زبان‌های کردی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''زبان‌های کردی''' یک [[زنجیره گویشی]] از [[زبان‌های هندواروپایی]] در شاخهٔ [[زبان‌های ایرانی غربی]] هستند که [[مردم کرد|کردها]] هم اینک با آن‌ها سخن می‌گویند.<ref>https://www.ethnologue.com/subgroups/kurdish-1</ref><ref>* {{یادکرد-ویکی|پیوند=http://en.wikipedia.org/wiki/Kurdish_language|عنوان = Kurdish language |بازیابی = 19 ژوئن 2012}}</ref> زبان‌های کردی از زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی هستند که با زبان فارسی و بلوچی خویشاوندی دارند.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = دکتر محرم رضایتی کیشه خاله|نشانی=http://jlkd.um.ac.ir/index.php/lj/article/view/54976 |عنوان= مقایسة گویش کرمانجی رودباری با گویشهای کرمانجی خراسان | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = وبگاه تخصصی زبانشناسی اتنولوگ|نشانی= https://www.ethnologue.com/language/kmr|عنوان=زبان کردی | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = دانشنامه ایرانیکا|نشانی= http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-language-i|عنوان= | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://jlr.alzahra.ac.ir/article_1846_a648a7f1652ff0fab4f3f0d1b5de081d.pdf|عنوان=ساخت ارگتیوو فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان| ناشر = دانشگاه فردوسی مشهد|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.kurdishstudies.pl/files/Fritillaria%20Kurdica%2001.pdf|عنوان= | ناشر = Jagiellonian university|تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref> تعریف یک زبان به عنوان «کردی» همواره دستخوش عوامل غیر زبان‌شناختی به‌ویژه عوامل سیاسی، و فرهنگی است.<ref name="Encyclopaedia Iranica">http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-language-i [http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/ot_grp7/ot_kurdishwritten_20050223.html Encyclopaedia Iranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200213183101/http://www.iranicaonline.org/newsite/index.isc?Article=http%3A%2F%2Fwww.iranicaonline.org%2Fnewsite%2Farticles%2Fot_grp7%2Fot_kurdishwritten_20050223.html |date=۱۳ فوریه ۲۰۲۰}}، سرواژهٔ Kurdish language</ref> در واقع زبان کردی زبان واحدی نیست و زبان واحدی به نام کردی وجود ندارد، زبان کردی به معنای یک زبان با یک شکل استاندارد و مرز و تعریف مشخص نیست، آنچه هست زبان‌های مستقلی (سورانی، کرمانجی، کلهری و …) است که مجموعاً کردی نامیده می‌شوند<ref name="Encyclopaedia Iranica"/><ref>[http://www.fis-iran.org/fa/resources/encyclopedia/language بنیاد مطالعات ایران]، بازدید: مه ۲۰۰۹.</ref> و امروزه به طیفی از [[زبان‌های ایرانی شمال غربی]] اطلاق می‌شود که گاه به هم نزدیک و گاه نسبت به هم از نظر زبان‌شناسی دور هستند. این زبان‌ها عبارتند از: کردی شمالی ([[کرمانجی]])، کردی جنوبی:[[کرماشانی]]،[[ایلامیمایانی]]، [[کلهری]]،[[لکی]] میباشد. بزرگترین ایل در میان کردها ،ایل [[کلهر]] میباشد و پایتخت و مرکز ایل کلهر نیز شهرستان [[گیلانغرب]] میباشد.در گویش کلهری لهجه [[گیه لانی]] کمترین تغییرات زبانشناسی و گفتاری از نظر شکل ادای کلمات و وام واژه ها داشته است،در این گویش (کلهری) در ابتدای بیشتر افعال حرفی وجود ندارد و افعال بدون پیشوند است و در ابتدای فعل‌های لهجه [[اردلانی]] «ئه» /a/و در گویش سورانی و در گویش [[کرمانجی]] «د» /d/در ابتدای فعل وجوددارد. مثال: کرمانشاهیمایانی:مه‌چم(می‌روم) کلهری: چم (می‌روم) اردلانی: ئه‌چم (می‌روم)، و سورانی (ده روم) و [[کرمانجی]]: ده‌چم (می‌روم) و کردی مرکزی([[سورانی]]). به لحاظ زبان شناختی [[گورانی]] و [[زازا]] را نمی‌توان کردی شمرد. این زبان‌ها جز شاخه [[زازا-گورانی]] از [[زبان‌های ایرانی شمال غربی]]‌اند.<ref name=Postgate>J. N. Postgate, Languages of Iraq, ancient and modern, British School of Archaeology in Iraq, [Iraq]: British School of Archaeology in Iraq, 2007, p. &nbsp;138.</ref><ref name="ReferenceA">''راهنمای زبان‌های ایرانی''، جلد دوم (به لاتین: ''Compendium Linguarum Iranicarum'') با نام اختصاری CLI اثر ۱۷ زبان‌شناس برجسته به سرپرستی رودیگر اشمیت، ترجمه توسط ۴ نفر (زیر نظر حسن رضایی باغ‌بیدی)</ref><ref name="iranicaonline.org">http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-language-i</ref><ref name="britannica.com">http://www.britannica.com/topic/Iranian-languages</ref><ref>A history of persian literature, VOL XVIII, Oral Literature of iranian languages,p2</ref> [[کرد]]ها و گورانی‌ها مایلند زبان گورانی را گویشی از [[زبان‌های کردی]] بشمارند<ref>Kehl-Bodrogi, Krisztina. "Syncretistic religious communities in the Near East: Collected Papers of the International Symposium, Alevism in Turkey and Comparable Syncretistic Religious Communities in the Near East in the Past and Present”, Berlin, 14–17 April 1995</ref><ref>Ozoglu, Hakan. "Kurdish notables and the Ottoman state." Albany: State University of New York Press, 2004</ref><ref>Romano, David. "The Kurdish nationalist movement: opportunity, mobilization, and identity." Cambridge. Cambridge University Press, 2006.</ref><ref name=":0">{{Cite book|title=The Kurds: A concise Handbook|last=Izady|first=Mehrdad R.|publisher=Taylor and Francis|year=1992|isbn=|location=London|pages=170|via=}}</ref> و برخی زبان‌شناسان (مانند فردیناند هنربیخلر،<ref>{{Cite journal|last=Hennerbichler|first=Ferdinand|date=2012-05-30|title=The Origin of Kurds|url=http://www.scirp.org/Journal/Paperabs.aspx?paperid=19564|journal=Advances in Anthropology|language=en|volume=2|issue=2|pages=64–79|doi=10.4236/aa.2012.22008}}</ref> شیهاالسلامی،<ref>{{Cite journal|last=Sheyholislami|first=Jaffer|date=2011|title=Kurdish Identity, Discourse, and New Media|url=https://doi.org/10.1057/9780230119307|language=en-gb|doi=10.1057/9780230119307}}</ref> [[امیر حسن‌پور|حسن‌پور]]،<ref>{{Cite journal|last=Hassanpour|first=Amir|last2=Sheyholislami|first2=Jaffer|last3=Skutnabb-Kangas|first3=Tove|date=2012-01-13|title=Introduction. Kurdish: Linguicide, resistance and hope|url=https://www.degruyter.com/view/j/ijsl.2012.2012.issue-217/ijsl-2012-0047/ijsl-2012-0047.xml|journal=International Journal of the Sociology of Language|volume=2012|issue=217|pages=1–18|doi=10.1515/ijsl-2012-0047|issn=1613-3668}}</ref> [[یوسف میخائیلوویچ ارانسکی|ارانسکی]]<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ارانسکی. ای ام، مقدمه فقه اللغة ایرانی، ترجمه کریم کشاورز، انتشارات پیام، ١٣٥٨، ص ٣٣١|نام خانوادگی=|نام=|ناشر=|سال=|شابک=|مکان=|صفحات=}}</ref> و خزنه‌دار<ref name="ReferenceB2">خزانه دار، معروف (2002). تاریخ ادبیات کرد، جلد دوم، اربیل: نشر آراس،</ref>) هم این دیدگاه را تایید می‌کنند؛ ولی تفاوت‌های زبان‌های [[زازا-گورانی]] و زبان‌های کردی بسیار زیاد است و برخی زبانشناسان گورانی را به عنوان گویشی کردی طبقه‌بندی نمی‌کنند.<ref name=":0"/> به ویژه مک‌کنزی از طرفداران این دیدگاه به شمار می‌رود.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=MacKenzie, D. N. (1966). The dialect of Awroman (Hawrāmān-ī Luhōn): Grammatical sketch, texts, and vocabulary. E. Munksgaard.}}</ref> برخی هم، مانند چمن‌آرا، با رد دیدگاه مک‌کنزی آن را نه زبانی برای گفتگو بلکه زبان ادبی برساخته ساکنان زاگرس می‌دانند.<ref name=":02">{{یادکرد کتاب|عنوان=شانامهٔ کوردی: ڕووسه‌م و زووراو|نام خانوادگی=چمن آرا|نام=بهروز|ناشر=مانگ|سال=١٣٩٥|شابک=978-600-7748-69-5|مکان=|صفحات=٢١-٢٢}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=169448|عنوان=چمن آرا، ب، درآمدی بر ادب حماسی و پهلوانی کُردی با تکیه بر شاهنامه کُردی، جستارهای ادبی سال چهل و چهارم بهار 1390 شماره 172.}}</ref><ref name=":2">{{یادکرد کتاب|عنوان=The Kurdish Shahnama and its Literary and Religious Implications|نام خانوادگی=Chaman Ara|نام=Behrooz|ناشر=CreateSpace Independent Publishing Platform; Auflage|سال=2015|شابک=1511523492|مکان=|صفحات=}}</ref>