فمینیسم: تفاوت میان نسخه‌ها
| [نسخهٔ بررسی‌نشده] | [نسخهٔ بررسی‌نشده] |
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده حذف حجم زیادی از مطالب منبع‌دار برداشتن بخش بزرگی از صفحه ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز ویرایش 78.39.94.36 (بحث) به آخرین تغییری که Q2020 انجام داده بود واگردانده شد برچسب‌ها: واگردانی ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
||
خط ۲۳۳:
فمینیسم گفتمانی است مشتمل بر جنبش‌ها، نظریه‌ها و فلسفه‌های گوناگون که هدف غایی آن به مبارزه طلبیدن نظم موجود و احقاق حقوق زنان برای یک زندگی بهتر است. در حقیقت شاید بتوان گفت [[آرمانگرایی|آرمان]] فمینیست‌ها در طول مبارزهٔ تاریخی خود، تبدیل جهان به جای بهتری برای زندگی زنان است. با این حال متأثر از شرایط اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و دیگر متغیرهای اثربخش، تلاش فمینیست‌ها با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده‌است که این موضوع را به خوبی می‌توان در دغدغه‌ها و خواسته‌های این گروه طی مقاطع مختلف مشاهده کرد.
== جنبش زنان در ایران ==
[[زنان ایرانی]] در [[جنبش مشروطه|مبارزات مشروطیت]] فعالانه شرکت داشتند و از حدود سال [[۱۲۸۵]] سازمان‌های زنان شکل گرفتند و در [[مشروطه خواهی]] شرکت کردند. اما این جنبش ملی زنان، یک خرده جنبش و بخشی از جنبش بزرگ ملی ایران با هدف استقلال کشور و اجرای قانون اساسی بود. مشارکت زنان در این وقایع سیاسی خودجوش بود و از احساسات ملی‌گرایانه جدید آن‌ها و تمایلِ به رسمیت شناخته شدن نیرو می‌گرفت.<ref name="sanasarian426">ساناساریان، صص ۴۲–۴۶</ref> برای تحلیل جریانات فعال زنان در [[دوره مشروطه|دورهٔ مشروطه]]، چند نکته را باید در نظر گرفت. نکتهٔ اول، بررسی تحولات اجتماعی سال‌های پیش از مشروطه، یعنی از ابتدای [[دوره قاجار|دورهٔ قاجار]]. نکتهٔ دوم، آشکار کردن این مسئله که تحول وضعیت زنان، به‌ویژه از زمان مشروطه به بعد، به مقدار زیادی متأثر از جریان مدرنیته و جریان فمینیسم بود. بخش دیگرِ بحث مسائل زنان را نیز باید در [[اعزام دانشجو]] به خارج و همچنین جریانات [[روزنامه‌نگاری]] و پرداختن به مسائل زنان برای بررسی بیشتر از سوی جامعه دانست.<ref name=KhastZamaneh>{{یادکرد وب |url=http://www.zamane.info/1389/08/خاستگاه-فمينيسم-در-ايران/ |title=نسخه آرشیو شده |accessdate=۲۵ اکتبر ۲۰۱۹ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026090923/http://www.zamane.info/1389/08/خاستگاه-فمينيسم-در-ايران/ |archivedate=۲۶ اکتبر ۲۰۱۷ |dead-url=yes}}</ref><ref>http://www.ensani.ir/fa/content/112010/default.aspx</ref>
تشکّل‌های زنان در [[انقلاب مشروطیت]] که در دوره اوّل انقلاب مشروطیت در [[ایران]] در دفاع از انقلاب مشروطیت و احقاق حق برابری و رفع [[ستم]] بر زنان به‌وجود آمدند متنوع و بی‌شمار بودند.<ref name="parsa">پارسا بناب، یونس</ref>
در جریان تحولات سیاسی [[انقلاب مشروطه]] ''فعالیت بیرونی'' زنان بیشتر شد. انجمنهای خصوصی و سازمان‌های مخفی ایجاد شدند، در تظاهرات‌ها شرکت کردند و به اقدامات غیرخشونت‌آمیز پرداختند.<ref name="sanasarian38">ساناساریان، ص ۳۸</ref> هرچند که سرانجام در [[قانون اساسی مشروطه]] (۱۲۸۵ خورشیدی) بسیاری از حقوق زنان همچون قوانین [[ازدواج]]، [[طلاق]]، سرپرستی فرزند و… نادیده گرفته شد و زنان را در کنار مهجوران و مجرمان از [[حق رای زنان|حق رأی]] محروم کرده بود.<ref name="sanasarian30">ساناساریان، ص ۳۰</ref>
=== پیشینه ===
در دورهٔ [[قاجار]] نگرش زنان به وضعیت خود، پذیرش سرنوشت و تسلیم در برابر شرایطِ موجود بود. به [[دختران]] از کوچکی ساکت نشستن و تحرک کم، سؤال نکردن و اطاعت کردن از مردان -حتی برادر کوچک‌تر خود- آموزش داده می‌شد. این الگوی [[جامعه‌پذیری]] تا دوره‌های بعد نیز ادامه یافت.<ref name="sanasarian30">ساناساریان، ص ۳۰</ref> در این دوران، هیچ گروه اجتماعی‌ای نمی‌توانست از حقوق و منافع خود دفاع کند که با [[جداسازی جنسیتی]] شدیدی که در این دوران وجود داشت*،<ref>در این دوره در خانه‌ها و خیابان‌ها [[جدایی جنسیتی]] وجود داشت که تا [[دوره پهلوی]] نیز ادامه یافت به ویژه درمیان طبقات پایین‌تر جامعه: در خانه‌ها اندرونی و بیرونی مجزا بود، زنان از میهمانان زن و مردان از میهمانان مرد پذیرایی می‌کردند. در خیابان‌های پرجمعیت مانند [[خیابان لاله‌زار|لاله‌زار]]، [[خیابان شاه آباد|شاه آباد]] و [[خیابان امیریه|امیریه]] نیز در ساعت‌های پرجمعیت عصر زنان باید از یک پیاده‌رو عبور می‌کردند و مردان از پیاده‌رویی دیگر. زنانی که می‌خواستند برای کاری به سمت دیگر خیابان بروند باید از پاسبان اجازه می‌گرفتند و تحت نظر او به‌سرعت حرکت می‌کردند. ساناساریان، ص ۳۰</ref> در مورد زنان شدیدتر می‌شد زیرا آن‌ها هم با این محدودیت‌های شدید مواجه بودند و هم از ارتباط و تأثیر متقابل با «محیط بیرون از خانه» محروم بودند.<ref name="sanasarian38">ساناساریان، ص ۳۸</ref>
نویسندگان بزرگ مشروطیت همچون [[کسروی]]، [[ملک‌زاده]]، [[آدمیت]]، [[نظام مافی]]، [[محیط مافی]]، [[ناظم الاسلام کرمانی]]، [[صفائی]]، [[دولت‌آبادی]]، [[رضوانی]] در آثار خود اشاراتی به تشکل‌های زنان در انقلاب مشروطیت می‌کنند:<ref name="parsa">پارسا بناب، یونس</ref> انجمن‌هایی همچون [[انجمن آزادی زنان]] در ۱۹۰۷،<ref name="parsa">پارسا بناب، یونس</ref> [[انجمن مخدرات وطن]] در [[۱۲۸۹]]،<ref>ناهید، عبدالحسین</ref> [[اتحادیه نسوان وطن‌خواه]] و انجمنهای دیگر که در حال چالش با [[سنت]] و [[فرهنگ]] رایج جامعه در آن زمان بودند.
=== پس از مشروطیت ===
تنها معدودی از این زنانِ طرفدار مشروطیت، هوادار [[حقوق زنان]] بودند اما نخستین زنانی که در [[جنبش حقوق زنان ایران]] شرکت کردند یا خودشان از مشروطه‌خواهان و فعالان جنبش ملی دهه ۱۲۸۰ بودند (مانند [[صدیقه دولت‌آبادی]] و [[بانو امیر صحی ماه‌سلطان]]) یا از خانواده‌های [[روشنفکر]] [[ملی‌گرا]] بودند (مانند [[محترم اسکندری]]). بعد از سرد شدن تب مشروطه‌خواهی، «انبوه زنان بی‌سواد به اندرونی‌های سابق خود بازگشتند» و تنها زنان تحصیل‌کرده و روشنفکر جنبش حقوق زنان را پی گرفتند.<ref name="sanasarian426">ساناساریان، صص ۴۲–۴۶</ref>
در این زمان مردان مشروطه‌خواه روشنفکری همچون [[میرزاده عشقی]]، [[ملک‌الشعرا بهار]]، [[ایرج میرزا]] و… نیز از جنبش نوخواسته حقوق زنان حمایت می‌کردند به ویژه در حق تحصیل و کنار گذاشتن [[حجاب]]. مثلاً در ۱۲ مرداد ۱۲۹۰ محمدتقی [[وکیل‌الرعایا]]، نماینده مجلس نخستین بار در ایران برابری زن و مرد را در مجلس شورا مطرح کرده و خواستار حق رأی برای زنان شد که مجلس را شوکه کرد و با مخالفت یکی از روحانیان مجلس مواجه شد.<ref name="sanasarian426">ساناساریان، صص ۴۲–۴۶</ref>
هرچند که این حمایت‌ها نتوانست نتیجه چندانی داشته باشد، اما درمقایسه با حمایت از خواسته‌های زنان در جریان [[انقلاب ۱۳۵۷]] قابل توجه‌تر بود.<ref name="afary10">آفاری، ژانت ص ۱۰</ref>
روی هم رفته، هر چند مشروطیت بهره‌مند از حضور اجتماعی زنان بود اما نتایج قابل اعتنایی برای زنان نداشت. پیروزی انقلاب مشروطه عملاً هیچ موفقیت ویژه‌ای را برای زنان به‌همراه نداشت. امتیازات و حقوق زنان نسبت به گذشته تغییری نکرد. قانون اساسی مشروطه حق و حقوق خاصی برای زنان در نظر نگرفت. این امر خودبه‌خود زنان را به واکنش واداشت. از این زمان به بعد با نام‌های مختلفی از انجمن‌ها و جمعیت‌های زنانه طرفدار [[حقوق زنان]]، نظیر [[انجمن مخدرات وطن]] و [[جمعیت نسوان وطن‌خواه]] و … برخورد می‌کنیم.<ref name=MehrSefid>http://www.mehrnews.com/news/2229094/وضعیت-زنان-در-رژیم-پهلوي-از-کشف-حجاب-تا-تلاش-برای-به-فساد-کشاندن</ref>
=== دورهٔ پهلوی ===
با فرمان [[رضاشاه]] روز [[۱۷ دی]] در [[تاریخ ایران]] تا سال ۱۳۵۷ خورشیدی، به ''روز آزادی زنان'' شناخته می‌شد.{{مدرک}}
==== انقلاب سفید و حق رأی زنان ====
[[پرونده:Womenelection1963.jpg|چپ|بندانگشتی|150px|زنان ایران در [[۱۳۴۱]] خورشیدی -برای نخستین‌بار در تاریخِ خود- به‌پای صندوق‌های رأی می‌روند]]
از سال ۱۳۳۸ خورشیدی و بعد از سخنرانی [[محمدرضا پهلوی|شاه]] در جلسه [[هیئت وزیران]]، مسئله دادن حق رأی به زنان از سوی [[حکومت پهلوی]]، به بحث داغ نشریات، مجلس و رادیو و تلویزیون تبدیل شد. رسانه‌های جمعی تبلیغ می‌کردند که شاه جسورانه و یک‌تنه از دادن حق رأی به زنان در برابر مخالفان حمایت می‌کند. سرانجام در آخرین اقدام، در روز چهارم بهمن سال ۱۳۴۱ خورشیدی، سازمان زنان [[اعتصاب عمومی]] یک‌روزه‌ای را اعلام کرد. این اعتصاب از حمایت کامل دولت برخوردار بود و شرکت‌کنندگان در آن فقط کارمندان دولت بودند. دو روز بعد از اعتصاب، یعنی در روز ششم بهمن، رفراندومی برای کسب حمایت مردم از فرمان شش ماده‌ای شاه معروف به انقلاب سفید، برگزار شد.<ref name=MehrSefid/>
در چهارچوب [[انقلاب سفید]] در ۶ بهمن ۱۳۴۱ خورشیدی، [[قانون انتخابات]] اصلاح شد و دست‌آوردِ اصل پنجمِ [[انقلاب شاه‌ومردم]]، شرکت زنان در انتخابات در شرایط حقوقیِ مساوی با مردان بود، چه برای انتخاب شدن و چه برای انتخاب کردن. در پیِ این اصل، زنان چون مردان توانستند در [[تعیین سرنوشت]] خود برای نخستین‌بار نقش مهمی بازی کنند و [[حق رای زنان|حق رأی]] به‌دست آورند.{{مدرک}} [[قانون حمایت خانواده]] در پی دادن حقّ انتخاب و حقّ شرکت در [[مجلس شورای ملی]] در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۴۲ خورشیدی تصویب شد. این قانون ''طلاق یک طرفه'' را لغو می‌کرد. [[چندهمسری]] به‌سختی انجام می‌گرفت. زن‌ها حقّ درخواست طلاق به‌دست آوردند و برای سرپرستی کودک نیز مادر دارای حق شد و کودک پس از طلاق یا درگذشت پدر به مادر سپرده می‌شد.{{مدرک}}
زنان ایران پس از اجرای اصل پنجم توانستند در امور ملّی مشارکت و همراهی کنند و به مقاماتی چون وزارت، سفارت، نمایندگی دو [[مجلس سنا]] و شورای ملّی، استادی دانشگاه‌ها، قضاوت، وکالت دادگستری، حضور در شهرداری‌ها، مدیریت شرکت‌ها و مقامات کلیدی دیگر برسند.{{مدرک}}
به اعتقاد [[محمدرضا پهلوی]] بررسی شمار شرکت کنندگان در انتخابات پارلمانی و نسبت آن‌ها به جمعیت فعّال ایران (بر اساس آمار حکومت وقت) نشان داده‌است که تا چه اندازه حسّ مشارکت عمومی در مردم برانگیخته شده بود. بر اساس آمار انتخابات دوره بیست‌ویکم تا بیست‌وچهارم قانون‌گذاری به‌ترتیب ۲۶٪ و ۴۱٪ و ۴۴٬۵٪ افزایش را نشان داد و شمار آرا در چهار دورهٔ پیشین ۱٬۶۷۴٬۴۰۰ بود و در آخرین دورهٔ انتخابات پیش از سال ۱۳۵۷ به ۵٬۱۰۳٬۶۸۳ رسید.<ref>محمدرضا پهلوی: ''به سوی تمدن بزرگ''، انتشارات پارس، چاپ سوم، لس‌آنجلس، ۲۰۰۷، ص ۱۲۵–۱۲۶</ref>
با تحقق یافتن اصل پنجم، انتقادها و مخالفت‌هایی جدّی به‌ویژه از سوی روحانیت مطرح شد و تأثیرات این اصل بر زنان و جامعه را از زاویه‌ای دیگر جُستند.
پس از [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران]] وضعیت زنان دوباره تغییر کرد و برخی از حقوقی که زنان در دوره پهلوی به‌دست آورده بودند لغو شد مانند [[قانون خانواده]] و [[حق سقط جنین]]، و اختیار در [[حجاب]].<ref name="Sanasarian 124–129">Sanasarian 124–129</ref>
=== گرایش‌های دین‌مدارانه ===
در هنگام مشروطه و پس از آن، جامعهٔ مذهبی خود را از جریان مدرن‌سازی کنار می‌کشید و دغدغهٔ اصلی آن اصلاحات اجتماعی در لوای عمل به [[احکام دین]] بود؛ بنابراین با وجود فعالیت زنان تحصیل‌کردهٔ مُتدین در این جنبش، ''مطالبات زنانه'' به معنای مُدرن آن مطرح نبود. زنان مُتدین فعال در مقطع اول [[جنبش مشروطه]] خود را عضوی از [[جامعه]] می‌دانستند و دغدغهٔ آن‌ها دغدغهٔ عمومی جامعه بود. ازاین‌رو [[نگاه جنسیتی]] برای آن‌ها معنا نداشت، بلکه [[دین]]، اولویت اصلی آن‌ها بود.<ref name=KhastZamaneh/>
== جمعیت فمینیست‌ها ==
| |||