":42">{{cite book|url=http://www.h-net.org/~bahai/diglib/books/K-O/N/Succeseur/Succeseur.htm|title=Qui est le succeseur du Bab?|last=Nicolas|first=A.L.M|publisher=Librairie d'Amerique et d'Orient|year=1933|isbn=|location=Paris|page=15|pages=|language=English}}</ref><ref name="autogenerated1">[Denis MacEoin Reviews Making the Crooked Straight H-Bahai, 2001 http://www.fglaysher.com/bahaicensorship/MacEoinRev.htm#_ftnref16]</ref> در همین لوح به وی دستور داده شده‌است که از [[من یظهره‌الله]] در زمان ظهورش پیروی کند.<ref name="Manuchehri 2004">{{cite journal|last=Manuchehri|first=S.|year=2004|title=The Primal Point’s Will and Testament|url=http://www.h-net.org/~bahai/notes/vol7/BABWILL.htm|journal=Research Notes in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies|language=English|volume=Vol. 7|issue=No. 2|access-date=۱۰ فوریه ۲۰۱۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20041208211101/http://www.h-net.org/~bahai/notes/vol7/BABWILL.htm|archive-date=۸ دسامبر ۲۰۰۴|dead-url=yes}}</ref> رهبری وی جنجال‌برانگیز بود. وی کمتر در میان بابی‌ها حاضر می‌شد. منوچهری ادعا می‌کند که دلیل در خفا ماندن او بخشی از وصیت‌نامه سید علی محمد شیرازی است که او را به محافظت از خویش توصیه کرده‌بود.<ref>{{cite journal|last=Manuchehri|first=S.|year=۲۰۰۴|title=The Primal Point’s Will and Testament|url=http://www.h-net.org/~bahai/notes/vol7/BABWILL.htm|journal=Research Notes in Shaykhi, Babi and Baha'i Studies|volume=Vol. 7|issue=No. 2|access-date=۱۰ فوریه ۲۰۱۲|archive-url=https://web.archive.org/web/20041208211101/http://www.h-net.org/~bahai/notes/vol7/BABWILL.htm|archive-date=۸ دسامبر ۲۰۰۴|dead-url=yes}}</ref> براون معتقد است رهبری میرزا یحیی در عراق رهبری اسمی بوده و در عمل ساماندهی امور را بهاءالله، برادر ناتنی وی انجام می‌داده.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=A Year Amongst the Persians|نام خانوادگی=Browne|نام=Edward|سال=1893|شابک=32044004437067|مکان=London|صفحات=64|زبان=English}}</ref> دنیس مکین بر این نظر است که تعیین میرزا یحیی به عنوان جانشین رسمی باب، تنها برای حفظ بهاءالله از خطر و با پیشنهاد بهاءالله و عبدالکریم قزوینی و موافقت باب بوده‌است.<ref name="autogenerated1"/><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=قبله عالم، «اندرزی برای شاهزادگان»|نام خانوادگی=امانت|نام=عباس|ناشر=نشر کارنامه|سال=۱۳۸۳|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref> خطری که بهاءالله را تهدید می‌کرد از جانب امیر کبیر بود.<ref name="ReferenceC">{{یادکرد کتاب|عنوان=Gate of the Heart: Understanding the Writings of the Bab|نام خانوادگی=Saiedi|نام=Nader|ناشر=Wilfrid Laurier University Press|سال=2008|شابک=978-1-55458-056-9|مکان=Canada|صفحات=349|زبان=English}}</ref> به گفته سعیدی اگر امیر کبیر به نقش کلیدی بهاءالله در جامعه بابی پی می‌برد حتماً او را به قتل می‌رساند.<ref name="ReferenceC"/> این تحلیل اول بار توسط عباس افندی در «مقاله شخصی سیاح» مطرح شد.<ref name=":7">{{Cite journal|last=MAC EOIN|first=D.|date=1989-01-01|title=Divisions and Authority Claims in Babism (1850-1866)|url=http://dx.doi.org/10.2143/si.18.1.2014576|journal=Studia Iranica|volume=18|issue=1|pages=93–129|doi=10.2143/si.18.1.2014576|issn=0221-5004}}</ref> شوقی افندی نیز می‌گوید باب میرزا یحیی را به عنوان «مرجع اسمی» جامعه بابی انتخاب کرده بود و به نقل از «مقاله شخصی سیاح» تحلیلی مشابه تحلیل فوق ارائه می‌دهد.<ref>God passes by,p 28</ref> اما از سویی دیگر، عزیه خانم نوری، خواهر بزرگ بهاءلله و صبح ازل در رساله تنبیه النائمین ملقب به رساله عمه که خطاب به عباس افندی نگاشته شده، با دفاع از ریاست مطلق صبح ازل ادعای عباس افندی مبنی بر نمایشی بودن ریاست صبح ازل را مردود می‌شمارد. وی آرای كنت دوگوبينو در كتاب اديان و فلسفه هاى آسياى مركزى را قابل توجه می‌داند. زيرا اولا گوبينو كتاب مذكور را در دومين مأموريتش به ايران 1278ـ 1281 هـ ق نگاشته و تا اين ايام هيچ نوع مخالفتى با جانشينى صبح ازل در ميان جماعت بابيه بروز نكرده بود. ثانياً: وى نخستين كسى است كه درباره جزئيات وقايع بابيه دست به قلم برده و نوشته او از جمله منابع اساسى به شمار مى رود. گوبينو در كتاب مذكور پس از ذكر وقايع قلعه شيخ طبرسى و اعدام على محمد شيرازى، درباره صبح ازل مى نويسد: «اختيار او به وصايت، بكلى بى مقدمه بود و فوراً بابيان او را بدين سمت شناختند». توجه گوبينو بر اين اساسى كه «بكلى بى مقدمه بود» نشان مى دهد كه بنا به تصريحات كتاب: بيان و الواح و مكاتبات على محمد شيرازى مسئله ظهور من يظهره الله نه ظهورى قريب الوقوع بود و نه مبتنى بر امر وصايت.<ref name=":0" /> هم چنین [[ادوارد براون|ادوارد جی. براون]]، خاورشناس و ایران‌شناس بلند آوازه انگلیسی که از طریق کتاب کنت گوبینو با جنبش بابی آشنا شده و سال های بسیاری از زندگی خود را وقف مطالعه تاریخ و آموزه های بابی و بهائی نموده بود بر صحت ریاست و جانشینی صبح ازل پس از باب تأکید کرده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Edward G. Browne - Bahaipedia, an encyclopedia about the Bahá’í Faith|نشانی=https://bahaipedia.org/Edward_G._Browne|وبگاه=bahaipedia.org|بازبینی=2021-03-07|کد زبان=en}}</ref> وی شخصاً با صبح ازل در قبرس و با بهاءلله و شماری از بهاپیان سرشناس در فلسطین دیدار کرد. در سال ۱۹۱۰ میلادی، براون موفق به یافتن نسخه منحصر به فردی از کتاب [[نقطةالکاف|نقطه الکاف]] تالیف حاجی میرزا جانی کاشانی از نخستین اصحاب باب شد. این کتاب را بنا بر آرای بسیاری از تاریخ پژوهان می‌توان نخستین تاریخ نگاری ظهور باب و آیین بابی دانست. حاجی میرزا جانی کاشانی خود از نخستین گروندگان به باب بود که در جریان ترور ناموفق ناصرالدین شاه در ۱۲۶۸ قمری به قتل رسید و از این رو یادداشت های وی مصداق تاریخ نگاری مستقیم و بی واسطه جنبش باب به شمار می آید. ادوارد براون با کمک [[محمد قزوینی|محمدخان قزوینی]] مشهور به علامه قزوینی از سرآمدان فرهنگ و ادب و تاریخ پژوهی زمان خود، کتاب را در شهر لایدن هلند منتشر نمود. علامه قزوینی و ادوارد براون علاوه بر تصحیح و تنظیم کتاب هر یک مقدمه ای نیز بر متن کتاب می نگارند. بنا بر نظر خوان کول، تاریخ پژوه و بهائی پژوه برجسته امریکاییُ، مقدمه براون آشکارا نشان از نزدیکی و همراهی قلبی وی با صبح ازل و ترجیح وی بر بهاءلله دارد. در این مقدمه و نوشتارهای بعدی، براون می کوشد تا وصایت و ریاست صبح ازل بر جامعه بابی را اثبات کند. علاوه بر این، براون به صراحت از انحراف جامعه بهائی از آموزه های باب سخن می‌گوید و به نکوهش فعالیت‌های بهائیان در راستای کم اهمیت جلوه دادن و فروکاستن مقام باب و نیز عدم خوانش نوشته های باب می‌پردازد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/browne-edward-granville|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2021-03-07|نویسنده=Juan Cole|کد زبان=En|تاریخ=December 2012|عنوان=Edward G. Browne}}</ref> اهمیت و تأثیر وسیع این کتاب تا جایی گسترش یافت که درعباس پیافندی تکدررا وبه ناراحتیواکنش واداشت. عباس افندی چنان از متن این کتاب مشوش و خشمگین شده بود که به دستور مستقیم وی،وی ، میرزا ابوالفضل گلپایگانی و سید مهدی گلپایگانی کتاب «کشف الغطاء عن حیل الاعداء» را به منظور ابطال و بی اعتبار سازی کتاب نقطه الکاف نوشتند و در آن با زیر سوال بردن اصالت نقطه الکاف، آن را به همدستی و نیرنگ ازلیان و ادوارد براون نسبت دادند. اما در نهایت این کتاب هرگز به میزان اثر گذاری، دقت و اهمیت نقطه الکاف حتی نزدیک نشد. سرانجام در ۱۹۱۷ و پس از فتح فلسطین توسط نیروهای انگلستان، این کتاب این بار به دستور عباس افندی و به منظور جلوگیری از نارضایتی و خشم انگلیسی ها نسبت به محتویات کتاب که شدیدا به ادوارد براون چهره درخشان دانشگاهی انگلستان تاخته بود، به سرعت جمع آوری شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاريخ نوپديد نبيل زرندي|زبان=فا|نویسنده=محمد محیط طباطبایی|ناشر=مجله گوهر|تاریخ=آذر ۱۳۵۴|ص=704}}</ref>