هرات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''هرات''' (به پارسی باستان: هَرَیْوهHaraiva𐏃𐎼𐎡𐎺<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=دانشگاه فرانکفورت آلمان|کد زبان=en|تاریخ=|وبگاه=http://titus.uni-frankfurt.de|نشانی=http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/iran/airan/apers/apers.htm|عنوان=Old Persian Corpus, Part No. 8, Text: DB1.}}</ref>) یکی از کلان‌شهرهای افغانستان، مرکز [[ولایت هرات]] در باخترغرب آن کشور است. این شهر پس از [[کابل]]،<ref>https://worldpopulationreview.com/countries/afghanistan-population/cities/</ref><ref>https://worldpopulationreview.com/countries/afghanistan-population/cities/</ref> و<ref>https://worldpopulationreview.com/countries/afghanistan-population/cities/</ref> دومین شهر پرجمعیت [[افغانستان]] شمردهمحسوب می‌شود. هرات قطب صنعتی و مهم‌ترین کانون فرهنگی-هنری [[افغانستان]] به‌شمار می‌آید.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2005/07/050712_s-industrianl-herat.shtml|عنوان = هرات قطب صنعتی افغانستان |تاریخ بازدید = ۰۴-۱۰-۲۰۰۷|زبان = فارسی}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://farhangistan.com/ancient.html|عنوان = پایتخت تمدن اسلام در آسیا!|تاریخ بازدید = ۰۴-۱۰-۲۰۰۷|زبان = فارسی|archiveurl = https://web.archive.org/web/20100417012905/http://www.farhangistan.com/ancient.html|archivedate = ۱۷ آوریل ۲۰۱۰|dead-url = yes}}</ref> رود نامدارمعروف [[هریرود]] از کنار این شهر می‌گذرد از شهر های مهم هرات گذره می باشد که فرودگاه بنیادیاصلی هرات در این شهر جایقرار دارد.

این شهر یکی از پرجمعیت‌ترین شهرهای [[افغانستان]] است و همراه با [[کابل]]، [[مزار شریف]] و [[قندهار]] یکی از چهار شهر بزرگ افغانستان به‌شمار می‌آید. باشندگان بنیادیاصلی آن به زبان [[فارسی]] با [[لهجه هراتی|گویشلهجهٔ هراتی]] سخن می‌گویند.

از دههٔ ۱۳۷۰ خورشیدی هرات مرکز پذیرشجذب مهاجران و فراروندگان بسیاریزیادی از سرتاسر افغانستان بوده‌است. باشندگان بونیک (اصلی) این شهر [[فارسی‌زبانان|تیره هایاقوام فارسی‌زبان]] بودند، همچنینالبته هم‌اکنون هرات دارای تیرهاقوام های گوناگونیمختلفی است و بیشترعمدهٔ زبان گفتگوی مردممحاوره‌ای در این شهر [[زبان فارسی|پارسیفارسی]] است. بیشتر مردم در این شهر زبان [[زبان فارسی|فارسی]] با [[لهجه هراتی|لهجهٔ هراتی]] دارند. دیگر تیرهاقوام های باشندهساکن در آن عبارتند هماننداز: [[مردم عرب|عرب]] ([[بنی‌خزاعه|عرب خزاعی]]، عرب شیبانی) [[پشتون‌ها|پشتون]]، [[مردمان هزاره|هزاره]]، [[ترکمن‌ها|ترکمن]] و [[مردم بلوچ|بلوچ]]. شهر هرات در باخترغرب افغانستان، در یکی از هموارترین جاهایمناطق جغرافیایی افغانستان جایموقعیت دارد.

هرات را در گفتارهای ادبی و سازمانیرسمی هرات باستان می‌گویند. این شهر از بهربابت [[مناره‌ها]] و [[معماری اسلامی|معماری‌های]] برترعالی و باشکوهمجلل خود آوازهشهرت دارد و در گذشته و اکنون،حال، هرات یکی از بزرگترین پایگاهمراکز هایعمدهٔ آموزشی شمرده شده‌است. این شهر در سال ۲۰۰۹ پس از بررسی شهرهای گوناگونمختلف جهان به دستتوسط [[سازمان یونسکو]] نمایندهشامل برنامهٔ هزار شهر و هزار زندگی این سازمان گردید.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=9023|عنوان = هرات در ردیف هزار شهر برتر دنیا |تاریخ بازدید = ۰۴-۱-۲۰۰۹|زبان = فارسی}}</ref> بسیاری از [[فهرست شاعران فارسی‌زبان|شاعران]] و [[نویسندگان سده‌های میانه|نویسندگان]] و فرزانگانعارفان و صوفیان فارسی در این شهر زاده شده یا زیسته‌اند، با این همه هرات به انگیزه یدلیل داشتن دو مرز انبازمشترک با کشورهای [[ایران]] و [[ترکمنستان]] و دارا بودن بزرگترین شهرک صنعتی افغانستان بزرگترین پایگاهمرکز بازرگانیتجارتی افغانستان به‌شمار می‌آید.

هرات در گذرگاهمسیر کهنقدیم بازرگانیتجاری خاور میانه, آسیای میانهمرکزی و جنوب آسیا جایقرار دارد که جاده های فرجامیدهمنتهی به ایران و ترکمنستان آن هنوز دارای ارزندگیاهمیت استراتژیک است. به عنوان دروازه ایران و ترکمنستان درآمد های بزرگی گمرکی دارد.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/8180832.stm |work=BBC News |title=Bomb blast hits west Afghan city |date=August 3, 2009 |access-date=March 26, 2010}}</ref> هرات دارای یک [[فرودگاه بین المللی هرات|فرودگاه بین المللی]] میباشد. در برآوردتخمین ٢۰٢۰, ٥٧۴,٢٧۶ تننفر باشندهجمعیت داشت و در دره پربارحاصلخیز هریرود جایواقع گرفتهشده است. این شهر از راهطریق [[شاهراه حلقوی افغانستان|شاهراه نمبر ١ چمبریحلقوی افغانستان]] به [[قندهار|کندهار]], [[کابل]] و [[مزار شریف]], از راهطریق جاده باختریغربی خود به [[مشهد]] [[ایران]] توسط [[اسلام‌قلعه (شهر)|بندر اسلام قلعه]] و از راهازطریق جاده شمالی خود به [[مرو|شهر مرو]] [[ترکمنستان]] توسط [[تورغوندی|بندر تورغندی]] پیوستهوصل میشود. به تازگیاخیراً کارگزارانمسوولان دولتی آگهسازیاعلان کرده‌اند که این شهر دیگر گنجایشظرفیت پذیرش باشندهجمعیت بیشتری را ندارد. کاربریفیصدی استفاده زمین های هرات; ٢١% زمین تهیخالی, ١٨% زمینها نشیمنی ومناطق مسکونی و ٣۶% آنرا کشتزار های پربارحاصلخیز پدیداریتشکیل میدهد.<ref name="SoAC-2">{{cite web |url=http://www.unhabitat.org/books/soac2015_volume2 |title=The State of Afghan Cities 2015, Volume 2 |access-date=2015-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151031111658/http://unhabitat.org/books/soac2015_volume2/ |archive-date=2015-10-31 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-asia-36974513|title=Do tourists really go to Afghanistan?|first=Roland|last=Hughes|date=4 August 2016|work=BBC News}}</ref> هرات به پانزده بخشناحیه و ده‌ها محلّه (کوی) بخشتقسیم شده‌است. نماد شهر [[ارگ هرات|قلعه اختیار الدین (اَرگ)]] این شهر است. مسجد جامع و مناره‌های این شهر نیز نمادهای دیگر آن به شمارحساب می‌آیند. هرات میزبان نزدیک به نیمی از کارهایفعّالیّت‌های صنعتی افغانستان است، کارخانجاتی در زمینهٔ ابزارهایتجهیزات موتورسیکلت، برق و الکترونیک، پارچه بافی،منسوجات، شکر، سمنت (سیمان) و گونه هایانواع خوراکی در این شهر جاگیرواقع شده‌اند، هرات همچنین بازار بزرگ فروش خودروهای وارداتی در سراسر افغانستان است. در شمال پیرامونحومهٔ هرات کارگزارانمسوولان دولتی (دهیوپدی)در دارندحال ساخت یک پالایشگاه تازه نفت میسازندهستند. در هرات جایگاههایاماکن تاریخی دینیمذهبی چوناننظیر مسجدها،مساجد، گلدسته هامناره‌ها و ساختمان‌های تاریخی آوازه یشهرت فراوانی دارند. هرات باستان دارای جایگاههایمکان‌های باستانیتاریخی چون کلاتقلعه اختیارالدین یا (ارگ) مسما است. یکی از بزرگ‌ترین سازه هایآثار تاریخی افغانستان به‌شمار می‌رود که ۹۳۰ سال دیرینگیقدمت تاریخی دارد.{{مدرک}}

بیشتر تاریخ‌شناسان ریشهٔ نام هرات را برگرفته از [[زبان‌های ایرانی|نام ایرانی باستان]] «هَرَیو» که به معنی «پُرشتاب» است می‌دانند. نام سرزمین باستانی هریوا و پایتخت آن از نام رودخانه [[هریرود]] که در آن روانجاری است گرفته شده‌است. «هَرَیو-» را با «سَرَیو-» (Saráyu-) در زبان هندی کهن [[سانسکریت]] که نام رودخانه‌ای بوده‌است همانند می‌دانند. برگرفتن نام سرزمین‌ها و شهر بونیکاصلی آن‌ها از نام رودخانه در سرزمین‌های باستانی خاوریشرقی [[فلات ایران]] رواگ دارمعمول بوده‌است. نمونهمثال دیگر نام اوستایی «[[باختر (بلخ)|باخذی]]-» (Bāxδī) و پارسی باستانی «باختریش-» (Bāxtriš) یا [[بلخ]] امروزی که از نام رودخانهٔ [[بلخاب]] {{به یونانی|باکتروس}} گرفته شده‌است و همچنین نام اوستایی «[[رخج|هَرخوَیتی]]-»، پارسی باستانی «هَرَهُوَتی-» و سانسکریت «[[ساراسواتی|سَرَسوَتی-]]» (Sárasvatī-) که از نام رودخانهٔ [[رود ارغنداب|ارغنداب]] گرفته شده‌است”.<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.iranicaonline.org/newsite|عنوان = ARYANS|تاریخ بازدید = ۵ آوریل ۲۰۰۹|زبان = انگلیسی}}{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref><ref>[http://www.iranicaonline.org/newsite/ دانشنامه ایرانیکا، سرواژه هرات]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>

ریشه: برگرفته از واژهٔ [[زبان‌های ایرانی|ایرانی کهن]] '''هَرَیو-'''، به‌معنای «پُر شتاب»، نام رودخانهٔ [[هریرود]]. '''سَرایو-''' برابرمعادل [[سانسکریت|سانسکریت ودایی]] آن در کتاب [[ریگ‌ودا]]، در فهرست [[رودهای ریگ‌ودا]] (سانسکریت: ''سَپته‌سندو''؛ به‌معنای 'هفت‌رود') است که در کنار این سه رود دیگر یاد شده: ''کوبها'' (همان [[رود کابل]])، رَسا (همان [[رنها|رَنهای]] [[فرگرد یکم وندیداد|اوستایی]]) و ''کُرومو'' ([[دره کرم|درهٔ کُرَم]] در [[مناطق قبیله‌ای فدرال]] [[پاکستان]]).