زبان راجی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''زبان راجی''' یا '''راژی''' یا '''رازی''' یا '''رایجی''' ، زبانی است با گویش هایگویش‌های گوناگون که در مناطق مرکزی ایران و در شهرهایی چون [[چیمه]]، [[ابوزیداباد]]، [[دلیجان (مرکزی)|دلیجان]]، [[نیم‌ور]]، [[محلات]]، [[نراق]]، [[میمه]] ،[[جوشقان قالی]]، [[کامو و چوگان|کامو]]، [[وزوان]]، [[زیادآباد (شاهین‌شهر و میمه)|زیادآباد]]، [[ازان]]، [[ونداده]] ،[[ابيانهابیانه]] و [[ویدوج]]، [[ویدوجا]]، [[ازوار]]، [[تجره]]، ‌‌‌[[آرنجن]] ، [[پنداس]]، [[ورکان]] ، [[هنجن]] و ...… صحبت می‌شده و اکنون به گونه ای پراکنده صحبت میشودمی‌شود{{مدرک}} .

|speakers= نامشخص

|fam4=[[زبان هایزبان‌های ایرانی غربی]]

|fam5=[[زبان هایزبان‌های ایرانی شمال غربی|گروه شمال غربی]]

این زبان در حال حاضر به طوربه‌طور گسترده در منطقه [[ابوزیدآباد]] سخنور دارد؛ 《مردم ابوزيدابوزید آباد در پناه محيطمحیط نامساعد و بيابانيبیابانی خود قرنها به انزوا زيستهزیسته و با اقوام مهاجم تركترک و تازيتازی كمترکمتر اختلاط داشته اندداشته‌اند. نتيجهنتیجه ايناین انزوا، باقيباقی ماندن گويشگویش فارسيفارسی قديمقدیم آنهاست كهکه به رايجيرایجی يایا راجيراجی و راژيراژی معروف شده و خود اهالياهالی آن را بوزآباديبوزآبادی يایا [[گویش بیذوی|بيزوويهبیزوویه]] مي نامندمی‌نامند. 》<ref>[http://lib.eshia.ir/23022/5/2190/ دانشنامه بزرگ اسلامی، جلد ۵، صفحه ۲۱۹۰]</ref><ref>بهفروز، فاطمه، «پژوهشی در مساکن روستایی منطقه بیابانی شرق کاشان؛ روستاهای منظومه ابوزیدآباد، صفحه۶، 1356</ref>

این زبان، گویش مناطق وسیعی از سرزمین‌های ری، همدان، کاشان، اراک و چند منطقه دیگر بوده‌است. و با گویش‌های مردم دلیجان، زر، واران، گویش یهودیان کاشان، همدان، اصفهان، نایین، نطنز، ده آباد،خالدآباد،آباد، خالدآباد، بادرود، کهک تفرش، آشتیان، خوانسار و وَزوان اصفهان همبستگی داشته‌است. در منابع ادبی مثل ریاض‌الشعرا (۱۱۶۱ هجری قمری) و آتشکده آذر (۱۱۹۳ ه ه‍.ق) از این گویش نام برده شده‌است.

در کتاب ''تاریخ کاشان'' تصریح شده که منظور از زبان رایجی، ظاهراً لهجه محلی است. در این کتاب گفته شده که در بعضی از دهات و قرا کاشان به لهجه مخصوصی تکلم می‌شود از جمله در [[آران و بیدگل|آران]] و [[نطنز]]. [[کریستن سن]] قسمتی از لهجه‌های کاشان را مطالعه كردهکرده و کتابی در باب آن نوشته استنوشته‌است. در همین کتاب ''تاریخ کاشان'' نیز بعضی اصطلاحات محلی علی الخصوصعلی‌الخصوص اصطلاحات زراعتی بکار رفته‌است و نویسنده برای استفاده اهل تحقیق آن‌ها را در فهرستی در پایان کتاب جمع‌آوری نموده استنموده‌است.

اصطلاح ''زبان راجی'' را [[محمدعلی جمال‌زاده|سید محمدعلی جمال زاده]] از اهل [[دلیجان (مرکزی)|دلیجان]] شنیده و در مقاله ''زبان راجی یا راژی'' مندرج در نشریه دانشکده ادبیات تبریز (۹: ۲۱۷–۲۱۸) از آن سخن داشته‌داشته و ممکن است این دو رایجی و راجی یکی باشد.<ref>{{یادکرد کتاب

در سلسله تحقیقات زبان‌شناسی جدید، گویش راجی برای نخستین بار در سال ۱۸۸۰ میلادی به وسیله والنتينوالنتین ژوکوفسکی (Zukovskiy) و سپس در سال ۱۹۰۷ توسط اسکار مان (Oskar Mann) مورد بررسی قرار گرفت. اسکارمان گویش راجی و نیز گویش‌های مرکزی ایران را دنباله [[زبان مادی]] دانسته و واژه راجی را برگرفته از نام پایتخت [[ماد]] باستان تصور کرده‌است. [[آرتور کریستنسن|آرتور کریستسن سن]] نیز به برابری سرزمین‌های گویش‌های مرکزی با کشور ماد باستان اشاره کرده‌ استکرده‌است. گویش راجی دارای گونه‌های مختلف است.<ref>دوبیتی‌های بومی سرایان ایران، محمد احمد پناهی سمنانی، ۱۳۷۹، انتشارات سروش، شابک: ۹۶۴۴۳۵۴۱۹۲، صفحه ۲۵ و ۲۶، بخش اول راجی یا رازی</ref>

[[یارشاطر]] نیز گویش هایگویش‌های مرکزی ایران از جمله ابوزیدآبادی را به گروه گویش هایگویش‌های مرکزی یا [[زبان مادی|مادی]] مربوط می داند می‌داند.<ref> رزاقی، طیب_ جستاری در دستور زبان گویش ابوزیدآبادی_ مقدمه </ref>.

■ یکی از ویژگی‌های برجسته در گویش راژی اهالی بخش کویرات به مرکزیت ابوزیدآباد فراوانی واکه‌ها است. در تحقیق براتی براتی،<ref> براتی، غلامرضا؛ ۱۳۹۹؛ فرهنگنامه راژی- گویش کهن ایرانی در جنوب خاوری کاشان؛ تهران؛ نشر جهاد دانشگاهی. صفحه ۳۶ </ref>، شمار این واکه‌ها، ۱۹ مورد یاد شده استشده‌است. امروز در

این گویش از گویش‌های مرکزی ایران از دسته شمال غربی است و در حال حاضر تعداد زیادی از ساکنین شهر [[دلیجان (مرکزی)|دلیجان]] و [[وَزوان]] و ابوزیدآباد در 30۳۰ کیلومتری کاشان بدان سخن می‌گویند.<ref name=neyshabour>[http://www.bonyad-neyshaboor.com/pages.php?id=23&cat=art واژه‌نامه راجی (گویش دلیجان)]{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> واژه‌های زبان راجی در میان زبان‌های ایرانی با گویش‌های زبان فارسی خویشاوند آشکار نیز دارد. این خویشاوندان در زبان فارسی و همهٔ گویش‌های فارسی با اندکی دگرگونی در آواها فراوان هستند. زبان‌های [[زبان ارمنی|ارمنی]] یا [[زبان بلوچی|بلوچی]] و [[زبان گیلکی|گیلکی]] و [[زبان نیشابوری|نیشابوری]] از نزدیک‌ترین زبان‌ها به راجی هستند.<ref name=neyshabour />

نزدیک‌ترین زبان به زبان راجی، [[زبان سمنانی|سمنانی]] است.<ref name=neyshabour />

== کتاب شناسیکتاب‌شناسی ==

** پژوهشی در گویش ابوزیدآبادی زبان راژی.

** پژوهشی در گویش هنجنی زبان راژی

** تلاشی در گویش دلیجانی زبان راژی

*جستاری* پژوهشی در دستور زبان گوشگویش ابوزیدآبادی- نوشته سیدزبان طیبراژی رزاقی(مقاله)

** پژوهشی در گویش ابوزیدآبادی زبان راژی (مقاله)

** پژوهشی در گویش ابوزیدآبادی زبان راژی

به ادعای برخی، گویش راجی همان گویش [[زبان رازی|رازی]] است که در مناطقی همچون [[ری]] و [[همدان]] رواج داشته و حتی اشعاری [[باباطاهر عریان]] را به این گویش منسوب می‌کنند.<ref NAME=HAMEDAN>[http://www.hemedania.com/index.php?option=com_content&view=article&id=126:2008-12-11-22-59-49&catid=41:2008-09-30-16-47-50&Itemid=34 گفتار کوتاهی در باب تاریخچه زبان و گویش در ایران زمین]</ref> به اعتقاد این عده از محققین، گویش مردم [[همدان]] و زبان [[یهودی|کلیمیان]] همدان زبان «فهلوی» بوده‌است. آن‌ها در این زبان هنگام تلفظ واژه‌ها یا کلمات به آن‌ها کسره می‌داده‌اند و کلیمیان به این گویش، زبان راجی می‌گفته‌اند. پیدایش این زبان در زمان [[مغول]]‌ها بوده‌است.<ref NAME=HAMEDAN />

* از [[فرالاوی]] شاعر هم‌زمان [[رودکی]] شعری بازمانده‌است که در این شعر کلمه ''دخش'' که به زبان راجی [[دشت]] معنا می‌دهد، به کار رفته‌است.<ref>[http://www.bonyad-neyshaboor.com/pages.php?id=23&cat=art واژه‌نامه راجی (گویش دلیجان)]{{پیوند مرده|date=ژوئن 2020 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>

***به آهیچه گنبدفرمائی خضرابساجی یا بسوجم

زیو رُاژی (زبان راژی):

غوچ و نَاخجیر، گورکنَا وو کَارگدَی//

دَاسمونَا گیری،دَاسمونَاگیری، اِکِشی جَاورمو//

by Habib Borjian (Author)