ویکی‌پدیا

بحران آب در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
به نسخهٔ 32612446 از Mortezarahimi3rd برگردانده شد: این نسخه ترجمه ویکی انگلیسی با منابع مستقل است و از ویکی انگلیسی به عنوان منبع استفاده نشده است+ مطلب کاملا جانبدارنه است و در تضاد با گایدلاین های ویک پدیا است (توینکل)
برچسب‌ها: خنثی‌سازی برگردانده‌شده
به نسخهٔ 32638928 از Europe V برگردانده شد: منابع را باید بررسی کنید. ترجمه خالی کافی نیست. (توینکل)
برچسب‌ها: خنثی‌سازی برگردانده‌شده
خط ۱:
[[پرونده:Si-o-se Pol, Isfahan, Irán, 2016-09-19, DD 04-06 HDR.jpg|300px|بندانگشتی|چپ|نمایی در شب از [[سی‌وسه‌پل]] در بستر بی‌آبِ [[زاینده‌رود]].{{سخ}}در پی بحران کم‌آبی در ایران و با بحران کاهش ریزش برف و باران در سال‌های اخیر و تغییر و تحولاتی که در مسیر رودخانه زاینده‌رود ایجاد شده، آب این رودخانه قبل از رسیدن به [[اصفهان]] قطع می‌شود.]]
[[پرونده:Urmia lake drought.gif|353x353px|بندانگشتی|تصاویر ماهواره‌ای از سال ۱۹۸۴ تا ۲۰۱۴ که نشان دهنده کاهش سطح آب [[دریاچه ارومیه]] است ([[:en:File:Urmia_lake_drought.webm|فیلم]])]]
'''بحران آب در ایران''' سلسله چالش‌ها و مشکلات ناشی از [[کمبود آب]] و استفاده نادرست از [[منابع آب]] در کشور [[ایران]] است.
'''بحران آب در ایران''' به مشکلات ناشی از [[کمبود آب]] در [[ایران]] اشاره دارد. کمبود آب می‌تواند نتیجه دو مکانیسم متفاوت باشد: [[کمبود آب فیزیکی]] (مطلق) و [[کم‌آبی اقتصادی|کمبود آب اقتصادی]]. منظور از کمبود آب فیزیکی عدم وجود منابع کافی آب طبیعی برای تأمین تقاضای یک منطقه است، و کمبود آب اقتصادی نتیجه مدیریت ضعیف [[منابع آب]] کافی موجود است. نگرانی‌های اصلی ایران در مورد بحران آب شامل: تغییرپذیری اقلیمی زیاد، توزیع نامناسب آب و اولویت‌بندی [[توسعه اقتصادی]] است.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Madani|first=Kaveh|date=2014-12-01|title=Water management in Iran: what is causing the looming crisis?|journal=Journal of Environmental Studies and Sciences|language=en|volume=4|issue=4|pages=315–328|doi=10.1007/s13412-014-0182-z|issn=2190-6491}}</ref>
 
ایران هم‌اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. [[خشک‌سالی]]‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد [[آب‌های سطحی]] و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های [[هیدرولیک|هیدرولیکی]] و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده‌است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن [[دریاچه]]‌ها، رودخانه‌ها و [[تالاب]]‌ها، کاهش سطح [[آب‌های زیرزمینی]]، [[فرونشست زمین]]، تخریب کیفیت آب، [[فرسایش خاک]]، [[بیابان‌زایی]] و [[طوفان گرد و غبار|طوفان‌های گرد و غبار]] بیشتر است.<ref name="مدنی">{{یادکرد وب | 1 = | نویسنده = [[کاوه مدنی]] و همکاران | عنوان = خشکسالی اقتصادی – اجتماعی ایران: چالش‌های یک ملت ورشکسته آبی (ورشکستگی اقتصادی – اجتماعی آب در ایران) | ناشر = پایگاه اینترنتی فصلنامهٔ صنوبر | نشانی = http://senobarmag.com/1396/11/خشکسالی-اقتصادی-–-اجتماعی-ایران-چالش‌های-یک-ملت-ورشکسته-آبی-ورشکستگی-اقتصادی-–-اجتماعی-آب-در-ایران/ | تاریخ = ۱۰ بهمن ۱۳۹۶ | تاریخ بازدید = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}{{پیوند مرده|date=مه 2021 |bot=InternetArchiveBot}}</ref>
با توجه به میزان منابع آب و سرانهٔ مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با [[کمبود فیزیکی]] آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهایست که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب مواجه هستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین راندمان و بهره‌وری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه می‌باشند.<ref>{{پک|ببران|هنربخش|پاییز ۱۳۸۷|ف=بحران وضعیت آب در جهان و ایران|ک=راهبرد}}</ref>
[[پرونده:Drought-severity.jpg|بندانگشتی|233x233پیکسل|نقشه جهانی شدت خشکسالی]]
براساس [[شاخص فالکن مارک]]، کشور ایران در آستانه قرار گرفتن در بحران آبی است. با توجه به اینکه در دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ خورشیدی حدود ۶۹ درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، براساس شاخص [[سازمان ملل]]، [[ایران]] نیز اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد. بر اساس شاخص مؤسسه بین‌المللی مدیریت آب نیز، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.<ref name="احسانی">احسانی، مهرزاد؛ خالدی، هومن؛ شناخت و ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی به منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور؛ یازدهمین همایش ملی کمیتهٔ ملی آبیاری و زهکشی ایران</ref>
بنا بر شاخص‌های ذکر شده، کشور ایران برای حفظ وضع موجود خود تا سال ۲۰۲۵ باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن به نظر می‌رسد.<ref name="احسانی"/>
 
در اوت ۲۰۱۹ برابر با مرداد ۱۳۹۸ طبق جدیدترین برآورد «مؤسسه منابع جهان» در «اطلس خطرات آبی» ایران در رده چهارم بعد از [[قطر]]، [[اسرائیل]] و [[لبنان]] در نزدیک شدن به «روز آخر» یعنی روزی که منابع آبی در آن ممکن است به پایان برسد، قرار دارد.<ref>{{یادکرد وب | نشانی=https://www.radiofarda.com/a/iran-water-crisis/30096837.html | عنوان=بحران آب: ایران و ۱۶ کشور دیگر به «روز آخر» نزدیک شده‌اند | اثر=رادیو فردا | تاریخ=۱۵ مرداد ۱۳۹۸}}</ref>
== آب‌وهوا ==
[[باران|بارش باران]] در ایران بسیار فصلی است و فقط یک فصل بارانی بین ماه‌های مهر و فروردین وجود دارد که باعث می‌شود زمین در بقیه سال بسیار خشک باشد. رودخانه‌های ایران دارای تغییرات بسیار شدید در فصل‌های مختلف هستند. به عنوان مثال، دبی [[کارون|رودخانه کارون]] در [[استان خوزستان|خوزستان]] در دوره‌های پرآبی ده برابر مقدار آن در در دوره‌های خشک است. در بسیاری از مناطق ممکن است هیچ بارشی وجود نداشته باشد تا اینکه طوفان‌های ناگهانی، همراه با بارندگی شدید، تقریباً باران کل سال را در چند روز بارش کند. کمبود آب با توزیع نابرابر آب افزایش می‌یابد. در نزدیکی دریای خزر، میزان بارندگی سالانه به‌طور متوسط حدود ۱۲۸۰ میلی‌متر است، اما در فلات مرکزی و مناطق پست در جنوب به ندرت از ۱۰۰ میلی‌متر عبور می‌کند.<ref name="Chapin">[http://countrystudies.us/iran/74.htm Helen Chapin Metz, ed. Iran: A Country Study.] Washington: GPO for the Library of Congress, 1987, Chapter "Water".</ref> حساسیت ایران به تغییرپذیری زیاد دما و بارش منجر به ایجاد سدها و مخازن برای تنظیم و ایجاد جریان پایدارتر آب در سراسر کشور شده‌است.<ref name=":0"/>
 
== تاریخچه ==
=== تغییرات اقلیمی ===
ایران کشوری با [[اقلیم]] عمدتاً [[گرم و خشک]] است. رشد سریع جمعیت مهم‌ترین عامل کاهش سرانه [[آب]] تجدیدشونده کشور در قرن گذشته بوده‌است. [[جمعیت]] ایران در طی این هشت دهه، از حدود ۸ میلیون نفر در سال ۰۶–۱۳۰۰ به ۸۱ میلیون نفر تا پایان سال ۱۳۹۶ رسیده‌است. بر این اساس میزان سرانهٔ آب تجدیدپذیر سالانهٔ کشور از میزان حدود ۱۳٬۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱٬۴۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۹۲ تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.<ref>{{پک|ببران|هنربخش|پاییز ۱۳۸۷|ف=بحران وضعیت آب در جهان و ایران|ک=راهبرد}}</ref>
پیش‌بینی می‌شود طی چند دهه آینده میانگین دما در ایران ۲٫۶ درجه سلسیوس افزایش و میزان بارندگی ۳۵٪ کاهش داشته باشد.<ref>{{Cite journal|last=Mansouri Daneshvar|first=Mohammad Reza|last2=Ebrahimi|first2=Majid|last3=Nejadsoleymani|first3=Hamid|date=2019-03-01|title=An overview of climate change in Iran: facts and statistics|journal=Environmental Systems Research|language=en|volume=8|issue=1|pages=7|doi=10.1186/s40068-019-0135-3|issn=2193-2697|doi-access=free}}</ref> این امر می‌تواند به‌طور بالقوه خشکسالی را تشدید کرده و تولید محصولات زراعی را با مشکل مواجه کند.
 
[[منابع آب]] تجدیدپذیر کل ایران به ۱۳۵ میلیارد متر مکعب بالغ می‌گردد. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹٫۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های [[کشاورزی]]، [[صنعت]] و [[معدن]] و خانگی برداشت می‌شده‌است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵٫۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته‌است.<ref name="احسانی">احسانی، مهرزاد؛ خالدی، هومن؛ شناخت و ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی به منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور؛ یازدهمین همایش ملی کمیتهٔ ملی آبیاری و زهکشی ایران</ref>
== منابع آب ==
=== آب موجود ===
منابع آب تجدیدپذیر داخلی ۱۲۸٫۵ میلیارد متر مکعب در سال تخمین زده شده‌است (به‌طور متوسط برای سال‌های 1977–2001).<ref>{{cite web|url=http://www.iran-daily.com/1388/12/2/MainPaper/3622/Page/5/Index.htm|title=Iran Daily|date=21 February 2010}}</ref> رواناب سطحی در مجموع ۹۷٫۳ میلیارد متر مکعب در سال می‌باشد، که ۵٫۴ میلیارد متر مکعب در سال از زهکشی سفره‌های زیرزمینی حاصل می‌شود و بنابراین باید از کل آن کم شود. [[تغذیه آب‌های زیرزمینی|بازشارژ آب زیرزمینی]] در حدود ۴۹٫۳ میلیارد متر مکعب در سال برآورد می‌شود، که ۱۲٫۷ میلیارد متر مکعب در سال از نفوذ در بستر رودخانه حاصل می‌شود و همچنین باید کم شود. ایران ۶٫۷ میلیارد متر مکعب در سال آب سطحی از [[پاکستان]] و مقداری آب از [[افغانستان]] از طریق رودخانه هیرمند دریافت می‌کند. جریان [[ارس|رودخانه ارس]]، در مرز با [[آذربایجان]]، ۴٫۶ میلیارد متر مکعب در سال برآورد شده‌است. رواناب سطحی به دریا و سایر کشورها ۵۵٫۹ میلیارد متر مکعب در سال برآورد می‌شود.<ref name="FAO">{{cite web|url=http://www.fao.org/ag/agl/aglw/aquastat/countries/iran/main1.htm|title=Natural Resources and Environment: Land and Water Division|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://earthtrends.wri.org/text/water-resources/country-profile-87.html|title=World Resources Institute:Water Resources and Freshwater Ecosystems COUNTRY PROFILE - Iran|publisher=}}</ref>
 
در تیر ۱۴۰۰، بر پایهٔ آمار [[وزارت نیروی ایران|وزیر نیروی ایران]] اعلام شد که نیمی از جمعیت روستایی ایران دسترسی به آب سالم ندارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=نیمی از جمعیت روستایی کشور به آب سالم دسترسی ندارند|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/158176/سیاسی-و-اجتماعی/نیمی-از-جمعیت-روستایی-کشور-به-آب-سالم-دسترسی-ندارند|وبگاه=ایندیپندنت فارسی|بازبینی=2021-07-18|کد زبان=fa|پیوند بایگانی=https://archive.md/VY8pK|تاریخ بایگانی=2021-07-18}}</ref>
=== میزان استفاده از آب ===
[[پرونده:Water-withdrawals-per-capita.png|بندانگشتی|237x237پیکسل|نمودار سرانه برداشت آب ایران و برخی از کشورها در سال برای تمام مصارف کشاورزی، صنعتی و شخصی از سال‌های ۱۹۷۵ میلادی تا ۲۰۱۵ (۱۳۵۳–۱۳۹۳ شمسی)<ref>{{Cite journal|last=Ritchie|first=Hannah|last2=Roser|first2=Max|date=2017-11-20|title=Water Use and Stress|url=https://ourworldindata.org/water-use-stress|journal=Our World in Data}}</ref>]]
کل برداشت آب در سال ۱۹۹۳ حدود ۷۰ میلیارد متر مکعب برآورد شد که در سال ۲۰۰۴ به ۹۳ میلیارد متر مکعب افزایش یافته‌است،<ref name=":1">{{cite web|url=http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/iran/index.stm|title=AQUASTAT: Iran (Islamic Republic of)|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604185917/http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/iran/index.stm|archive-date=4 June 2011}}</ref> که ۹۲٪ از آن برای مصارف کشاورزی، ۶٪ برای مصارف خانگی و ۲٪ برای مصارف صنعتی استفاده شده‌است. اگرچه این میزان معادل ۵۱٪ از منابع واقعی تجدیدپذیر آب است، اما برداشت سالانه از سفره‌های زیرزمینی (۵۷ میلیارد متر مکعب در سال ۱۹۹۳، ۵۳ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۴) در حال حاضر بیش از برآورد عملکرد مطمئن (۴۶ میلیارد متر مکعب) است.<ref name="FAO2">{{cite web|url=http://www.fao.org/ag/agl/aglw/aquastat/countries/iran/main1.htm|title=Natural Resources and Environment: Land and Water Division|publisher=}}</ref> به عنوان مثال، آب مورد نیاز [[تهران بزرگ]] با بیش از ۱۳ میلیون نفر جمعیت، توسط آب‌های سطحی از [[سد لار]] رودخانه لار در شمال شرقی شهر، [[سد لتیان]] در [[جاجرود (رود)|رودخانه جاجرود]] در شمال، و [[رودخانه کرج]] در شمال غربی و همچنین توسط آب‌های زیرزمینی در مجاورت شهر تأمین می‌شود. استان‌های [[استان گیلان|گیلان]]، [[استان مازندران|مازندران]] و [[اصفهان]] به ترتیب با ۵۴، ۵۲ و ۴۲ درصد بیشترین بازده [[آبیاری]] و [[استان خوزستان]] با ۳۸ درصد، کمترین بازده آبیاری را دارند.<ref name="iran-daily.com">{{cite web|url=http://www.iran-daily.com/1387/3323/html/economy.htm#s358839|title=Food Security Index at 96%|author=Sadeq Dehqan|work=Iran Daily|archive-url=https://web.archive.org/web/20090502233616/http://www.iran-daily.com/1387/3323/html/economy.htm|archive-date=2 May 2009}}</ref> مصرف آب لوله‌کشی خانگی در کشور ۷۰٪ بیش از متوسط جهانی است.<ref>[[Kayhan]]:[http://www.iran-daily.com/1388/3366/html/national.htm: ''Changing Old Habits'', quoting the leader of the Islamic Revolution Ayatollah Seyed Ali Khamenei in his 2009 Norouz message]</ref> 16 میلیارد متر مکعب آب برای تولید برق در سال ۱۹۹۹ استفاده شد.<ref name=":12">{{cite web|url=http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/iran/index.stm|title=AQUASTAT: Iran (Islamic Republic of)|archive-url=https://web.archive.org/web/20110604185917/http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/iran/index.stm|archive-date=4 June 2011}}</ref>
 
== سبب‌شناسی ==
در سال ۲۰۱۴، ایران از ۷۰٪ کل آب شیرین تجدیدپذیر خود استفاده می‌کند، که بسیار بالاتر از حد بالای ۴۰٪ توصیه شده طبق هنجارهای بین‌المللی است.<ref>Bijan Rouhani & Fatema Soudavar Farmanfarmaian:[http://www.payvand.com/news/14/mar/1025.html Iran's Imperiled Environment], Payvand News, January 2014</ref>
بحران آب در ایران تحت تأثیر سه عاملِ عمده است:<ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=Water management in Iran: what is causing the looming crisis?|ژورنال=Journal of Environmental Studies and Sciences|ناشر=Springer|تاریخ=December 2014|زبان=en|شاپا=|doi=|پیوند=https://link.springer.com/article/10.1007/s13412-014-0182-z|تاریخ بازبینی=April 12, 2018}}</ref><ref>{{یادکرد خبر | عنوان = Water crisis in Iran: A desperate call for action | خبرگزاری = Tehran Times | نشانی = http://www.tehrantimes.com/news/301198/Water-crisis-in-Iran-A-desperate-call-for-action | تاریخ = May 7, 2016 | تاریخ بازبینی = April 12, 2018 | کد زبان = en}}</ref><ref>{{یادکرد خبر | عنوان = ریشه‌های اصلی بحران آب ایران و راهکارهای برون رفت از آن | خبرگزاری = ایسنا | نشانی = https://www.isna.ir/news/93060100398/ریشه-های-اصلی-بحران-آب-ایران-و-راهکارهای-برون-رفت-از-آن | تاریخ = ۱ شهریور ۱۳۹۳ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref><ref>{{یادکرد ژورنال|عنوان=Iran’s Socio-economic Drought: Challenges of a Water-Bankrupt Nation|ژورنال=Iranian Studies|ناشر=Taylor & Francis|تاریخ=December 2016|زبان=en|شاپا=|doi=|پیوند=http://amir.eng.uci.edu/publications/16_IR_Socio_Economic_Drought.pdf|تاریخ بازبینی=April 12, 2018}}</ref>
* [[رشد]] سریع و الگوی نامناسب استقرار جمعیت
* کشاورزی ناکارآمد
* سوء مدیریت و عطش توسعه
 
=== رشد سریع و الگوی نامناسب استقرار جمعیت ===
=== آلودگی آب ===
جمعیت ایران در [[قرن نوزدهم]] میلادی زیر ۱۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. در حالی‌که در سال ۱۹۷۹ جمعیت ایران به ۳۵ میلیون نفر و در دو دهه بعد از آن جمعیت ایران به دو برابر یعنی ۷۰ میلیون نفر افزایش پیدا می‌کند. جمعیت بیشتر به غذای بیشتری نیاز دارد. به همین دلیل تولید محصولات کشاورزی به شدّت افزایش یافته و [[آب‌های زیرزمینی]] و روان به سرعت مصرف شدند.
[[آلودگی آب]] توسط [[فاضلاب صنعتی]] و شهری و همچنین کشاورزی ایجاد می‌شود. در مورد فاضلاب شهری، قسمت عمده فاضلاب جمع‌آوری شده بدون تصفیه رها می‌شود و منبع اصلی آلودگی آب‌های زیرزمینی و خطری برای سلامت جامعه است. در تعدادی از شهرهای فاقد فاضلاب بهداشتی، خانوارها فاضلاب خود را از طریق مجاری تخلیه آب باران تخلیه می‌کنند.<ref name="www-wds.worldbank.org">[http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2005/05/09/000090341_20050509132811/Rendered/PDF/31984.pdf World Bank: Northern Cities Water Supply and Sanitation Project], p. 29-30</ref>
 
محصول سادهٔ این رشد سریع جمعیت، افزایش تقاضای آب و متناسب با آن کاهش شدید سرانهٔ آب در دسترس است. سرانه کنونی آب در دسترس ایران با ۱٬۳۰۰ مترمکعب، کمی بالاتر از متوسط [[خاورمیانه]] و [[شمال آفریقا]] است. اما این مقدار بسیار پایین‌تر از متوسط جهانی (۷٬۰۰۰ مترمکعب) است.<ref name="مدنی"/>
== زیر ساخت ==
 
[[پرونده:Eram Garden By Sogand 06.jpg|بندانگشتی|262x262پیکسل|در ایران از آب برای آبیاری و تزئین باغ‌های سنتی استفاده می‌شود، مانند [[باغ ارم|باغ ارم شیراز]].]]
با این حال مصرف خانگی مردم از آب‌های زیرزمینی تنها هشت تا هفت درصد است که رقم بالایی محسوب نمی‌شود. با توجه به این که بیشتر مصرف آب ایران در بخش کشاورزی است و مصرف خانگی سهم کمی در استفاده از آب دارد، صرفه جویی مردم ایران تأثیر زیادی بر بحران کمبود آب کشور ندارد. خانه‌ها تنها ۷ درصد آب موجود در کل کشور را استفاده می‌کنند و اگر بیست درصد صرفه جویی در مصرف آن‌ها محقق شود صرفاً ۱٫۵ درصد آب کشور نجات پیدا می‌کند.<ref>{{یادکرد خبر | عنوان = در بحران آب ایران 'مردم نقشی ندارند' | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2015/09/150910_l45_iran_water_crisis | تاریخ = ۱۹ شهریور ۱۳۹۴ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref><ref name="bbc.com">{{یادکرد خبر | عنوان = وضعیت تخت‌جمشید به دلیل فرونشست زمین 'بحرانی' است | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran/2015/09/150907_me_persepolis_land_subsidence | تاریخ = ۱۹ شهریور ۱۳۹۴ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref> ولی صرفه‌جویی در مصرف غذایی می‌تواند تأثیر زیادی بر مصرف آب در بخش کشاورزی بگذارد.
بیشتر آب آشامیدنی در ایران از طریق زیرساخت‌های مدرن مانند سدها، مخازن، خطوط لوله انتقال از راه دور - که بعضی از آنها بیش از ۳۰۰ کیلومتر طول دارند - و چاه‌های عمیق تأمین می‌شود. حدود ۶۰٬۰۰۰ سیستم سنتی [[قنات]] در مناطق فلات ایران در یزد، خراسان و کرمان - امروزه هنوز برای آبیاری و تأمین آب آشامیدنی در مناطق روستایی و شهرهای کوچک استفاده می‌شود.<ref name="Chapin2">[http://countrystudies.us/iran/74.htm Helen Chapin Metz, ed. Iran: A Country Study.] Washington: GPO for the Library of Congress, 1987, Chapter "Water".</ref> قدیمی‌ترین و بزرگترین قنات شناخته شده در شهر [[گناباد]] ایران است که پس از ۲۷۰۰ سال هنوز هم آب آشامیدنی و کشاورزی را برای نزدیک به ۴۰٬۰۰۰ نفر تأمین می‌کند. عمق [[چاه آب|چاه]] اصلی آن بیش از ۳۶۰ متر و طول آن ۴۵ کیلومتر است. تخمین زده می‌شود که حدود ۵۰۰٬۰۰۰ چاه عمیق و کم عمق در ایران وجود داشته باشد.<ref>[https://www.un.org/esa/agenda21/natlinfo/countr/iran/Iranwatersanitf.pdf United Nations:Freshwater and Sanitation Country Profile - The Islamic Republic of Iran], p. 4</ref> در ایران ۴۲ سد بزرگ در حال بهره‌برداری با ظرفیت ذخیره‌سازی ترکیبی ۳۳ میلیارد متر مکعب در سال وجود دارد. این سدها سالانه حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره‌سازی را به دلیل رسوبگذاری از دست می‌دهند (۰٫۵–۰٫۷۵٪ از ظرفیت ذخیره‌سازی آنها). بیشتر سدها، سدهای چند منظوره برای تولید [[برق آبی]]، [[آبیاری]] ، کنترل [[سیل|سیلاب]] و در بعضی موارد تأمین [[آب آشامیدنی]] هستند.<ref>[http://www.waser.cn/news%20and%20announcements/waser%20Technical%20Sessions/Sedimentation%20in%20the%20Reservoir%20of%20Large%20Dams%20in1final.ppt Ministry of Energy, Water Research Institute:Sedimentation in the Reservoirs of Large Dams in Iran], 2000</ref>
 
توزیع مکانی جمعیت افزون بر [[رشد جمعیت]] از عوامل عدم تطابق میان آب در دسترس و تقاضای آب است. نابرابری اقتصادی، فرصت‌های شغلی و شرایط زندگی بهتر در مناطق شهری باعث افزایش شهرنشینی و مهاجرت از مناطق روستایی و شهرهای کوچک به مناطق عمدهٔ شهری شده‌است، مانند [[تهران بزرگ]]، که میزبان ۱۸ درصد از جمعیت کشور است.
در حال حاضر، ۷۰ درصد از جمعیت ایران شهرنشین است. توزیع مکانی موجود و افزایش و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ‌تر که هم‌اکنون نیز برای تأمین آب مورد نیاز خود دچار مشکل هستند، توازن عرضه و تقاضای آب در مناطق شهری را با چالش روبرو کرده‌است. هشدار در مورد خطر جیره‌بندی در عرضهٔ آب در ماه‌های تابستان در شهرهای بزرگ‌تر رایج است.
 
سرعت شهرنشینی،<ref>{{Cite journal|date=2020-10-25|title=Urbanization|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Urbanization&oldid=985413329|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> مهاجرت به شهرهای بزرگ و توسعه اراضی مستلزم افزایش مداوم در تأمین آب با رشد سریع تقاضای آب در مناطق شهری است. افزایش مداوم تقاضای آب بسیار نگران‌کننده است. با گسترش سریع شهرنشینی، تمایل به توسعهٔ بخش صنعت و تلاش‌ها برای شناسایی منابع اضافی تأمین آب، تقاضای آب را افزایش داده‌است.<ref name="مدنی"/>
 
=== کشاورزی ناکارآمد ===
در حالی‌که تنها ۱۲ درصد از مساحت ایران زیر کشت می‌رفته، حدود ۹۳ درصد از مصرف آب ایران در بخش کشاورزی صورت گرفته‌است. این در حالیست که تنها ده درصد تولید ناخالص ملی کشور از راه کشاورزی به دست می‌آید و ۱۷ درصد نیروی کار کشور در این بخش مشغول هستند.<ref name="bbc.com"/>
 
ایران به دلیل تکیه بر اقتصاد مبتنی بر نفت، [[بهره‌وری اقتصادی]] خود در بخش کشاورزی را در تاریخ معاصر نادیده گرفته‌است. تمایل برای افزایش تولید کشاورزی، توسعهٔ مناطق تحت کشت را در سراسر کشور تشویق کرده‌است.
بخش کشاورزی در ایران از لحاظ اقتصادی ناکارآمد است و سهم این بخش در تولید ناخالص ملی در طول زمان کاهش یافته‌است. این بخش هنوز صنعتی نشده و کشور از شیوه‌های منسوخ شده کشاورزی و منتهی به بهره‌وری بسیار کم در آبیاری و تولید رنج می‌برد. شیوهٔ غالب کشاورزی در ایران، کشاورزی آبی است و بازدهٔ اقتصادی حاصل از مصرف آب کشاورزی پایین است. الگوهای محصول در سراسر کشور نامناسب و در بسیاری از مناطق با شرایط دسترسی به آب ناسازگار است.<ref name="مدنی"/>
 
توجه به خودکفایی در تولید محصولات عمدهٔ استراتژیک مانند [[گندم]] پس از انقلاب ۱۳۵۷ و طی سال‌های جنگ با عراق و تحریم‌های اقتصادی افزایش یافت و منجر به تحمیل یارانه‌های سنگین در بخش توسعهٔ کشاورزی شد و باعث فشار بیش از حد در بخش آب گردید. نه تنها برنامه‌ها برای ساخت کشوری با خودکفایی در مواد غذایی شکست خورده، بلکه آرمان دستیابی به امنیت غذایی باعث ناامنی در بخش آب گردیده‌است. در حالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند که ایران ظرفیت مورد نیاز برای تبدیل شدن به خودکفایی در مواد غذایی را ندارد، نگرانی‌های جدی در مورد وابستگی کشور به واردات مواد غذایی وجود دارد و امنیت غذایی و خودکفایی هنوز هم از موضوعات بحث‌برانگیز در ایران هستند.<ref name="مدنی"/>
 
=== سوء مدیریت و عطش توسعه ===
{{شنیدن
| نام پرونده = Waternationalreport.mp3
| عنوان = گزارش ملی آب: گام اول مواجهه با مسئله مدیریت منابع آب در ایران
| توصیف = مقاله‌ای از [[محمد فاضلی]] منتشرشده در [[شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی]]، اسفند ۱۳۹۴
}}
منابع آب ایران به‌طور جدی از ساختار نامناسب حکمرانی و [[مدیریت آب]] رنج می‌برد. در بخش آب، تعدد ذی‌نفعان و تنظیم منابع آب به‌طور طبیعی با درگیری‌ها و رقابت‌ها همراه است. [[سازمان حفاظت محیط زیست ایران]]، مسئول حفاظت از محیط زیست کشور، قدرت سیاسی محدودی دارد و فاقد ظرفیت مورد انتظار برای اجرای مقررات جلوگیری از آسیب‌های محیط زیستی است. همچنین ساختار سلسله مراتبی سیستم مدیریت آب در ایران فرصت‌هایی را برای فساد و ناکارآمدی جدی در تبدیل تصمیمات به عمل، ایجاد می‌کند.<ref name="مدنی"/>
 
سازمان محیط‌زیست سرعت استفاده از منابع آب زیرزمینی در ایران را در قیاس با استاندارد جهانی سه برابر بیشتر تخمین می‌زند. این برداشت بی‌رویه عامل خشکیدن ۲۹۷ دشت از ۶۰۰ دشت ایران می‌باشد.<ref name="bbc.com"/>
همچنین بخاطر عدم رسیدگی به شبکهٔ انتقال آب ۳۵ میلیارد مترمکعب آب در مسیر انتقال هدر می‌رود. مطابق گزارش شرکت آب و فاضلاب، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران تا تاریخ شهریور ماه سال نود چهار ۴۰٪ از شبکهٔ آب کشور فرسوده اعلام شد. ۱۳٪ از کل هدر رفتن آب ایران تا این تاریخ به موجب همین فرسودگی بوده‌است.<ref name="bbc.com"/>
 
تلاش ایران برای مدرنیزه شدن، در کنار پیشرفت‌های قابل‌توجه در توسعه زیرساخت‌ها قبل و بعد از انقلاب اسلامی، باعث توجه کمتر به اثرات محیط زیستی طولانی‌مدت به دلیل تعجیل برای ساخت زیرساخت‌ها و توسعه فناوری شد. در نتیجه این وضعیت ارتباط مهم بین توسعه و محیط زیست تا حد زیادی نادیده گرفته شد، و اجرای پروژه‌های زیربنایی و مهندسی به‌طور جدی محیط زیست را تحت تأثیر قرار داد که اثرات منفی آن بر سلامت مردم و بر سیستم‌های طبیعی مشاهده شده یا در طولانی مدت دیده خواهد شد. با وجود اثرات محیط زیستی و اقتصادی، تشنگی برای توسعه فنی و تکنولوژی سریع (به‌جای [[توسعه پایدار]]) هنوز هم عامل اصلی تصمیم‌گیری‌های توسعه‌ای کشور است.<ref name="مدنی"/>
 
== کمبود آب در ایران ==
[[پرونده:Urmia lake drought.gif|211px|بندانگشتی|چپ|نابودی [[دریاچه ارومیه]] در شمال غرب ایران بر اثر فعالیت‌های [[مردم‌زاد]]]]
با توجه به میزان منابع آب و سرانهٔ مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با [[کمبود فیزیکی]] آب قرار دارد. این گروه شامل کشورهایست که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب مواجه هستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین راندمان و بهره‌وری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه می‌باشند.<ref>{{پک|ببران|هنربخش|پاییز ۱۳۸۷|ف=بحران وضعیت آب در جهان و ایران|ک=راهبرد}}</ref>
 
براساس [[شاخص فالکن مارک]]، کشور ایران در آستانه قرار گرفتن در بحران آبی است. با توجه به اینکه در دهه ۱۳۸۰ و ۱۳۹۰ خورشیدی حدود ۶۹ درصد از کل آب تجدیدپذیر سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد، براساس شاخص [[سازمان ملل]]، [[ایران]] نیز اکنون در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد. بر اساس شاخص مؤسسه بین‌المللی مدیریت آب نیز، ایران در وضعیت بحران شدید آبی قرار دارد.<ref name="احسانی"/>
بنا بر شاخص‌های ذکر شده، کشور ایران برای حفظ وضع موجود خود تا سال ۲۰۲۵ باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن به نظر می‌رسد.<ref name="احسانی"/>
 
== بزرگترین بحران در آینده ایران ==
روزنامه [[واشینگتن‌پست]] در تیرماه ۱۳۹۳، اعلام داشت ایران در بین ۲۴ کشوری قرار دارد که وضعیت آب در آن‌ها خطرناک است. واشینگتن‌پست، بحران ایران را ناشی از برنامه‌ریزی نادرست در دوران جمهوری اسلامی دانست.<ref name="واشنگتن">{{یادکرد وب | عنوان = Iran is headed for a water shortage of epic proportions | وبگاه = Washington Post | تاریخ = July 2, 2014 | پیوند = https://www.washingtonpost.com/world/middle_east/irans-water-crisis-the-product-of-decades-of-bad-planning/2014/07/01/c050d2d9-aeeb-4ea1-90cc-54cef6d8dd10_story.html | کد زبان = en | تاریخ بازبینی = April 12, 2018}}</ref> در خرداد سال ۱۳۹۳ خورشیدی، خبرگزاری جهانی طبیعت با انتشار خبری، بحران شدید آب را برای ایران بزرگترین چالش در [[دوران معاصر]] خواند. در این گزارش آمده‌است که بر اساس مستندات [[راهبردهای بین‌المللی آینده]] (FDI)، ایران از سال‌ها پیش در معرض بحران آب قرار داشته‌است، اما در سه دهه اخیر برای آن گامی برداشته نشده‌است. این گزارش حاکی از آن است که ایران از مرحلهٔ آمادگی برای خطر عبور کرده و هم‌اکنون در خطر قرار دارد.<ref name="طبیعت">{{یادکرد وب | عنوان = Iran Faces Dangerous Water Crisis as Temperatures Rise, Are the People to Blame? | وبگاه = Nature World News | تاریخ = Jun 03, 2014 | پیوند = http://www.natureworldnews.com/articles/7383/20140603/iran-faces-dangerous-water-crisis-temperatures-rise-people-blame.htm | کد زبان = en | تاریخ بازبینی=April 12, 2018}}</ref>
 
[[عیسی کلانتری]]، که در دههٔ ۱۳۷۰ [[وزارت جهاد کشاورزی|وزیر کشاورزی]] [[جمهوری اسلامی ایران]] بوده‌است، بحران آب در ایران را تهدیدآمیزتر از خطر [[اسرائیل]] خوانده‌است.<ref name="دیپلمات">{{یادکرد وب | عنوان = Iran’s Water Crisis: A Bigger Threat Than Israel? | وبگاه = The Diplomat | تاریخ = July 12, 2013 | پیوند = http://thediplomat.com/2013/07/irans-water-crisis-a-bigger-threat-than-israel/ | کد زبان = en | تاریخ بازبینی=April 12, 2018}}</ref> وی که مسئول وقت ستاد احیای [[دریاچه ارومیه]] بوده‌است در بهمن ماه ۱۳۹۳ وضعیت آب در ایران را چنین شرح داده‌است:<ref name="ساعت">{{یادکرد وب | نشانی = http://www.saat24.news/news/45695/سخنان-دهشتناك-عيسي-كلانتري-در-باره-منابع-اب | عنوان = سخنان دهشتناک عیسی کلانتری دربارهٔ منابع آب | وبگاه = ساعت ۲۴ | تاریخ = ۱۱ بهمن ۱۳۹۳ | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
همچنین وی اظهار داشته اگر تا چند سال آینده این معضل رفع نشود هفتاد درصد جمعیت کشور مجبور به ترک ایران می‌شوند.<ref name="igsht">{{یادکرد وب | عنوان = کمبود آب عامل مهاجرت بزرگ آینده ایرانیان | وبگاه = صدای آمریکا | تاریخ = ۸ اردیبهشت ۱۳۹۴ | پیوند = https://ir.voanews.com/a/iran-watershortage-leaving-/2738558.html | تاریخ بازبینی = ۲۳ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
 
== مدیریت استراتژیک ==
سطر ۳۵ ⟵ ۷۰:
== نمودهای بحران ==
=== خشکسالی در دهه ۱۳۸۰ ===
[[پرونده:Si-o-se Pol, Isfahan, Irán, 2016-09-19, DD 04-06 HDR.jpg|262x262px|بندانگشتی|چپ|نمایی در شب از [[سی‌وسه‌پل]] در بستر بی‌آبِ [[زاینده‌رود]].{{سخ}}در پی بحران کم‌آبی در ایران و با بحران کاهش ریزش برف و باران در سال‌های اخیر و تغییر و تحولاتی که در مسیر رودخانه زاینده‌رود ایجاد شده، آب این رودخانه قبل از رسیدن به [[اصفهان]] قطع می‌شود.]]در فروردین ۱۳۸۷، [[علی‌محمد نوریان]] رئیس [[سازمان هواشناسی ایران]] در بازدید از یکی از ایستگاه‌های هواشناسی به خبر وقوع خشکسالی و کاهش شدید بارندگی در زمستان ۱۳۸۶ را اعلام کرد.<ref>[http://zamaaneh.com/news/2008/04/post_4383.html ایران دچار خشکسالی می‌شود] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121108204324/http://zamaaneh.com/news/2008/04/post_4383.html |date=۸ نوامبر ۲۰۱۲}}''(رادیو زمانه ،۱۳فروردین۱۳۸۷)''</ref><ref>[http://www.donya-e-eqtesad.com/Default_view.asp?@=97515 یک خشکسالی شدید در راه است وزیر کشاورزی: خشکسالی را باید به فال نیک گرفت]''(روزنامه دنیای اقتصاد، ۲۶فروردین۱۳۸۷)''</ref>{{پیوند مرده}} [[سازمان هواشناسی ایران]] از ادامه یافتن خشکسالی برای ۴ سال، یعنی تا پایان سال ۱۳۹۰ خبر داد. این رویداد همچنان ادامه دارد و تاکنون خسارات بسیاری را به ایران وارد کرده‌است. مقامات دولتی این خشکسالی را شدیدترین خشکسالی در ۴۰ سال اخیر ارزیابی کردند.
 
پیش از اعلام دیرهنگام خبر توسط رئیس سازمان هواشناسی در اسفند ۱۳۸۶ و در پی کاهش شدید بارندگی روحانیون محلی در بسیاری از شهرها و استان‌ها اقدام به برپایی [[نماز باران]] کرده بودند.<ref>[http://www.example.comhttp://www.roozonline.com/archives/2008/04/post_6763.php خشکسالی به علت کفران نعمت]''(روزآنلاین ۱۵ فروردین ۱۳۸۷)''</ref>{{پیوند مرده}}
سطر ۶۰ ⟵ ۹۵:
این خشکسالی موجب ایجاد بحران‌هایی در تهیه آب آشامیدنی، تولید محصولات کشاورزی و تولید برق در ایران شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=روزنامه شرق: قیمت را ببریم بالا|نشانی=https://www.pishkhan.com/news/231223/|وبگاه=www.pishkhan.com|بازبینی=2021-07-06}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان= «۱۴۰۰» خشک‌ترین سال طی ۵۰ سال گذشته خواهد بود|نشانی=https://www.isna.ir/news/1400020401993/۱۴۰۰-خشک-ترین-سال-طی-۵۰-سال-گذشته-خواهد-بود|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2021-04-24|بازبینی=2021-07-06|کد زبان=fa}}</ref>
 
=== خشک شدن هامون و سد دوستی ===
در سال ۹۴ نزدیک به سیصد میلیون مترمکعب آب از افغانستان وارد [[سد دوستی]] ایران شده بود، اما از با افتتاح سد هرات میزان ورودی آب [[هری رود]] به داخل سد دوستی از ۳۰۰ به ۳ میلیون مترمکعب کاهش یافت. [[دریاچه هامون]] نیز به کلی خشک شده‌است در مورد هری رود بین دو کشور قراردادی وجود ندارد اما معاهده حقابه میان افغانستان و ایران مربوط به هلمند در هر دو [[مجلس قانون‌گذاری]] دو کشور آن را تصویب کردند.<ref>{{یادکرد خبر |نشانی=http://article.irna.ir/fa/c1_10127/ |عنوان=نگاه کابل به هیرمند و هریررود و بحران آب در شرق ایران |خبرگزاری=پایگاه اینترنتی ایرنا مقاله |تاریخ=۱۳ شهریور ۱۳۵ |تاریخ بازبینی=۲۴ فروردین ۱۳۹۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161119182803/http://article.irna.ir/fa/c1_10127/ |archivedate=۱۹ نوامبر ۲۰۱۶ |dead-url=yes}}</ref>
 
=== اقدامات دولت ===
دولت برای جبران خسارات ناشی از خشکسالی لایحه‌ای در دو فوریت تقدیم [[مجلس شورای اسلامی|مجلس]] کرد تا بر اساس آن مجوز برداشت ۲۰ هزار میلیارد ریال از [[حساب ذخیره ارزی|صندوق ذخیره ارزی]] را برخلاف آثار [[تورم]]ی آن بدست آورد درحالی‌که معاون وزیر نیرو خسارت‌های ناشی از خشکسالی را تنها ۱۵۰ میلیارد تومان اعلام کرده بود. تأکید دولت بر عدم آگاهی مردم از میزان و شدت خشکسالی<ref>[http://sarmayeh.net/webfa/default.aspx?IssueType=1&IssueDate=1387/01/25&Page=5#63980 مواجهه ۱۵ سد با کاهش ۷۰ درصدی بارندگی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071119025337/http://www.sarmayeh.net/webfa/default.aspx?IssueType=1#63980 |date=۱۹ نوامبر ۲۰۰۷}}''(روزنامه سرمایه، ۲۴فروردین۱۳۸۷)''</ref> و وضعیت فعلی کشور منجر به برگزاری غیر علنی جلسه مجلس شد.<ref>[http://www.roozonline.com/archives/2008/05/post_7355.phpm گزارش دولت مجلس را ترساند]''(روزآنلاین، ۲۴اردیبهشت۱۳۸۷)''</ref>{{پیوند مرده}}
برداشت دولت در نهایت به ۲ هزار میلیارد تومان افزایش یافت.<ref>[http://www.etemaad.com/Released/87-02-15/150.htm#23301 خسارات خشکسالی - معوقه فرهنگیان- بخش سلامت- کسری دانشگاه‌ها ۳۵۰۰ میلیارد تومان برداشت از ذخایر ارزی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080614221050/http://www.etemaad.com/Released/87-02-15/150.htm#23301 |date=۱۴ ژوئن ۲۰۰۸}} (روزنامه اعتماد، ۱۵اردیبهشت۱۳۸۷)</ref>
دولت هیچ طرحی برای مقابله با خشکسالی و پیش‌بینی آن نداشت و با وجود آن‌که به گفته معاون وزیر نیرو پیش‌بینی خشکسالی از آبان ۱۳۸۶ صورت گرفته بود [[ستاد خشکسالی]] در اردیبهشت ۱۳۸۷ با حضور [[معاون رئیس‌جمهور]] و [[وزارت کشور|وزرای کشور]]، [[وزارت نیرو|نیرو]]، [[وزارت بازرگانی|بازرگانی]]، [[وزارت بهداشت|بهداشت]]، [[وزارت کشاورزی|کشاورزی]] و [[وزارت امور اقتصاد و دارایی|امور اقتصاد و دارایی]] تشکیل شد. نخریدن [[گاز]] از کشورهای دیگر و اصرار بر تأمین آن از داخل، از جمله با استفاده حداکثر از سدهای آبی منجر به خالی شدن ذخیره آبی سدهای ایران در زمستان شد و بر مشکل تأمین آب افزود. ۷ درصد از برق ایران از سدها تأمین می‌شود.<ref>[http://www.roozonline.com/archives/2008/05/_80_1.php تأمین 80 درصد آب تهران از چاه‌ها] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090108113629/http://www.roozonline.com/archives/2008/05/_80_1.php |date=۸ ژانویه ۲۰۰۹}}''(روزآنلاین، ۲۴اردیبهشت۱۳۸۷)''</ref>
نبود [[برنامه‌ریزی استراتژیک]] برای آب و تصمیمات شتاب‌زده بر آثار خشکسالی افزود.<ref>{{یادکرد خبر |نشانی=http://www.dw.com/fa-ir/بحران-آب-یا-بحران-مدیریت/a-3336595?maca=per-rss-per-all-1491-rdf |عنوان= بحران آب یا بحران مدیریت؟ | خبرگزاری = دویچه‌وله فارسی |تاریخ = ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۷ |تاریخ بازبینی=۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
 
=== ریزگردها در خوزستان ===
{{اصلی| بحران ریزگردها در خوزستان}}
مسئولان محیط زیست و کارشناسان این حوزه، منشأ اصلی بحران ریزگردها در [[استان خوزستان]] را خشک شدن بخشی از [[تالاب هورالعظیم]] به علت عملیات حفاری [[وزارت نفت ایران]] می‌دانند.<ref name="bbc2"/><ref name="hamshahrionline">{{یادکرد خبر |نشانی = http://www.hamshahrionline.ir/details/285883/Environment/pollution |عنوان = منشأ گرد و غبار اهواز کجاست؟ | خبرگزاری = همشهری آنلاین|تاریخ = ۱۱ بهمن ۱۳۹۳ |تاریخ بازدید = ۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref> [[معصومه ابتکار]]، رئیس [[سازمان حفاظت محیط زیست]] نیز منشأ بخشی از این ریزگردها را عراق معرفی کرد.<ref name="bbc2">{{یادکرد خبر |نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2015/02/150202_l57_ahwaz_pollution |عنوان = دو سازمان دربارهٔ گرد و غبار خوزستان و ایلام به رئیس‌جمهور گزارش می‌دهند| خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی|تاریخ = ۱۳ بهمن ۱۳۹۳|تاریخ بازبینی =۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref> این در حالی است که [[سازمان هواشناسی ایران]] با تجزیه و تحلیل داده‌های دیدبانی منطقه، منشأ گرد و خاک را داخلی دانسته و مکان خیزش گرد و خاک را بخش‌های جنوبی استان خوزستان معرفی می‌کند. در این گزارش آمده‌است: «همان‌گونه که نقشه‌های تاوایی نشان می‌دهد، گرد و خاک تولید شده در سطح زمین، در حد واصل بین هسته تاوایی مثبت و منفی جابجا می‌شود و این مطلب مؤید این است که منشأ گرد و خاک نمی‌تواند از عراق باشد.»<ref>{{یادکرد وب|نشانی = http://www.irimo.ir/far/services/news/495488-تحلیل-گردوخاک-بهمن-1393خوزستان.html |عنوان =تحلیل گرد و خاک ۹ و ۱۰ بهمن ۱۳۹۳ خوزستان | ناشر =وبگاه [[سازمان هواشناسی ایران]] |تاریخ =۲۱ بهمن ۱۳۹۳ |تاریخ بازبینی =۳۰ دی ۱۳۹۶}}</ref>{{پیوند مرده}}
 
== بی‌توجهی مطلق به این بحران در برنامه توسعه ==
در تابستان ۱۳۹۴، [[برنامه توسعه کشور|برنامه توسعه ششم]] کشور که توسط [[دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران|دولت وقت]] تدوین و در [[مجلس شورای اسلامی]] به تصویب رسید به بحران کمبود آب اشاره‌ای نشده بود.
ایران از نظر غالب شاخص‌های ناپایداری محیطی در صدر لیست جهانی قرار دارد. حتی برخی مقامات [[دولت جمهوری اسلامی ایران]] هم اذعان داشتند که به موجب بحران خشکسالی و فرونشست زمین و اتلاف [[منابع آب زیرزمینی]]، تا ده سال آینده احتمال تعطیلی مطلق کشاورزی در کشور وجود دارد. اما علاوه براینکه در برنامه ششم توسعه هیچ توجهی به این مسائل دیده نشد، مواردی نیز وجود دارد که به نظر می‌رسد یا در شرایط خلاء مطلق علمی نوشته شده یا در ضدیت با وضعیت فعلی ایران می‌باشد. برای نمونه در بند ۲۰ از دولت خواسته شده زمینه افزایش جمعیت روستاها و مهاجرت به این مناطق را ایجاد کند، اما با وجود وضعیت بدخیم منابع آب امکان توسعه فرصت‌های شغلی در شرایط خشکسالی وجود ندارد. در مثالی دیگر و در بند پنجاه اشاره شده که تا پایان برنامه ششم باید شمار [[گردشگری در ایران|گردشگران]] ورودی به جمهوری اسلامی به پنج برابر تعداد فعلی افزایش یابد. بر اساس این ابلاغیه شمار آن‌ها باید به ۲۵ میلیون نفر برسد. متوسط مصرف آب توسط گردشگران به‌طور معمول سه برابر شهروندان ساکن هر منطقه است اما آب کافی برای سیراب نمودن این جمعیت از گردشگران که بسیاری از آن‌ها هم قرار است در فصل گرما به ایران بیایند وجود ندارد.<ref>{{یادکرد خبر | نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran/2015/06/150630_l10_nk_iran_development_policies_environment | عنوان=بی‌اعتنایی مطلق برنامه ششم توسعه ایران به محیط زیست و بحران آب | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | تاریخ= ۹ تیر ۱۳۹۴ | تاریخ بازبینی = ۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
 
== اظهار نظرها ==
* بحران آب و طرح‌های انتقال آب در سال‌های اخیر در برخی از استان‌های ایران بارها باعث برگزاری تجمع و در پی آن درگیری بین مردم و نیروی انتظامی شده‌است. به‌طور مثال در اسفند ۱۳۹۶ و هفته‌های اول ۱۳۹۷، کشاورزان منطقه [[ورزنه (اصفهان)|ورزنه]] در شرق [[اصفهان]] در اعتراض به کم‌آبی و همچنین اختصاص نیافتن حق‌آبه بارها تظاهرات و تجمع کردند. گسترش این تظاهرات حتی به نماز جمعه اصفهان کشید و ۲۵ بهمن ۹۶، شماری از کشاورزان با حضور در نمازجمعه ضمن پشت کردن به جایگاه امام جمعه شعار دادند: «پشت به دشمن – رو به میهن». بعد از آن در [[برازجان]]، مرکز شهرستان [[دشتستان]] [[استان بوشهر]]، در منطقه [[کازرون]] [[استان فارس]]، و [[شهرستان بویراحمد|بویر احمد]]، [[سامان (چهارمحال و بختیاری)|شهر سامان]] در [[استان چهارمحال و بختیاری|استان چهار محال بختیاری]] و منطقه [[یاسوج]] در [[استان کهگیلویه و بویراحمد|استان کهگیلویه]] تجمع‌های اعتراضی در مورد بحران آب شکل گرفت. در ادامه این بحران یکی از نمایندگان مجلس اردشیر نوریان، نماینده [[شهرکرد]] در تاریخ ۶ اسفند ۱۳۹۷ گفت: «شورای عالی آب» و «شورای عالی امنیت ملی» دستور داده‌اند که «از رسانه‌ای شدن مسائل آب خودداری شود».<ref>[https://www.radiofarda.com/a/iran-water-news-censorship/29789324.html «شورای عالی امنیت ملی رسانه‌ای شدن مسائل آب را ممنوع کرده‌است»]</ref>
* در تاریخ ۱۰ تیر ۱۳۹۶ [[علاءالدین بروجردی]] رئیس کمیسیون [[امنیت ملی]] و [[سیاست خارجی]] مجلس ایران اعلام کرد بحران آب در ایران وارد مقوله امنیتی شده‌است. وی افزود: «با این وجود در بسیاری از رودخانه‌های ایران فاضلاب وارد آب می‌شود و آب سالم را از بین می‌برد. در شرایطی که برای استفاده شرب و صنعتی که تنها ۱۰ درصد مصرف کشور را تشکیل می‌دهد دچار مشکل هستیم عملاً به دست خود ما و بی‌توجهی‌های ما و عدم اجرای قانون منابع آبی کشور دارد از بین می‌رود.»<ref>{{یادکرد خبر | نشانی=http://aa.com.tr/fa/ایران/بروجردی-بحران-آب-وارد-مقوله-امنیتی-شده-است/851994 | عنوان=بروجردی: بحران آب وارد مقوله امنیتی شده‌است | خبرگزاری = خبرگزاری آناتولی | تاریخ= ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ | تاریخ بازبینی = ۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref> او گفت به همین خاطر در مجلس کمیته امنیت آب تشکیل شده‌است.<ref>{{یادکرد خبر | نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran-40466238 | عنوان=نماینده مجلس ایران: بحران آب به یک مسئله امنیتی تبدیل شده‌است | خبرگزاری = بی‌بی‌سی فارسی | تاریخ= ۱۰ تیر ۱۳۹۶ | تاریخ بازبینی = ۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref><ref>{{یادکرد خبر | نشانی=https://www.radiofarda.com/a/o2-iran-water-crisis/28588827.html | عنوان=رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس: بحران آب وارد مقوله امنیتی شده‌است | خبرگزاری = خبرگزاری آناتولی | تاریخ= ۱۰ تیر ۱۳۹۶ | تاریخ بازبینی = ۲۴ فروردین ۱۳۹۷}}</ref>
* [[حسن عباسی (سخنران)|حسن عباسی]] رئیس مرکز بررسی‌های دکترینال امنیت بدون مرز در جمهوری اسلامی ایران علت اصلی خشک شدن سدهای ایران را بالا رفتن معصیت و گناه بیان می‌دارد و اجرای برنامه‌های احیا یا بهبود محیط زیست را بی‌ثمر می‌داند.<ref name="مشعل">{{یادکرد وب|تاریخ=11 دسامبر 2014|نشانی=http://mashal.org/blog/نفت-به-ازای-کالا/|عنوان=نفت به ازای کالا|بازبینی=02 فوریه 2015}}</ref>{{منبع بهتر}}
* [[احمد جنتی]] [[امام جمعه]] موقت تهران در خطبه [[نماز جمعه]] در سال ۱۳۷۸ با استناد به آیات قرآن گناه را دلیل کم شدن بارش باران دانست. از جمله به آیه ۹۶ [[سوره اعراف]] استناد نمود که می‌گوید :و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و پرهیزکاری پیشه می‌کردند، یقیناً [درهایِ] برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم.<ref name="حوزه">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.hawzah.net/fa/Article/View/49449/?SearchText=چرا+گناه+می+كنیم؟|عنوان=نماز جمعه تهران|بازبینی=04 فوریه 2015}}</ref>{{منبع بهتر}}
 
== منابع برای مطالعه بیشتر ==
* {{یادکرد وب | عنوان=نگاه کابل به هیرمند و هریرود و بحران آب در شرق ایران | وبگاه=خانه | پیوند=http://article.irna.ir/fa/c1_10127/ | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2017-01-10 | archive-date=19 نوامبر 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20161119182803/http://article.irna.ir/fa/c1_10127/}}
* کتاب «دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل؛ درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» تهیه شده در [[وزارت امور خارجه]] تحت نظر [[عباس عراقچی]] ۱۳۹۵
*[https://www.barokat.com/save-water/ صرفه جویی در مصرف آب با ایده‌هایی هوشمندانه]
 
== پانویس ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/بحران_آب_در_ایران»