کاربر:Aammiinn11/گرگان: تفاوت میان نسخه‌ها

گرگان یا [[جرجان]] نام شهری قدیمی در قسمت شرقی [[استان گلستان]] و شهر [[گنبد کاووس]] فعلی است که به‌دلیل [[حمله مغول به ایران|حمله مغول]] ویران شد.<ref name=ToolAutoGenRef9/><ref name=ToolAutoGenRef14/> هم‌اکنون ویرانه‌های آن در حوالی [[امام‌زاده یحیی بن زید]] قرار دارد. در واقع نام فعلی گرگان برگرفته از گرگان قدیم یا [[جرجان]] است که در سال ۱۳۱۶ جایگزین استرآباد شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرگان‌شناسی – همه چیز دربارهٔ گرگان|نشانی=https://parsinfotech.ir/gorgan/|وبگاه=پارس اینفوتک|تاریخ=2019-04-16|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref name=ToolAutoGenRef16/> در کتاب ''استرآباد در سفرنامه‌های عصر قاجار'' آمده: «جرجان از آن جرجان نامیده شده‌است که جرجان بن لاوذ بن [[سام بن نوح]] آن را بنا نهاد».<ref name=ToolAutoGenRef9/> ''[[دانشنامه ایرانیکا]]'' معنی نام گرگان را «سرزمین گرگ‌ها»<ref name="ToolAutoGenRef8">{{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}</ref> و جرجان را عربی‌شدهٔ آن می‌داند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}</ref> در [[سنگ‌نبشته بیستون]] نام شهر وَرْکانَه ذکر شده و شکل لاتینی‌شدهٔ آن هیرکانیا است.<ref name="ToolAutoGenRef8"/>ورگ و وهرگ در [[اوستایی]] به معنی گرگ و ورکان یا وهرگان به‌معنی «سرزمین گرگ‌ها» هستند.<ref name=ToolAutoGenRef13/> هیرکانیه، وارکانا و بارکانا اشکال دیگر نام «گرگان» هستند.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=خواجه‌نژاد |نام۱=احمد |عنوان=تشیع جرجان و استرآباد در عصر سلجوقیان |ژورنال=فصل‌نامه اختصاصی مطالعات فرهنگی |تاریخ=زمستان ۱۳۹۴ |شماره=۲ |صفحات=۱۳ |تاریخ بازبینی=9 اوت 2019 |ref=http://www.mirdamad.org/images/quarter/14553430643KHAJEHNEJAD.pdf}}</ref>

 

=== پیش از اسلام ===

استرآباد، نام شهری تاریخی است که در منطقه‌ای که اینک شهر گرگان قرار دارد واقع بوده‌است. از این شهر امروزه تنها تپه‌ای تاریخی درون شهر گرگان، به نام [[قلعه خندان]] که احتمالاً [[ارگ (معماری)|ارگ]] استرآباد در حدود ۳۰۰۰ سال پیش بوده باقی‌مانده و باقی قسمت‌های شهر در اثر سیلاب‌های مکرر و توسعهٔ گرگان در طول تاریخ به کلی از میان رفته‌است.<ref name="autogenerated2" /> تاریخ استرآباد پیش از اسلام مبهم است و وجود این شهر در آن دوره قطعی نیست؛ گرچه ممکن است با نام باستانی زادراکارتا قابل شناسایی باشد.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Hyrcania|title=Hyrcania &#124; ancient region, Iran|website=Encyclopedia Britannica|accessdate=8 اوت 2019}}</ref><ref name=":1"/> [[ابن حوقل]] استرآباد را در کنار [[جرجان|گرگان قدیم]] –واقع در محل تلاقی خرمارود و گرگان‌رود– بندر [[آبسکون]] و [[دهستان (شهر)|دهستان]] از چهار شهر بزرگ ایالت گرگان می‌داند.<ref name=ToolAutoGenRef22/> آثار بدست آمده از [[تورنگ‌تپه]] (۱۹ کیلومتری شرق گرگان فعلی) و [[شاه تپه]] (۱۶ کیلومتری غرب گرگان فعلی) نشان از حضور و توقف انسان در حدود ۵۰۰۰ سال قبل و در دوره نوسنگی دارد.<ref name="autogenerated2" /> در دورهٔ [[ساسانیان]] دیوار تدافعی بزرگی در این منطقه به نام [[دیوار بزرگ گرگان]] ساخته شد که توسط باستان‌شناسان انگلیسی به [[مار سرخ]] شهرت یافته‌است.<ref>{{Cite web|url=http://www.shc.ed.ac.uk/staff/academic/esauer/pubs/iranian_walls.pdf|title=نشریه باستان‌شناسی جهان امروز|accessdate=8 اوت 2019}}</ref> این دیوار بزرگ در سدهٔ ۵ میلادی تکمیل شد و بیانگر صنعت پیشرفته تدافعی آن دوران است.<ref>University of Edinburgh (2008, February 18). Excavations In Iran Unravel Mystery Of 'Red Snake'. ScienceDaily. Retrieved February 19, 2008, from http://www.sciencedaily.com /releases/۲۰۰۸/۰۲/۰۸۰۲۱۸۱۵۵۵۳۴.htm</ref>