بین‌النهرین: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
←سالشمار: اصلاح وپ سره |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۱۴:
عرب‌ها قسمت شمالی بین النهرین را جزیره و قسمت جنوبی را عراق می‌نامیدند.<ref>گای لسترینج، جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی، انتشارات علمی و فرهنگی، ص ۲۶.</ref>
==
[[پرونده:Statue Gudea Met 59.2.jpg|بندانگشتی|مجسمه
[[پرونده:Mesopotamian - Pair of Basket-Shaped Hair Ornaments - Walters 572064, 572065.jpg|بندانگشتی|یک جفت زینت سر از ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد]]
تمدن بین‌النهرین در سرزمینی پا گرفت که امروز شامل [[عراق]]، شمال غربی [[ایران]]، شرق [[سوریه]] و جنوب شرقی [[ترکیه]] می‌شود. بین‌النهرین عبارتی به‌معنای «بین دو رود» است -تمدن این منطقه در موقعیتی عالی بین رودهای [[فرات]] و [[دجله]] شکل گرفت. این وابستگی به رودها در سه تمدن دیگر هم وجود دارد: تمدن‌های [[مصر باستان|مصر]]، [[تمدن دره سند|دره‌ی سند]] و، کمی بعدتر، [[چین]].
محصولات کشاورزی بین‌النهرین هم، مانند [[مصر باستان|مصر]]، به گل‌و‌لای غنی به‌جا‌مانده از آب رودها تکیه داشتند و مرداب‌ها هم منبع ماهی و [[مرغابی]]، برای خوردن، و نی -که در بین‌النهرین برای سقف خانه‌ها و [[سبدبافی]] به‌کار می‌رفت- بودند. این بنیان چیزی بود که آن را نخستین جامعه‌ی طبقاتی (لایه‌ای) می‌دانند -و کمی پیش از [[مصر باستان|مصر]] به اوج پیشرفتش رسید.
'''[[دولت‌شهر|دولتشهرها]] و امپراتوری‌ها'''
حدود ۳هزار سال پ.م. بین‌النهرین در آستانه‌ی ورود به عصر معروف به دودمانی نخست بود که ۷۰۰ سال طول کشید. تمدن، در اصل، بر دولت‌شهرهای جنوب استوار بود؛ منطقه‌ای که اغلب آن را، به‌خاطر [[زبان سومری]] که در آن متداول بود، [[سومر]] می‌نامند. الگوی تاریخ بین‌النهرین در این دوران شکل گرفت: شهرها و [[دولت‌شهر|دولتشهرها]]، که اغلب به‌واسطه‌ی بازرگانی و روابط سیاسی با هم پیوند داشتند، همکاری و رقابت می‌کردند، اوج می‌گرفتند و سرنگون می‌شدند. بعضی [[دولت‌شهر|دولتشهرها]] و سلسله‌های شهری -[[اوروک]]، کیش، [[اکد (شهر)|اکد]] و [[اور]]- بر دولت‌شهرهای دیگر سیطره می‌یافتند و بعد مغلوبشان می‌شدند. این وضع با [[مصر باستان|مصر]] و حکومت متمرکزش در تضاد بود، اما شباهت‌هایی به دولت‌شهرهای بعدی [[یونان باستان|یونان]] داشت. شهرهای بزرگ [[هزاره سوم (پیش از میلاد)|هزاره‌ی سوم پیش از میلاد]] شامل [[اور]]، [[لاگاش]]، کیش، [[اریدو]] و [[اوروک]]، اِبلا و ماری می‌شدند. در قرن چهاردهم پیش از میلاد بسیاری از سرزمین‌های جنوبی زیر فرمان یک شاه قرار گرفتند: [[لوگال‌زاگزیِ اومایی]]. در غرب، [[اکد (شهر)|اکد]] پایتخت سلسله‌ای شد که با [[سارگن بزرگ|سارگن]] آغاز شد؛ کسی که بر بین‌النهرین و [[آناتولی]] سیطره یافت و باعث شد [[زبان اکدی]] برای چندین قرن زبان اسناد رسمی و روابط سیاسی باشد.
'''جایی برای همه'''
جامعه‌ی بین‌النهرین سلسله‌مراتب و ساختاری متمرکز داشت که حاکمانی بسیار قدرتمند در راس آن بودند، اما، برخلاف [[مصر باستان|مصر]]، این حاکمان به ندرت موجوداتی الهی تلقی می‌شدند. در عصر دودمانی نخست، کاخ‌های سلطنتی عظیم در سراسر منطقه سر بر می‌آوردند. ما از یافته‌هایی مثل مصنوعات مجلل و ظریف کشف‌شده در مقبره‌های [[اور]] -که شاهان یا کاهنان (یا شخصیت‌هایی با هر دو نقش) را در آن‌ها دفن می‌کردند- به پیشرفتگی و ثروت این فرهنگ پی برده‌ایم. مانند [[مصر باستان|مصر]]، برای پشتیبانی از این جامعه و نظام اداریش -طبقه‌ی «تخصصی» کارشناسانی مثل دیوان‌سالاران، کاتبان و بازرگانان- به متخصصان نیاز داشتند. در این تمدن شهری، بسیاری از شهرنشینان در خانه‌های شهری خیره‌کننده‌ی ساخته‌شده از خشت‌های گِلی محلی، ملاط گِل و درهای چوبی زندگی می‌کردند.
برای کِشت زمین‌ها و اجرای پروژه‌های عظیم آبیاری و ساختمان‌سازی به نیروی کار چشمگیری احتیاج داشتند. با این حال، درجه‌ای از [[تحرک اجتماعی]] وجود داشت. به‌نظر می‌رسد که بعضی از کارگران صاحب زمین بودند و، متناسب با کارشان، جیره‌هایی از دولت مرکزی می‌گرفتند.
'''حکومت و مذهب'''
مثل دیگر تمدن‌های آن زمان، سیاست و مذهب درهم تنیده بودند. حاکمان رهبری امور مذهبی را بر عهده داشتند و کاهنان و راهبه‌ها هم، در مقابل، وظایف «دولتی» را انجام می‌دادند. بعضی از شهرها را هم کاهنان اداره می‌کردند. هر شهر معبد مرکزی و خشتی عظیمی (مثل [[زیگورات اور|زیگورات معروف اور]]) داشت که خانه‌ی زمینی خدای شهر بود و کاهنان در آن آیین‌هایی برای خشنود کردن این خدا برگزار می‌کردند. باور مردم به اینکه باید تن به فرمان این خدا بدهند حفظ نظم را آسان‌تر می‌کرد، تا جایی که وقتی فرمانروایی می‌مرد، کارکنان کاخ خود را همراه شاه یا ملکه‌شان دفن می‌کردند. در یکی از مقبره‌های [[اور]] حدود ۷۴ جسد پیدا کرده‌اند.
'''بازیگری جهانی'''
بین‌النهرینی‌ها، که از نظر منابعی طبیعی مثل فلز و سنگ فقیر بودند، مثل مصری‌ها، ناگزیر شدند روابط تجاری و سیاسی گسترده‌ای با سراسر منطقه‌ای که شامل [[ایران]]، [[افغانستان]]، [[خلیج فارس]] و [[تمدن دره سند|دره‌ی سند]] می‌شد برقرار کنند. این موضوع منشا بخش بزرگی از پیشرفت و گسترش فرهنگ آن‌ها شد و آن‌ها را به کنش‌گری پیشرو در سیاست جهانی بدل کرد. بین‌النهرین در بسیاری از عرصه‌ها پیشگام بود. آثار هنری این منطقه شامل جواهرات نفیس، آلات موسیقی و سنگ‌نگاری‌های زیبای مربوط به [[اوروک|اوروکِ]] [[هزاره چهارم (پیش از میلاد)|هزاره‌ی چهارم پیش از میلاد]] می‌شدند. در علم، عمر نظام شمارشی آن‌ها با مبنای ۶۰ به سومری‌های هزاره‌ی سوم پ.م. می‌رسید. این نظام امروز هم در تقسیم [[دایره]] به ۳۶۰ درجه و تقسیم ساعت و دقیقه به ۶۰ واحد کوچک‌تر به کار می‌رود.
== سومریان ==
| |||