اژدها: تفاوت میان نسخه‌ها

سیمایرخسار اژدها در تاریخ اساطیری ایران، در نهایتفرجام سهمناکی، زشت‌رویی و پلشتی است. آن‌ها از نخستین یاران [[اهریمن]] هستند که آفرینش نیکوی [[اورمزد]] را آشفته می‌نمایند؛ ولی توانایی تباه آن را ندارند. اگر فدیه (اشوداد) گران‌بهایی نثار (برخی) ایزدانی همچون آناهیتا و وای می‌کنند (یشت ۵، بندهای ۲۹–۳۱ و ۴۱–۴۳ و نیز یشت ۱۵، بندهای ۱۹–۲۱). بر اساسپایه ادبیات اوستایی، هنگامی که اورمزد نخستین سرزمین نیک خویش را می‌آفریند (ایرانویج)، آنگاه اهرمن همه تن مرگ برای [[تباهی]] آن، اژدهایی (اژدهای سرخ) را در رود دائیتی پدیدمی‌آورد (وندیداد ۱، بندهای ۲–۴). از سوی دیگر نیز ایزد هم با [[رزمافزار|رزم‌افزارهای]] خود به نبرد با اژدهای زرد برمی‌خیزد تا او را نابود سازد (یسنه ۹، بند ۳۰).

بر اساسپایه ادبیات ودایی و اوستایی، دو اژدهای ورتره و اپه اوشه (اپوش)، آبها را در دژ جادویی خود دربند و اسیر، ابرهای آسمانی را سترون و زمین را خشک و کویر می‌سازند؛ ولی سرانجام به دست ایزدان ایندره و تیشتر تباه می‌گردند. از دیگر سو نیز اژی دهاکه (اژدهاک/ضحاک) و [[افراسیاب]] تورانی نشان از اژدهایان اساطیریاستوره ای دارند که با گذشت زمان و به هنگام تغییردگردیسی ساختار ساده و نخستین گزارش (روایت اوستایی) داستان به شکلریخت پیچیده و پویا (روایات پهلوی ساسانی و خدای نامه)، جامه نوین پادشاه انیرانی (= نا ایرانی) را بر تن می‌نشانند. خشکسالی، سترونی، زوالنابودی و مرگ، ارمغان دشخدایی آنان بر ایران است.

پرداخت شخصیتمنش و ویژگی‌های اژدها در روایاتگزارشهای اساطیری چندان کاملپایا و دقیقرسا نیست، زیرا اسطورهاستوره تنها به آن بخش از سرگذشت زندگی یک بوده اهریمنی (یا حتی قهرمان) می‌پردازد و آن را آنچنان می‌بالاند و با شکوه و اغراقگزافه گویی درمی‌آمیزد که برای نمایش جهان‌بینی ویژه خویش و دیگر اهدافآرمانهای خود نیاز دارد. اماولی این پرداخت در روایاتگزارش حماسی (برخلافوارونه ی نمونه‌های اساطیری شکلسازمانی کامل‌ترآزگارتر و پویاتری دارد و اژدها در این داستان‌ها چهره‌های گوناگونی دارد که از میان آن‌ها دو گونه بیش از دیگر نمونه‌ها دیده و تکرارواکرد می‌شود.

اژدها در نخستین چهره، سیمایرخسار «فرمانروای بیگانه اژدروشی» را به خود می‌پذیرد که با تازش بر ایرانشهر و چیرگی بر پادشاه این سرزمین، فرمانروایی را در دست می‌گیرد، زندگی مردمان و ستوران آنان را تباه، باران و آب را دربند و خشکی و نیاز را بر سرتاسر زمین حکمفرمافرمانفرما می‌سازد. این فرمانروای دژکامه انیرانی با رزم‌افزار جادویی و سپند قهرمان بی‌همتایی از تبار پادشاهان نیکوی ایرانی، تباه می‌شود. آشتی، آرامش و زیبایی ارمغان پادشاهی نیک قهرمان بر ایران زمین است. روایتگزارش کارزارهای «فریدون و ضحاک»، «[[اسفندیار]] و [[ارجاسب تورانی]]» (هر دو به نقلگفته ی [[شاهنامه]]) و داستان نبرد پادشاهانی همچون «منوچهر، زو و کی خسرو با افراسیاب اژدهاوش» را می‌توان در شمار گونه‌هایی جای داد که اژدها با چهره پادشاه دژکامه انیرانی پدیدار می‌شود.