همچون بسیاری از سخنوران و ادیبان ایران، حافظ نیز از بسیاری از بدایع سخن مانند استفاده از مَثَل در اشعار خود استفاده کرده استکرده‌است. بسیاری از اشعار حافظ مستقلاً به شکل مَثَل درآمده و در گفت‌وگوهای روزمرهٔ مردم به‌کار برده می‌شود و بر سر زبان‌ها جاری است. اشعار حافظ لطایف و مضامینیی نهفته دارد و به دلیل داشت بیان گاه رسمی و ادبی و گاه غیر رسمیغیررسمی و محاوره‌ای به قول بهاء‌الدینبهاءالدین خرمشاهی به عنوان «فراادبیات» شناخته می‌شود. از جمله دلایل شهرت‌یافتن و مَثَل شدن اشعار او، شناختش از زندگی و حالات روحی انسان و اوضاع اجتماعی سیاسی و روزمرگی پرتکرار انسان هاست.<ref>{{پک|سپهر|۱۳۹۷|ف=مَثَل در دیوان حافظ|ک=دانشنامهٔ حافظ|ج=۴|ص=۲۱۹۰|رف=سپهر۱}}</ref>
در شعر حافظ هم ابیات برجسته دیده می‌شود و هم [[ارسال‌المثل|ارسال‌المَثَل]]. عمدهٔ مَثَل‌های حافظ، در شعر او رواج و رونق یافته و آفریدهٔ طبع خود است و پیش از آن سابقه نداشته. این مَثَل‌ها به واسطهٔ مقام در نوشتار و گفتار در ششصد و پنجاه سالی که از وفات او می‌گذرد استفاده می‌شده و به کار می‌رود. بخش اندکی از ارسال‌المَثَل‌ها هم مربوط به اشعار سایر شاعران است که حافظ در اشعار خود استفاده کرده مانند بیت «من از بازوی خود دارم بسی شکر / که زور مردم‌آزاری ندارم». مصرع دوم این بیت، از شعری مربوط به [[سعدی]] [[اقتباس]] شده استشده‌است.
بخش دیگری از اشعار برجستهٔ حافظ با اینکه جنبهٔ تمثیلی ندارد اما باز هم در گفت‌وگوهای مردم به کار می‌رود و تکرار می‌شود. ارسال‌المَثَل‌های دیوان حافظ از تمامی صناعات مربوط به مَثَل مانند اخبار و حکم و پند و اندرز بهره برده‌اند و در آن‌ها تمامی مضمون‌ها از جمله تشبیه غیر مستقیم، ایجاز، نکته‌گویی و نکته‌سنجی، ایهام و استتفاده از واژه‌های نامأنوس و موسیقیاییموسیقایی آورده شده‌است. این شیوایی کلام و استفاده از صنایع بدیع در زیباسازی لفظ و رمزهای معنایی، استواری و رسایی کلام حافظ است که باعث شده اشعار اون در ذهن مخاطبان باقی بماند و به صورت روزمره در گفت‌وگوها به کار گرفته شود.<ref>{{پک|سپهر|۱۳۹۷|ف=مَثَل در دیوان حافظ|ک=دانشنامهٔ حافظ|ج=۴|ص=۲۱۹۱|رف=سپهر۱}}</ref>
