جمهوری مهاباد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''جمهوری مهاباد''' {{به کردی|کۆماری مه‌هاباد}}<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Kurdistan Republic of Mahabad|نشانی=https://web.archive.org/web/20060317103140/http://i-cias.com/e.o/kurdistan_republic.htm|وبگاه=web.archive.org|تاریخ=2006-03-17|بازبینی=2021-03-12}}</ref> نام سیاسی یک جمهوری خودمختار در شمال غربی [[ایران]] بود که سه شنبه، ۲ بهمن ۱۳۲۴ (برابر با ۲۲ ژانویه ۱۹۴۶) به فرمان رهبر [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] یعنی [[ژوزف استالین]] تشکیل شد<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرمان استالین: 'فرقه دموکرات آذربایجان' ایجاد شود|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e08/27414208.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=واکاوی نقش شوروی و انگلستان در ظهور و سقوط جمهوری مهاباد|نشانی=http://ensani.ir/fa/article/339541/واکاوی-نقش-شوروی-و-انگلستان-در-ظهور-و-سقوط-جمهوری-مهاباد|وبگاه=پرتال جامع علوم انسانی|بازبینی=2021-03-03|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=http://ensani.ir/fa/article/download/339541}}</ref> و کمتر از یک سال یعنی تا ۲۴ آذر ۱۳۲۵ بر پا بود. وسعت این جمهوری تنها به چند شهر نزدیک مهاباد از جمله شهرهای [[بوکان]]، [[پیرانشهر]]، [[اشنویه]]، [[سردشت]] و بخش‌های شمالی نزدیک به شهر [[سقز]] منتهی می‌شد به همین دلیل بیشتر این حکومت را «جمهوری مهاباد»<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آیا «جمهوری مهاباد» جدایی‌طلب بود؟|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e20/27447454.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.radiofarda.com/content/fk-fergheh-e20/27447454.html |عنوان=عملکرد «جمهوری کردستان» و رابطه این تشکیلات با تبریز | ناشر =رادیو فردا |تاریخ =۲۵ دسامبر ۲۰۱۵ |تاریخ بازبینی=۶ ژانویه ۲۰۱۶}}</ref> هم می‌خوانند.

 

 

 

مرکز این جمهوری در شهر [[مهاباد]] و رهبر این حکومت [[قاضی محمد]] بود.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی=http://www.mediya.net/siyaset/05/jomhuriye-mahabad-220105.htm |عنوان=جمهوری مهاباد | ناشر =میدیا |تاریخ =۲۰۰۵ |تاریخ بازبینی=۲۹ آگوست ۲۰۱۷}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=مقایسه قاضی محمد و میرزا کوچک‌خان جنگلی|نشانی=https://www.ikhrw.com/article/قاضی-محمد-و-میرزا-کوچک-خان-جنگلی/|وبگاه=دیدبان حقوق بشر کردستان ایران|تاریخ=2020-04-03|بازبینی=2021-03-12|کد زبان=fa-IR}}</ref>

سرود [[ای رقیب]] که توسط [[دلدار|یونس رئوف (دلدار)]] سروده شد، برای اولین بار در تاریخ، توسط این حکومت به کار گرفته و منصوب شد که تنها سرود رسمی این حکومت بود.

 

 

 

== پیش زمینه ==

 

[[قاضی محمد]] و برخی دیگر از چهره‌های مهم کُرد، در نوامبر ۱۳۲۰، به باکو دعوت شده بودند و از آنها خواسته شده بود که نگاهی، به‌ویژه در مناطقی که در اشغال نبوده، به سوی شوروی داشته باشند و نه انگلیس.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p235-6: It was in the belief that the British were planning another meeting with Kurdish leaders, that Soviet officials suddenly invited and sent thirty leading chiefs, including Qazi Muhammad, to Baku that November. The Soviets wanted the Kurds, particularly those just beyond the Soviet occupied zone, to look to the Soviets, not the British.}}</ref> در این زمان، [[جمعیت احیای کرد|جمعیت احیای کُرد]] به عنوان یک گروه [[ملی‌گرایی|ملی‌گرا]] و [[چپ (گرایش سیاسی)|چپ‌گرای]] کُرد که در سال ۱۳۲۱ و پس از اشغالِ بخش‌هایی از ایران شکل گرفته بود، به مذاکراتی با اشغال کنندگان اهلِ شوروی برای ایجاد یک جمهوری کُردی تحت حمایتِ شوروی و خارج از کنترل ایران انجام دادند. [[قاضی محمد]] به عنوان شخصیت مطرح در این جریان تبدیل شد که مورد اقبال کامل اتحادیه جماهیر شوروی بود.<ref name="kurdishwarrior3">Michael G. Lortz. (Chapter 1, Introduction). ''The Kurdish Warrior Tradition and the Importance of the Peshmerga''. pp.27–29. {{cite web|url=http://etd.lib.fsu.edu/theses/available/etd-11142005-144616/unrestricted/003Manuscript.pdf|title=Archived copy|accessdate=2014-10-16|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029191132/http://etd.lib.fsu.edu/theses/available/etd-11142005-144616/unrestricted/003Manuscript.pdf|archivedate=October 29, 2013}}</ref> در واقع، نگرانی شوروی در کنترل جمعیت احیای کُرد، با انتخاب گزینه مورد نظرش، یعنی قاضی محمد، کاهش یافت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=McDowall, David. A Modern History of the Kurds. London: I.B. Tauris, 2000. p.240: However, the Soviet Union was anxious to gain some control over the independently-minded Komala and they succeeded in doing this by acclaiming Qazi Muhammad as president.}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=Roosevelt, 'The Kurdish Republic', p. 139: The Soviet first choice had not been Qazi Muhammad but the three leading chiefs of the region, Ali Agha (Amir Asad) Dihbokri, recently invested in Tehran as local chief of gendarmerie, Amr Khan Sharafi of the Shikak, and Qara Ayni Agha Mamash, none of whom fancied the political dangers of leading the nationalist movement.}}</ref>

 

== تشکیل دولت ==

[[پرونده:Mustafa_Barzani_in_Mahabad_Kurdish_Republic.jpg|چپ|بندانگشتی|220x220پیکسل|اعلام رسمی جمهوری مهاباد توسط قاضی محمد با لباس نظامی]]

قاضی محمد از ملامصطفی بارزانی که تقریباً ده‌هزار نفر بارزانی شامل سه‌هزار جنگجو و دوهزار خانوار به همراه داشت، دعوت نمود تا به ایران بیاید. این عده در اطراف اشنویه و پیرانشهر و مهاباد و تکاب و چند جای دیگر به‌طور پراکنده ساکن شدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=148|عنوان=بارِزانیها|ناشر=دانشنامهٔ جهان اسلام|تاریخ=|تاریخ بازبینی=}}</ref> در میانه زمستان سرد سال ۱۳۲۴ این جمهوری خودمختار، در شهری کار خودش را شروع کرد که به سختی می‌توانست ادعایی برای مرکزیت [[کردستان ایران]] داشته باشد، چه رسد به پایتختی [[کردستان]] بزرگ. در همان زمان که این «جمهوری» کارش را آغاز کرد، بخش اصلی مناطق کردنشین ایران، کماکان به عنوان [[استان پنجم]] ایران محسوب می‌شدند و هر سه شهر بزرگ کردنشین [[سنندج]]، [[ایلام]] و [[کرمانشاه]] نیز در این استان قرار داشتند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/fk-fergheh-e20/27447454.html|عنوان=آیا «جمهوری مهاباد» جدایی‌طلب بود؟|ناشر=رادیو فردا|تاریخ=۳ دی ۱۳۹۶|تاریخ بازبینی=۷ شهریور ۱۳۹۶}}</ref>[[پرونده:Mahabad Republic sunburst flag.svg|بندانگشتی|اولین طراحی پرچم مهاباد توسط بانو [[فاطمه اسد شاهین]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=‘I didn’t know the flag I made for the Kurds would be so important’ – The Kurdistan Memory Programme|نشانی=https://kurdistanmemoryprogramme.com/i-didnt-know-the-flag-i-made-for-the-kurds-would-be-so-important/|وبگاه=kurdistanmemoryprogramme.com|بازبینی=2021-03-12}}</ref>]]

 

== [[پرچم کردستان|پرچم و نشان حکومت]] ==

 

پس از تشکیل [[جمهوری مهاباد]]، دو پرچم طراحی شد، که اولین طراحی پرچم توسط بانو [[فاطمه اسد شاهین]] با درخواست [[قاضی محمد]] و پیشنهاد [[مصطفی بارزانی]] به وی<ref>{{یادکرد وب|عنوان=‘I didn’t know the flag I made for the Kurds would be so important’ – The Kurdistan Memory Programme|نشانی=https://kurdistanmemoryprogramme.com/i-didnt-know-the-flag-i-made-for-the-kurds-would-be-so-important/|وبگاه=kurdistanmemoryprogramme.com|بازبینی=2021-03-12}}</ref> و دومین طراحی پرچم توسط خانم سیدزاده فاطمه سید مناف حسینی با پیشنهاد [[میرزا کریم احمدین]] (وزیر پست و تلگراف دولت مهاباد شوروی و همسر دومین طراح)<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دوزنده نخستین پرچم جمهوری کوردستان در مهاباد درگذشت|نشانی=https://www.basnews.com/fa/babat/640188|وبگاه=www.basnews.com|بازبینی=2021-03-12|نام=Basnews|نام خانوادگی=persian}}</ref> به قاضی محمد انجام شد.