دودمان پهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{درباره|دودمان|کشور|ایران پهلوی}}{{بهبود منبع}}{{infobox royal house

'''دودمان پهلوی''' آخرین دودمان پادشاهی ([[۱۳۰۴ (خورشیدی)|۱۳۰۴ خورشیدی]] تا [[۱۳۵۷ خورشیدی]]) است که پس از [[برچینش دودمان قاجار]]، در [[ایران]] پادشاهی کردند. پایان کار این دودمان مصادف با [[انقلاب ۱۳۵۷]] بود که پس از ۲۵۰۰ سال حکومت پادشاهی سقوط کرد و به [[جمهوری اسلامی]] تبدیل شد.

پایه‌گذار این سلسله [[رضا شاه]] بود که پس ازبا استعفای وی پس از اشغال ایران در [[جنگ جهانی دوم]]، پسرش [[محمدرضا پهلوی]] به پادشاهی رسید. این دو نفر تنها پادشاهان این سلسله بودند که در مجموع ۵۳ سال در ایران پادشاهی کردند.

رضاخان [[میرپنج]] با [[کودتای سوم اسفند]] ۱۲۹۹ به قدرت رسید و وزیر جنگ شد و سیدضیاء نخست‌وزیر، سه ماه بعد، [[سید ضیاءالدین طباطبایی|سیدضیاء]] نخست‌وزیر شد، پس از سه ماه، سیدضیاء از نخست وزیری برکنار شد و [[احمد قوام|قوام]] به جای او نخست‌وزیر شد و رضاخان وزیر جنگ باقی‌ماند. بعدها وی به مقام رئیس‌الوزرایی رسید. [[رضاشاه پهلوی]]، شاه ایران از [[۱۳۰۴ (خورشیدی)|۱۳۰۴]] تا [[۱۳۲۰ (خورشیدی)|۱۳۲۰]] و بنیانگذار سلسلهٔ پهلوی بود.

در سال‌های پایانی دهه ۱۳۴۰ و سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، قدرت نظام پادشاهی مشروطه ایران به اوج خود رسید، ایجاد سازمان اطلاعات و امنیت کشور (ساواک) و کنترل مخالفان سیاسی گسترش یافت و این فشارها گروه‌های مختلف و منتقد از گروه‌های مذهبی تا گروه‌های چپی و مارکسیستی و کمونیستی که بعضا از خارج حمایت می‌شدند را شامل می‌شد. گذشته از این افزایش قیمت جهانی نفت به به دلیل ایجاد اوپک فشار را بر کشورهای خارجی افزایش داده آنها تمامی توان خود را بر افروختن شعله دشمنی مردم با شاه قرار داده و از رادیو بی‌بی‌سی فارسی گرفته تا رادیو آمریکای فارسی مردم را تحریک می‌کردند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آمریکا چطور از شاه قطع امید کرد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran/2016/06/160602_u01_iran_shah_us|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2016-06-02|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=سقوط یک شاه به کمک بی‌بی‌سی/ رادیو و جابه‌جایی قدرت در شهریور ۱۳۲۰|نشانی=http://tarikhirani.ir/fa/news/445/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%DB%8C%DA%A9-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%DA%A9%D9%85%DA%A9-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%DB%8C-%D8%B3%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B0|وبگاه=تاریخ ایرانی|بازبینی=2021-06-23|کد زبان=fa}}</ref> همچنین افزایش درآمد ایران حاصل از گسترش فروش نفت و گسترش صنایع نفتی نیز به شاه ایران فرصت داده بود طرح‌های فرهنگی با هزینه بالاییبالا مانند جشنهای دوهزار و پانصد ساله را اجرا کند که موجب انتقاد مردم و گروه‌های سیاسی ایران می‌شد گرچه شاه هدفش از اجرای این جشن‌ها شناساندن چهره ایچهره‌ای مثبت از ایران و جذب سرمایه‌های خارجی عنوان می‌کرد اما این مسئله نمی‌توانست جلوی انتقادات را بگیرد، هم‌زمان با این اتفاقات شاه دو حزب سیاسی درون حکومت یعنی حزب ملّیّون و حزب مردم را منحل شده اعلام کرد و یک حزب رسمی به نام حزب رستاخیز را ایجاد کرد. پس از شدت گرفتن اعتراضات مردمی در کشور، شاه و همسرش ایران را در ۲۶ دی ماه ۱۳۵۷ ترک کردند.

محمدرضا پهلوی پس از ترک کشور به دنبال درمان پزشکی در مصر، مکزیک، ایالات متحده و پاناما بود و سرانجام در ۵ مرداد ۱۳۵۹ زمانی که با خانواده‌اش در مصر بود به عنوان مهمان [[انور سادات]] در [[قاهره]] درگذشت. پس از وی، پسرش شاهزاده [[رضا پهلوی]] به‌طور غیررسمی وارث سلسله پهلوی می‌باشد. رضا پهلوی و همسرش در ایالات متحده در پوتوماک، [[مریلند]] با سه دخترش زندگی می‌کنند.{{مدرک|date=ژوئن ۲۰۲۱}}

مجله «پیام بهارستان» متعلق به مرکز اسناد [[مجلس شورای اسلامی،اسلامی]]، سندی بدست آمده از کتابی متعلق به [[آقابزرگ تهرانی|شیخ آقابزرگ تهرانی]] را در سال ۱۳۸۸ انتشار داد که تبارنامه رضا شاه را بیان می‌کرد. این سند توسط فهرست‌نگار مجلس شورای اسلامی سید محمد منصور طباطبایی اولین بار بدست آمد. شیخ آقابزرگ تهرانی صاحب دانشنامه [[الذریعه]] و از بزرگترین کتابشناسان ایران بوده‌است. در این [[شجره نامه]] که به زبان عربی نگاشته شده، نویسنده، پدر ملاعباسعلی و مرادعلی سلطان را که پدر بزرگ [[رضاشاه]] است با عبارت «... السوادکوهی» نام می‌برد. پس از «... السوادکوهی» که نام کوچک آن ذکر نشده‌است به دو فرزندش اشاره شد. ملاعباس علی که [[اعتمادالسلطنه]] از او با عنوان «آخوند ملا عباسعلی سوادکوهی آلاشتی» نام می‌برد و از علمای عهد [[آقا محمد خان]] بود که در اوایل عصر [[فتحعلی شاه]] فوت کرد<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= محمدحسن |نام=اعتماد السلطنه | پیوند نویسنده =محمدحسن اعتمادالسلطنه |کتاب=التدوین فی احوال جبال شروین |کوشش= تصحیح و پژوهش مصطفی احمدزاده |صفحه =صفحه ۲۷۸ |ناشر=فکر روز |مکان =تهران چاپ اول |سال =۱۳۷۳ |شابک=}}</ref> و مرادعلی سلطان که از سرکردگان نظامی بود در [[جدایی هرات از ایران|جنگ هرات]] کشته شد. از فرزندان او چراغعلی خان است که در کتابچه جمع و خرج [[مازندران]] در سال ۱۳۱۶ قمری (۱۲۷۷ خورشیدی) با عنوان '''«چراغعلی خان سوادکوهی»''' آمده‌است و دیگری پدر رضاشاه [[عباسعلی داداش‌بیگ]] است. از دیگر افراد سرشناس این شجره نامه '''امیر اکرم''' است که در دوران مشروطیت به '''سالار حشمت''' ملقب بود و پس از [[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹|کودتای ۳ حوت ۱۲۹۹]] به امیر اکرم ملقب شد و چون نوه عموی رضاخان سردار سپه بود، حکمران [[مازندران]] شد. در دوران سلطنت رضاشاه مدتی پیشکار [[ولیعهد]] بود و در سال ۱۳۰۹ خورشیدی فوت کرد. سالار حشمت و برادرش ابوالحسن خان صمصام در دوران [[مظفر الدین شاه|مظفری]] و عصر مشروطه از سران فوج سوادکوه بودند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=سندی نویافته از نیای رضاشاه|نشانی=http://ensani.ir/file/download/article/20101205103251-0%20(51).pdf|عنوان=پرتال جامع علوم انسانی}}</ref>

;مراد علی خان سلطان:[[عباسعلی داداش‌بیگ]] (پدر رضاخان) فرزند مرادعلی خان سلطان از بزرگان منطقه [[سوادکوه]] [[مازندران]] بود و در روستای [[آلاشت]] در یک خانواده پرجمعیت متولد شد. مرادعلی خان که جد رضاخان است صاحب منصب فوج سوادکوه بود و در سال ۱۲۷۲ هجری قمری (۱۲۳۵ خورشیدی) در [[جدایی هرات از ایران|جنگ هرات]] که با انگلیسی‌ها می‌جنگند، کشته می‌شود. سه پسر و شش دختر از او باقی ماند. چراغعلی خان، فضل‌الله خان،فضل‌الله‌خان، عباسعلی خان یاور نام پسرهای اوست<ref>{{یادکرد وب