|
در [[ویکی‌پدیا]] به هر کنش ویرایشی که به صورت عامدانه در پی [[ویکی‌پدیا:ویرایش اخلالگرانه|اخلال‌گری]] باشد، '''خرابکاری''' گفته می‌شود. [[ویکی‌پدیا:ویرایش اخلالگرانه|خرابکاری]] شامل اضافه کردن، برداشتن یا اصلاح متن یا سایر محتوا به صورت تمسخرآمیز، چرندگونه، فریب‌دهنده یا اهانت‌آمیز، تحقیرآمیز یا سایر طرق شرم‌آور است. همچنین اگر در ویکی پدیا متنی به تعداد بسیار زیادی تکرار شود مثلا بالاتر از ۱۵ بار آن هم خرابکاری است
ویکی‌پدیا در طول تاریخ خود، همواره تلاش کرده‌است تا توازنی میان ویرایش باز به صورت آزادانه و محافظت از صحت اطلاعات خود برقرار کند. حتی در زمانی که اطلاعات نادرست می‌توانند به‌طور بالقوه به موضوعات آن آسیب رسانند.<ref>{{cite web|url=http://www.csmonitor.com/Innovation/2009/0825/wikipedia-testing-new-method-to-curb-false-info |title=Wikipedia testing new method to curb false info |publisher=CSMonitor.com |accessdate=7 June 2012}}</ref>
به دلیل سهولت ویرایش در ویکی‌پدیا، هرکسی می‌تواند در آن خرابکاری کند،<ref name=newscientist/><ref name=BBC>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/4502846.stm | work=BBC News | title=Wikipedia tightens online rules | date=6 December 2005}}</ref> به استثنا [[:رده:صفحات نیمه‌حفاظت‌شده ویکی‌پدیا|موارد نیمه محافظت شده]] که کاربران گمنام و تازه عضو شده، قادر به ویرایش در آنها نمی‌باشند.
خرابکاری ممکن است توسط هر یک از حساب‌های کاربری گمنام و ثبت نام شده یا هردوی آنها صورت گیرد. به همین علت، صفحات نیمه محافظت شده یا حفاظت کامل، فقط توسط ویرایشگران تأیید شده و مدیران قابل ویرایش هستند.<ref name=BBC/>
موضوعات داغ، مقالات افراد مشهور و رویدادهای تازه از جمله اهداف مکرر خرابکاران هستند.<ref name=Newzealand>{{cite news|url=http://www.nzherald.co.nz/technology/news/article.cfm?c_id=5&objectid=10432042|title=Wikipedia fights vandalism|newspaper=New Zealand Herald|last=Kleeman|first=Jenny|date=2 April 2007}}</ref><ref>{{cite news| url=https://www.theguardian.com/technology/2006/jun/18/wikipedia.news | location=London | work=The Guardian | first=Lorna | last=Martin | title=Wikipedia fights off cyber vandals | date=18 June 2006}}</ref> گزارش‌هایی مبنی بر آنکه در برخی مقالات به دروغ و برای برخی افراد، تاریخ فوت ثبت شده، منتشر شد. این موضوع به‌طور خاص در مورد سناتورهای [[ایالات متحده]] [[تد کندی]] و [[رابرت سی. برد]] —اکنون هر دو آنها درگذشته اند و اخبار دروغین قبل از درگذشت‌شان منتشر شده بود— و همچنین [[کانیه وست]]، رپر آمریکایی —که زنده است— اتفاق افتاده بود.<ref name="ABC_AU_275942">{{cite news |url=http://www.abc.net.au/news/2009-01-28/vandals-prompt-wikipedia-to-ponder-editing-changes/275942?section=world |title=Vandals prompt Wikipedia to ponder editing changes |date=28 January 2009 |work=[[ABC News (Australia)|ABC News]] |accessdate=26 November 2011}}</ref>
اولین چالش خرابکاری در ویکی‌پدیا، توسط [[رابرت مک هنری]] ویراستار سابق [[دانشنامه بریتانیکا]] مطرح شد:<ref name="caslon analytics wiki and wikipedia 1">{{cite web|url=http://www.caslon.com.au/wikiprofile1.htm|title=Caslon Analytics: wiki and wikipedia|publisher=Caslon Analytics|archiveurl=https://archive.is/20120722073818/http://www.caslon.com.au/wikiprofile1.htm|archivedate=22 July 2012|accessdate=13 July 2010}}</ref><ref name="tcsdaily faith-based encyclopedia 1">{{cite web|url=http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A|title=The Faith-Based Encyclopedia|publisher=[[TCS Daily]]|author=Robert McHenry|date=15 November 2004|accessdate=10 September 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20060719003313/http://www.tcsdaily.com/article.aspx?id=111504A|archive-date=19 July 2006|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref>
{{نقل قول|کاربری که ویکی‌پدیا را مطالعه می‌کند… در موقعیت فردی است که به یک توالت عمومی مراجعه می‌کند. ممکن است آن توالت آنقدر کثیف باشد که فرد مراجعه کننده، می‌داند که باید مراقب سلامت خود باشد. یا ممکن است آنقدر تمیز به نظر برسد که کاربر به اشتباه دچار احساس امنیت در تمیزی شود. در حالی که اصلاً اطلاع ندارد چه کسی پیش از وی از این توالت استفاده کرده‌است.}}
== مبارزه با خرابکاری ==
برای جلوگیری یا کاهش میزان خرابکاری اقدامات مختلفی توسط ویکی‌پدیا صورت گرفته‌است که شامل موارد زیر می‌باشد:
* با استفاده از قابلیت [[راهنما:تاریخچه صفحه|تاریخچه]] در ویکی‌پدیا، که تمام نسخه‌های قبلی مقاله را حفظ می‌کند، بازگرداندن مقاله به آخرین نسخه قبل از خرابکاری قابل انجام است. این قابلیت، [[ویکی‌پدیا:واگردان|واگردانی]] خرابکاری نامیده می‌شود.<ref name="Newzealand"/> اکثر خرابکاری‌ها در ویکی‌پدیا به سرعت واگردانی شده‌اند.<ref>{{cite web|last=Hicks|first=Jesse|title=This machine kills trolls|url=https://www.theverge.com/2014/2/18/5412636/this-machine-kills-trolls-how-wikipedia-robots-snuff-out-vandalism|work=[[The Verge]]|accessdate=18 February 2014}}</ref> شیوه‌های مختلفی برای شناسایی و واگردانی خرابکاری‌ها وجود دارد:
** '''ربات‌ها''': در بسیاری از موارد خرابکاری‌ها توسط ربات‌ها شناسایی و واگردانی شده‌اند. در این موارد بدون دخالت انسان، به کاربر خرابکار هشدارهای لازم داده می‌شود.
** '''گشت‌زنان تغییرات اخیر''': ویکی‌پدیا دارای یک صفحه ویژه است که تمام تغییرات اخیر را نشان می‌دهد. برخی ویرایشگران، این تغییرات را از نظر خرابکاری احتمالی بررسی می‌کنند.<ref name="Broughton122">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=h37N0BvkVSUC&pg=PA122#v=onepage|title=Wikipedia: the missing manual|last=Broughton|first=John|publisher=|year=2008|isbn=0-596-51516-2|location=|page=122|pages=}}</ref>
** '''فهرست پی‌گیری‌ها''': هر کاربر ثبت نام شده‌ای می‌تواند صفحه ای را که ایجاد یا ویرایش کرده‌است یا علاقه دارد را به فهرست پیگیری‌های خود اضافه کند. این قابلیت، کاربران را قادر می‌سازد تا از خرابکاری بر روی نوشتارهای موجود در فهرست پیگیری خود مطلع شوند.<ref name="Broughton122"/>
** '''کشف تصادفی''': هر خواننده ای که با خرابکاری مواجه می‌شود، می‌تواند آن را برگرداند. بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد، مشخص گردید اثر بخشی سایر روش‌های حذف خرابکاری به دلیل نادر بودن روش کشف تصادفی، بیشتر است.<ref name="Broughton122"/>
* تنها کاربران تأیید شده پایدار و مدیران می‌توانند بر روی مقالات قفل شده ویرایش کنند.<ref name="Newzealand"/> مقالات نیمه محافظت شده نیز توسط کاربران تأیید شده خودکار قابل ویرایش هستند. مقالات حفاظت شده کامل نیز، تنها توسط مدیران قابل ویرایش هستند. به‌طور کل، محافظت یک صفحه پس از یک یا چند ویرایش در مقالات و به درخواست کاربران در [[ویکی‌پدیا:درخواست محافظت صفحه|یک صفحه خاص]] با پیروی مدیران آشنا به سیاست‌ها و بر اساس دستورالعمل‌ها قابل انجام است.
* [[ویکی‌پدیا:قطع دسترسی|قطع دسترسی]] مدت دار یا [[ویکی‌پدیا:سیاست تحریم|تحریم]] از ویرایش و مشارکت در ویکی‌پدیا از عواقب اقدامات خرابکارانه است.<ref name="Newzealand"/> قطع دسترسی خرابکاران یک کنش برای مجازات خرابکاران نیست، بلکه عملی‌ست ساده برای جلوگیری از آسیب‌های بیشتر.<ref name="Broughton134">{{cite book |title=Wikipedia: the missing manual |last=Broughton|first=John |year=2008 |isbn=0-596-51516-2 |page=134 |url=https://books.google.com/books?id=h37N0BvkVSUC&pg=PA182&dq=%22edit+war%22wikipedia#v=onepage&q=%22edit%20war%22wikipedia&f=false}}</ref>
* افزونه پالایه خرابکاری، از [[عبارت باقاعده|عبارات باقاعده]] برای کشف اقدامات خرابکارانه معمول استفاده می‌کند.<ref>[[ویکی‌پدیا:پالایه خرابکاری]] مشاهده شود.</ref>
معمولاً ویرایشگران به فرد خرابکار، پیش از قطع‌دسترسی، هشدارهای لازم را می‌دهند. ویکی‌پدیا یک فرایند هشدار ۴ مرحله ای را پیش از قطع دسترسی در نظر گرفته‌است که شامل مراحل زیر می‌شود:<ref name="Broughton130">{{cite book |title=Wikipedia: the missing manual |last=Broughton |first=John |year=2008 |isbn=0-596-51516-2 |pages=130–31 |url=https://books.google.com/books?id=h37N0BvkVSUC&pg=PA182&dq=%22edit+war%22wikipedia#v=onepage&q=%22edit%20war%22wikipedia&f=false}}</ref>
# اولین هشدار جهت آرام کردن کاربر و بر اساس فرض حسن نیت به کاربر داده می‌شود (در برخی موارد و در صورتی که کاربران مطمئن باشند ویرایش خرابکارانه عامدانه بوده‌است، این مرحله نادیده گرفته می‌شود<ref>See {{slink|:en:Wikipedia:WikiProject User warnings/Usage and layout|Levels}}</ref>).
# هشدار دوم هیچ حسن نیتی را تصدیق نمی‌کند و هشداری واقعی‌ست (در برخی موارد ممکن است این مرحله نیز نادیده گرفته شود).
# هشدار سوم سوء نیت کاربر را تأیید می‌کند و اولین هشداری‌ست که یادآوری می‌کند ادامه این روند برایش قطع دسترسی به همراه خواهد داشت.
# هشدار چهارم، هشدار نهایی بوده که یادآوری می‌کند هرگونه اقدام خرابکارانه بعدی، قطعاً قطع دسترسی را به همراه خواهد داشت.
# پس از این ممکن است سایر کاربران هشدارهای اضافی را به فرد خرابکار ارائه دهند ولی مدیران می‌توانند قطع دسترسی را اعمال کنند.
در سال ۲۰۰۵، ویکی‌پدیا انگلیسی در تلاش برای جلوگیری از اقدامات خرابکارانه، ایجاد نوشتارهای جدید را تنها به کاربران ثبت نام کرده محدود نمود. این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که اطلاعات نادرست اضافه شده به ویکی‌پدیا، یک روزنامه‌نگار را به دست داشتن در ماجرای قتل کندی متهم نمود.<ref name="newscientist">{{cite web|url=https://www.newscientist.com/article/dn8425-wikipedia-tightens-editorial-rules-after-complaint.html |title=Wikipedia tightens editorial rules after complaint – 06 December 2005 |publisher=New Scientist |accessdate=7 June 2012}}</ref>
== جستارهای وابسته ==
* [[اعتبار ویکی‌پدیا]]
== منابع ==
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}
{{ویکی‌پدیا |state=expanded}}
[[رده:خرابکاری در ویکی‌پدیا]]
| 