چیرگی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند
خط ۱:
{{سره‌نویسی افراطی}}
{{بهبود منبع}}
{{short description|پوشش یک ژن در مقابل اثرات کپی‌های دیگرش.}}
[[File:Autosomal dominant and recessive.svg|thumb|غلبه اتوزومال و وراثت مغلوب، دوتا از رایج ترین الگوهای وراثت مندلی. اتوزوم، کروموزم دلخواهی به غیر از کرومزوم جنسی‌ست.|500px]]
'''چیرگی''' (Dominance) در [[ژن‌شناسی]]، رابطهٔ میان [[الل]]‌های یک [[ژن]] را بررسی می‌کند که در صورت تفاوت دو الل یک ژن الل غالب در فنوتیپ بروز می‌کند.
 
در ژنتیک، '''غلبه''' {{انگلیسی|Dominance}} (یا چیرگی)، پدیده‌ای است که در آن واریانتی از یک ژن، بر روی اثرات واریانت دیگری از همان ژن که روی کروموزوم همتای دیگری قرار دارد، پوشش ایجاد کرده و بدین طریق اثراتش را باطل می سازد.<ref>{{cite web|title=dominance|url=//www.oxforddictionaries.com/definition/english/dominance|work=Oxford Dictionaries Online|publisher=Oxford University Press|access-date=14 May 2014}}</ref><ref>{{cite web|title=express|url=//www.oxforddictionaries.com/definition/english/express|work=Oxford Dictionaries Online|publisher=Oxford University Press|access-date=14 May 2014}}</ref> در چنین شرایطی، وارینت اولی را '''غالب''' (dominant) و دومی را '''مغلوب''' (recessive) نامند. چنین حالتی که در آن دو واریانت از یک ژن روی دو کرومزوم (هر ژن روی یک کرومزوم) قرار دارد، حاصل جهش در یکی از ژن‌هاست که یا موجب تولید ژن جدیدی می شود (''de novo'') یا از ژن والدی ارث می برد. عبارات '''اتوزوم غالب''' و '''اتوزوم مغلوب''' جهت توصیف واریانت‌های ژنی روی کرومزوم‌های غیر-جنسی (اتوزوم‌ها) و صفات مرتبطشان به کار برده می شوند، در حالی که صفات مرتبط با ژن‌های کرومزوم‌های جنسی را به صورت "وابسته به X غالب"، "وابسته به X مغلوب" یا "وابسته به Y" توصیف می کنند؛
هر ژن بر روی [[کروموزوم]]، جایگاه ویژه‌ای دارد. در این جایگاه ویژه [[نوکلئوتید]]ها چیده شده‌اند که به آن [[چیدمان (ژنتیک)|چیدمان]] می‌گویند.
یک ژن در جایگاه ویژهٔ خود بر روی کروموزوم می‌تواند دارای چیدمان‌های گوناگونی باشد. به هر یک از این چیدمان‌های ژن در جایگاه ویژهٔ آن بر روی کروموزوم [[دگرچینه]] یا [[الل]]<ref>''دگره'' از واژه‌های مصوب [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]] به جای ''allele'' یا ''allelomorph'' در انگلیسی و در حوزهٔ [[زیست‌شناسی]] است. {{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://www.persianacademy.ir/UserFiles/File/Mosavvab/01_Latin_(A_Z).rar |عنوان=فرهنگ واژه‌های مصوّب فرهنگستان: ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۵، بخش لاتین |ناشر=فرهنگستان زبان و ادب فارسی |تاریخ= |تاریخ بازبینی=۱۴ فروردین ۱۳۹۱ |صفحه=۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120512142332/http://www.persianacademy.ir/UserFiles/File/Mosavvab/01_Latin_(A_Z).rar |archivedate=۱۲ مه ۲۰۱۲ |dead-url=yes}}</ref> می‌گویند.
در [[اندامگان]]های [[دودسته|دیپلوئید]]، اگر [[رخ‌مانه|فنوتیپ]] یکی از الل‌ها، به گونه‌ای بروز کند که فنوتیپ الل دیگر نمایان نشود، به آن الل، '''دگرهٔ چیره''' و به الل دیگر که فنوتیپ‌اش دیده نمی‌شود، '''دگرهٔ باخته''' می‌گویند.
 
== منابع ==
{{پانویس|چپ‌چین=بله}}
{{بدشکلی مادرزادی و دفرمه شدن پوششی}}
 
* {{یادکرد-ویکی
{{زیست‌شناسی-خرد}}
|پیوند = https://en.wikipedia.org/wiki/ِDominance_(genetics)
|عنوان = Dominance (genetics)
|زبان = انگلیسی}}
 
==پیوندهای بیرونی==
{{چپ‌چین}}
* [https://web.archive.org/web/20111026062710/http://www.omim.org/ "Online Mendelian Inheritance in Man"] (OMIM)
* [https://web.archive.org/web/20090414125159/http://hopes.stanford.edu/causes/inherit/c0.html "Autosomal dominance of Huntington's Disease"]. [[Huntington's Disease Outreach Project for Education at Stanford]]
{{پایان چپ‌چین}}
 
[[رده:بیماری‌های ژنتیکی اتوزوم غالب]]
[[رده:ژنتیک کلاسیک]]
[[رده:مقاله‌های خردمفاهیم ژنتیک]]
[[رده:بیماری‌های ژنتیکی اتوزوم غالب]]