ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ابرابزار
به نسخهٔ 32971071 از Ahrir (بحث) برگردانده شد: مقدمه خلاصه‌ای از کل مقاله است (توینکل)
برچسب: خنثی‌سازی
خط ۶:
{{Infobox country
| conventional_long_name = جمهوری اسلامی ایران
| common_name =
| native_name = [[ایران#ریشه‌شناسی نام|ایران]]
| image_flag = Flag of Iran.svg
خط ۸۲:
| established_date8 = ۱۷ دی ۱۳۵۶ – ۲۲ بهمن ۱۳۵۷
| established_event9 = [[قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|قانون اساسی کنونی]]
| established_date9 = ۱۲ آذر ۱۳۵۸
| established_event10 = [[همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|آخرین اصلاح]]
| established_date10 = ۶ مرداد ۱۳۶۸
خط ۱۲۵:
| cctld = {{فهرست ساده|
* [[‎.ir]]
* [[‎.ir|. ایران]]}}
| today =
}}
خط ۱۳۴:
با پدیداری [[دودمان صفویان|صفویان]]، رونق اقتصادی و پایداری مرزها نمود بیشتری یافت و ایران پس از حدود ۹ سده، تحت یک حکومت مستقل بومی، متحد شد و [[تغییر مذهب ایرانیان از سنی به شیعه|مذهب آن به شیعه تغییر یافت]]. پس از [[سرنگونی صفویان]]، دودمان‌های [[افشاریان]] و [[زندیان]] به ترتیب بر ایران، فرمان راندند. در دوران [[قاجاریان]]، [[جنگ‌های ایران و روسیه در دوره قاجار|جنگ‌هایی با روسیه]] انجام شد که سرزمین‌های قابل توجهی را از این کشور جدا کرد. در دههٔ ۱۲۸۰، [[جنبش مشروطه ایران|جنبش مشروطهٔ ایران]] قدرت گرفت و [[قانون اساسی مشروطه]] را بر این کشور، حاکم کرد. در سال ۱۳۰۴، [[دودمان پهلوی|شاهنشاهی پهلوی]] توسط [[رضاشاه]] بنیان نهاده شد؛ این دوران با اصلاحات گسترده و ایجاد زیرساخت نوین برای ایران، همراه شد. در دوران [[محمدرضا پهلوی]] نیز اصلاحات ادامه یافت و ایران، رشد اقتصادی سریعی را تجربه کرد؛ در این دوران، [[قانون ملی‌شدن صنعت نفت|صنعت نفت ایران، ملی شد]]. سپس نارضایتی‌ها افزایش یافت تا با [[انقلاب ۱۳۵۷ ایران|انقلاب ۱۳۵۷]] به رهبری [[سید روح‌الله خمینی|روح‌الله خمینی]]، این کشور، تحت [[نظام جمهوری اسلامی ایران|نظام جمهوری اسلامی]] اداره شود. از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ نیز این کشور درگیر [[جنگ ایران و عراق|جنگی گسترده با عراق]] بود.
 
ایران کنونی، یک [[جمهوری اسلامی]] با بخش قانون‌گذار است و این نظام ترکیبی، تحت نظر [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر آن]]، [[سید علی خامنه‌ای]] قرار دارد. ایران از اعضای مؤسس [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان همکاری اقتصادی]]، [[سازمان همکاری اسلامی]] و [[اوپک]] است و از [[قدرت منطقه‌ای|قدرت‌های منطقه‌ای]] شمرده می‌شود. ایران، زیرساخت قابل توجهی در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی دارد که [[اقتصاد ایران|اقتصاد این کشور]] را توانمند می‌سازند اما این اقتصاد هنوز بر فروش [[نفت و گاز]] متکی است و از [[فساد مالی در دوران جمهوری اسلامی|فساد مالی]] رنج می‌برد. [[منابع طبیعی ایران]]، قابل توجه هستند و در میان اعضای [[اوپک]]، ایران [[فهرست کشورها بر پایه ذخایر نفتی|سومین دارندهٔ ذخایر بزرگ اثبات شدهٔ نفت]] است. میراث فرهنگی این کشور، غنی است و [[فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران]] از ۲۵ مورد تشکیل می‌شود.
حکومت کنونی ایران یک [[حاکمیت دینی|حکومت دینی]] [[اسلام|اسلامی]] و یک [[نظام ریاستی|دموکراسی ریاست جمهوری]] است، و این نظام ترکیبی، تحت نظر [[رهبر جمهوری اسلامی ایران|رهبر خودکامه و دیکتاتور آن]]، تحت عنوان «[[ولایت فقیه]]» [[سید علی خامنه‌ای]] قرار دارد. دولت ایران به‌طور گسترده‌ای [[دیکتاتور|مستبد]] (دیکتاتوری) و [[اقتدارگرایی|اقتدارگرا]] تلقی می‌شود. و انتقادات گسترده‌ای را به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده و نقض‌های قابل توجه آن علیه، [[حقوق بشر]] و [[آزادی مدنی|آزادی‌های مدنی]]، از جمله سرکوب خشونت‌آمیز اعتراضات گسترده، انتخابات ناعادلانه و محدودیت حقوق زنان و کودکان، به همراه داشته‌است.
 
ایران از اعضای مؤسس [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان همکاری اقتصادی]]، [[سازمان همکاری اسلامی]] و [[اوپک]] است و از [[قدرت منطقه‌ای|قدرت‌های منطقه‌ای]] شمرده می‌شود. ایران، زیرساخت قابل توجهی در بخش‌های خدماتی، صنعتی و کشاورزی دارد که [[اقتصاد ایران|اقتصاد این کشور]] را توانمند می‌سازند اما این اقتصاد هنوز بر فروش [[نفت و گاز]] متکی است و از [[فساد مالی در دوران جمهوری اسلامی|فساد مالی]] رنج می‌برد. [[منابع طبیعی ایران]]، قابل توجه هستند و در میان اعضای [[اوپک]]، ایران [[فهرست کشورها بر پایه ذخایر نفتی|سومین دارندهٔ ذخایر بزرگ اثبات شدهٔ نفت]] است. میراث فرهنگی این کشور، غنی است و [[فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران]] از ۲۵ مورد تشکیل می‌شود.
 
== ریشه‌شناسی نام ==
سطر ۵۶۶ ⟵ ۵۶۴:
 
=== رسانه‌ها ===
{{اصلی|رسانه در ایران}}نشریات و [[فهرست روزنامه‌های ایران|روزنامه‌های ایران]] عمدتاً در پایتخت این کشور، منتشر می‌شوند و بر اساس قانون مطبوعاتی انقلابی ایران، مجوز می‌گیرند. انتشار تمایلات و باورهای ضداسلام،ضد اسلام، کاملاً ممنوع است. [[وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی]]، [[ایرنا|خبرگزاری جمهوری اسلامی]] را اداره می‌کند. خبرنگاران خارجی، تنها در موارد ویژه‌ای مجازند به این کشور وارد شوند. با وجود تضمین‌های قانونی [[آزادی رسانه]]، سانسور [[پخش همگانی|رسانه‌های همگانی]] و [[اینترنت]]، توسط عناصر محافظه‌کار دولت، گسترده‌است. فارغ از این موضوعات، رسانه‌های چاپی در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ میلادی، در رشد اصلاحات سیاسی در ایران نقش بسزایی داشتند. در دههٔ ۲۰۰۰ میلادی نیز [[جناح اصلاح‌طلبان جمهوری اسلامی ایران|گروه‌های اصلاح‌طلب]] و [[مخالفان جمهوری اسلامی ایران|مخالف]]، به‌طور فزاینده‌ای پیام‌های خود را در اینترنت پخش می‌کردند؛ در برابر آنان، مسئولان کشور، تلاش‌های خود را برای خاموش کردن مخالفت‌های آنلاین، تشدید کردند. روزنامه‌های این کشور، شامل روزنامه‌هایی چون [[اطلاعات (روزنامه)|اطلاعات]] و [[کیهان (روزنامه)|کیهان]] می‌شود. ایستگاه‌های پخش رادیو و تلویزیون در ایران، توسط حکومت اداره شده و سراسر کشور را پوشش می‌دهند؛ برخی از پخش‌های این بخش، دریافت بین‌المللی نیز دارند. حکومت جمهوری اسلامی، تجهیزات دریافت ماهواره‌ای را در سال ۱۳۷۳ غیرقانونی کرد اما این ممنوعیت به‌طور نامنظمی اجرا شد و بسیاری از ایرانیان، به دریافت برنامه‌های ماهواره‌ای، ادامه دادند. برنامه‌های ساخت ایران، به زبان فارسی، برخی از زبان‌های خارجی و نهایتاً به زبان‌ها و گویش‌های محلی پخش می‌شوند. با وجود آنکه سواد اساسی در سال‌های پس از انقلاب ۱۳۵۷ به میزان قابل توجهی افزایش یافته‌است، رسانه‌های دیداری و شنیداری، بسیار اثرگذارتر از رسانه‌های چاپی هستند؛ به ویژه در مناطق روستایی ایران.<ref name=":28">{{یادکرد وب|عنوان=Iran - Sports and media|نشانی=https://www.britannica.com/place/Iran/Sports-and-recreation|وبگاه=Encyclopedia Britannica|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=http://archive.is/EPMIn|تاریخ بایگانی=2020-05-18}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تیغ سانسور بر پیکر مطبوعات ایران بعد از رفتن شاه - BBC Persian|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/02/130227_mgh_magazine_iran_journalism_in_history_part2.shtml|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=http://archive.is/B1YpI|تاریخ بایگانی=2020-05-18}}</ref>
 
نخستین فرستندهٔ تلویزیونی در ایران، در سال ۱۳۳۷ ایجاد شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان= «تلویزیون» چگونه وارد ایران شد؟|نشانی=https://www.isna.ir/news/95112013805|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=http://archive.is/rhUoT|تاریخ بایگانی=2020-05-18}}</ref> به شکل کلی، گسترش [[تلویزیون در ایران]]، سرگرمی‌های سنتی دیگری چون [[شهر فرنگ]] را از میان برد.<ref name=":43"/> با وجود آنکه [[بازی‌های آسیایی ۱۹۷۴]] (۱۳۵۳) با سیستم رنگی پخش شد، اما برنامه‌ریزی کامل تلویزیون رنگی، از چهار سال پس از آن، انجام شد.<ref name=":43">{{یادکرد کتاب|عنوان=William Bayne Fisher; P. Avery; G. R. G. Hambly; C. Melville (10 October 1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. pp. 810–811. ISBN 978-0-521-20095-0.}}</ref> انتشار و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری فراگیر در انحصار [[صدا و سیما]] است. در قانون اساسی جمهوری اسلامی، رادیو و تلویزیون، دولتی بوده و راه‌اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی خصوصی، مغایر این اصل دانسته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=انتشار و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری در انحصار صدا و سیما می‌ماند {{!}} DW {{!}} 04.02.2020|نشانی=https://p.dw.com/p/3XFMj|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=http://archive.is/CWvaD|تاریخ بایگانی=2020-05-18}}</ref> [[سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران]] (پیش از انقلاب ۱۳۵۷: [[سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران]]) بزرگ‌ترین سازمان رسانه‌ای ایران و یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های رسانه‌ای جهان، از دید شمار نیروی انسانی است. این سازمان، سالانه ردیف بودجهٔ خود را دارد. بر پایهٔ گزارشی در سال ۱۳۹۵، بودجهٔ این سازمان، بیش از ۲ هزار میلیارد تومان بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=وقتی بی‌بی‌سی ۲۰۰۰۰ کارمند دارد و صداوسیما ۴۸۰۰۰/ بدنه فربه‌ای که کار دست مدیران می‌دهد|نشانی=https://www.khabaronline.ir/photo/537986/|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2016-05-18|بازبینی=2020-05-18|پیوند بایگانی=http://archive.is/S499d|تاریخ بایگانی=2020-05-18}}</ref>
سطر ۶۴۹ ⟵ ۶۴۷:
 
[[رده:ایران| ]]
[[رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در سده ۶ (پیش از میلاد)]]
[[رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۷۹ (میلادی)]]
[[رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در سده ۶ (پیش از میلاد)]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌ها در سده ۶ (پیش از میلاد)]]
[[رده:بنیان‌گذاری‌های ۱۹۷۹ (میلادی) در ایران]]