کبد: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ←متابولیسم پروتئینها: جزئی |
←اهمیت بالینی: بازنویسی |
||
خط ۱۲۴:
== اهمیت بالینی ==
=== بیماری ===
{{اصلی|بیماری‌های کبدی}}
کبد، عضو حیاتی بدن است که تقریباً از همه اعضای دیگر بدن پشتیبانی می‌کند. همچنین کبد، به علت موقعیت استراتژیک و عملکردهای چندبعدی‌اش، در معرض انواع زیادی از بیماری هاست.<ref>[http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/cirrhosis/ Cirrhosis Overview] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111030040354/http://digestive.niddk.nih.gov/ddiseases/pubs/cirrhosis/ |date=2011-10-30}} National Digestive Diseases Information Clearinghouse. Retrieved 2010-01-22</ref> ناحیه برهنه کبدی، منطقه‌ای است که در معرض عبور عفونت از حفره شکمی به [[حفره سینه‌ای]] است. می‌توان بیماری‌های کبدی را توسط [[آزمون عملکرد کبد|آزمون‌های عملکرد کبدی]] تشخیص داد، یعنی آزمایش‌های خونی که قادر به تشخیص نشانگرهای (مارکرهای) مختلفی هستند. به عنوان مثال، [[پروتئین فاز حاد|واکنشگران فازِ حاد]]، توسط کبد و در واکنش به آسیب یا التهاب تولید می‌شوند.
[[هپاتیت]]، یکی از بیماری‌های رایجِ مرتبط با التهاب کبدی است. رایج‌ترین دلیل این بیماری، ویروسی بوده و رایج‌ترین عامل این عفونت‌ها [[هپاتیت آ|هپاتیت A]]، [[هپاتیت ب|B]]، [[هپاتیت سی|C]]، [[هپاتیت دی|D]] و [[هپاتیت ئی|E]] اند. برخی از این عفونت‌ها از طریق روابط جنسی [[بیماری‌های آمیزشی|منتقل می‌شوند]]. ممکن است التهاب کبدی از طریق سایر ویروس‌های خانواده [[هرپس‌ویروسان]]، چون ''[[ویروس هرپس سیمپلکس]]'' نیز ایجاد شوند. عفونت مزمنِ ناشی از ویروس هپاتیت B یا C، از اصلی‌ترین دلایل [[سرطان کبد]] اند.<ref>[http://www.webmd.com/hepatitis/ Hepatitis A, B, and C Center: Symptoms, Causes, Tests, Transmission, and Treatments] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160131173401/http://www.webmd.com/hepatitis/ |date=2016-01-31}}. Webmd.com (2005-08-19). Retrieved on 2016-05-10.</ref> حدود ۲۴۸ میلیون نفر در سراسر جهان دچار عفونت مزمنِ هپاتیتِ B (که ۸۴۳٬۷۲۴ نفرشان در آمریکا اند)<ref name="pmid 26231459">{{cite journal |vauthors=Schweitzer A, Horn J, Mikolajczyk RT, Krause G, Ott JJ |title=Estimations of worldwide prevalence of chronic hepatitis B virus infection: a systematic review of data published between 1965 and 2013 |journal=Lancet |volume=386 |issue=10003 |pages=1546–1555 |year=2015 |pmid=26231459 |doi=10.1016/S0140-6736(15)61412-X |s2cid=41847645}}</ref> و ۱۴۲ میلیون نفر دچار عفونت مزمن هپاتیتِ C{{رچ}}<ref name=Global>{{cite journal |title=Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015 |journal=Lancet |volume=388 |issue=10053 |pages=1545–1602 |year=2016 |pmid=27733282 |pmc=5055577 |doi=10.1016/S0140-6736(16)31678-6 |last1=Vos |first1=Theo |last2=Allen |first2=Christine |last3=Arora |first3=Megha |last4=Barber |first4=Ryan M. |last5=Bhutta |first5=Zulfiqar A. |last6=Brown |first6=Alexandria |last7=Carter |first7=Austin |last8=Casey |first8=Daniel C. |last9=Charlson |first9=Fiona J. |last10=Chen |first10=Alan Z. |last11=Coggeshall |first11=Megan |last12=Cornaby |first12=Leslie |last13=Dandona |first13=Lalit |last14=Dicker |first14=Daniel J. |last15=Dilegge |first15=Tina |last16=Erskine |first16=Holly E. |last17=Ferrari |first17=Alize J. |last18=Fitzmaurice |first18=Christina |last19=Fleming |first19=Tom |last20=Forouzanfar |first20=Mohammad H. |last21=Fullman |first21=Nancy |last22=Gething |first22=Peter W. |last23=Goldberg |first23=Ellen M. |last24=Graetz |first24=Nicholas |last25=Haagsma |first25=Juanita A. |last26=Hay |first26=Simon I. |last27=Johnson |first27=Catherine O. |last28=Kassebaum |first28=Nicholas J. |last29=Kawashima |first29=Toana |last30=Kemmer |first30=Laura |display-authors=29}}</ref> (که ۲٫۷ میلیونشان در آمریکا اند)<ref name="urlwww.hepatitisc.uw.edu">{{cite web |url=https://www.hepatitisc.uw.edu/pdf/screening-diagnosis/epidemiology-us/core-concept/all |title=www.hepatitisc.uw.edu |archive-url=https://web.archive.org/web/20170825131002/http://www.hepatitisc.uw.edu/pdf/screening-diagnosis/epidemiology-us/core-concept/all |archive-date=2017-08-25 |url-status=live}}</ref> هستند. همچنین ۱۱۴ میلیون و ۲۰ میلیون مورد به ترتیب دچار هپاتیت A{{رچ}}<ref name=Global/> و هپاتیت E{{رچ}}<ref name="urlWHO | Hepatitis E">{{cite web |url=https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs280/en/ |title=WHO | Hepatitis E |archive-url=https://web.archive.org/web/20160312074914/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs280/en/ |archive-date=2016-03-12 |url-status=live}}</ref> می‌باشند، اما این موارد عموماً درمان شده و بیماریشان حاد نمی‌شود. ویروس هپاتیت D از اقمار{{efn|satellite}} ویروس هپاتیت B است،{{efn|یعنی تنها در حضور این ویروس قادر به ایجاد عفونت است}} که نزدیک به ۲۰ میلیون نفر از افراد مبتلا به هپاتیت B را در سطح جهان درگیر کرده‌است.{{efn|این نوع عفونت را co-infection گویند که می‌توان به هم-عفونت معادل‌سازی کرد.}}<ref name="pmid 16903225">{{cite journal |vauthors=Dény P |title=Hepatitis delta virus genetic variability: from genotypes I, II, III to eight major clades? |journal=Curr. Top. Microbiol. Immunol. |series=Current Topics in Microbiology and Immunology |volume=307 |pages=151–171 |year=2006 |pmid=16903225 |doi= 10.1007/3-540-29802-9_8|isbn=978-3-540-29801-4}}</ref>
▲[[پرونده:Big Liver Tumor.JPG|بندانگشتی|چپ|تومور لب چپ کبد]]
[[انسفالوپاتی کبدی]]، ناشی از تجمع [[توکسین]]ها در جریان خون است که اغلب در حالت طبیعی، توسط کبد برداشت می‌شوند. این عارضه ممکن اس منجر به کما شده و وضعیتی بحرانی ایجاد نماید. [[نشانگان باد-کیاری]]، عارضه‌ای است که توسط انسداد وریدهای هپاتیک (شامل [[ترومبوز]]) شکل می‌گیرد و موجب تخلیه کبد می‌گردد. همراه با آن، درد کلاسیک سه‌گانه، [[آب‌آوردگی شکم|آسیت‌ها]] و [[بزرگ‌کبدی|بزرگی کبد]] نیز ظاهر می‌شود.<ref>{{cite journal|vauthors=Rajani R, Melin T, Björnsson E, Broomé U, Sangfelt P, Danielsson A, Gustavsson A, Grip O, Svensson H, Lööf L, Wallerstedt S, Almer SH|date=Feb 2009|title=Budd-Chiari syndrome in Sweden: epidemiology, clinical characteristics and survival – an 18-year experience|journal=Liver International|volume=29|issue=2|pages=253–259|doi=10.1111/j.1478-3231.2008.01838.x|pmid=18694401|s2cid=36353033}}</ref> بسیاری از بیماری‌های کبد، موجب [[یرقان]] می‌شوند که علتش، افزایش [[بیلی‌روبین]] در دستگاه گردشی است. بیلی‌روبین ناشی از تجزیه [[هموگلوبین]] حاصل از [[گلبول قرمز|گلبول‌های قرمزِ]] مردهٔ خون است. در حالت طبیعی، کبد بیلی‌روبین را از خون برداشت نموده و آن را از طریق صفرا دفع می‌کند.
بخشی از بیماری‌های ناشی از مصرف افراطی الکل، تحت عنوان [[سیروز کبدی|بیماری‌های الکلیِ کبد]] دسته‌بندی شده و شامل هپاتیت الکلی، [[کبد چرب]] و [[سیروز]] می‌شوند. عوامل کمک کننده به پیشرفت بیماری‌های الکلیِ کبد، نه تنها شامل کم و کیف مصرف الکل شده، بلکه همچنین ممکن است شامل عواملی چون جنسیت، ژنتیک و ترومای کبدی نیز شود. ممکن است آسیب کبدی ناشی از [[سمیت کبد|داروها]] نیز شود، به‌خصوص [[استامینوفن|پاراستامول]] و داروهایی که جهت درمان سرطان مورد استفاده هستند. در ورزش‌های رزمی نیز ممکن است کبد دچار پارگی و گسست شود.
[[سیروز صفراوی|کلانژیت صفراوی اولیه]]،{{efn|Primary biliary cholangitis}} یک [[بیماری خودایمنی]] مربوط به کبد است.<ref>{{cite journal|last=Hirschfield|first=GM|author2=Gershwin, ME|title=The immunobiology and pathophysiology of primary biliary cirrhosis|journal=Annual Review of Pathology|date=Jan 24, 2013|volume=8|pages=303–330|pmid=23347352|doi=10.1146/annurev-pathol-020712-164014}}</ref><ref name="Dancygier2010">{{cite book |first=Henryk |last=Dancygier |title=Clinical Hepatology Principles and Practice of|url=https://books.google.com/books?id=lrPX8C4p90QC&pg=PA895 |access-date=29 June 2010 |year=2010 |publisher=Springer |isbn=978-3-642-04509-7 |pages=895–}}</ref> نشانه آن، تخریب پیش‌روندهٔ آهستهٔ [[مجرای صفراوی|مجاری صفراویِ]] کوچک کبد است، به طوری که مجاری بین-لوبی (کانال‌های هرینگ{{efn|Canals of Hering}}) در مراحل اولیه بیماری تحت تأثیر قرار می‌گیرند.<ref>{{cite journal |last1=Saxena |first1=Romil |last2=Theise |first2=Neil |title=Canals of Hering: Recent Insights and Current Knowledge |journal=Seminars in Liver Disease |volume=24 |issue=1 |pages=43–48 |year=2004 |pmid=15085485 |doi=10.1055/s-2004-823100 |url=https://www.researchgate.net/publication/8618787}}</ref> هنگامی که این مجاری آسیب ببینند، [[صفرا]] و سایر توکسین‌ها در کبد تجمع یافته (کلستاز{{efn|Cholestasis}}) و طی زمان بافت کبد را در ترکیب با آسیب‌های همزمانِ ناشی از دستگاه ایمنی، تخریب می‌نمایند. این افرآیند قادر به ایجاد زخم ([[فیبروز]]) و [[سیروز]] است. سیروز، مقاومت جریان خونی را در کبد بالا برده و می‌تواند منجر به [[پرفشاری ورید باب]] گردد. آناستوموزهای متراکم شده{{efn|Congested Anastomoses، نوع خاصی از آناستوموز}} بین دستگاه وریدیِ بابی و گردش سیستمی، ممکن است از پیامدهای بعدی آن باشد.
همچنین بیماری‌های کبدی متعددی در ردهٔ کودکان قرار دارند که شامل این موارد اند: آترزی صفراوی،{{efn|Biliary Atresia}} [[کمبود آلفا-۱ آنتی‌تریپسین|نقص آنتی‌تریپسینِ آلفا-۱]]، [[سندرم آلاژیل]]، کلستاز بین-کبدی خانوادگیِ پیشرونده،{{efn|progressive familial intrahepatic cholestasis}} هیستیوسیتوزِ سلولیِ لانگرهانس{{efn|Langerhans cell histiocytosis}} و همانژیومای کبدی{{efn|hepatic hemangioma}} که یک [[توور خوش‌خیم]] است و از رایج‌ترین انواع تومورهای کبدی بوده و تصور می‌رود که مادرزادی باشد. یکی از اختلالات ژنتیکی، بیماری پلی‌کیستیِ کبد است که می‌تواند در مراحل بعدی زندگی موجب ایجاد چندین کیست در بافت کبدی شده و اغلب نیز بدون علامت است. بیماری‌هایی که با عملکرد کبدی تداخل دارند، منجر به اختلال در نظم این فرایندها می‌گردند. با این حال، کبد ظرفیت بالایی در [[بازسازی (زیست‌شناسی)|بازسازی]] داشته و دارای ظرفیت اندوخته‌سازی بالایی است. در اکثر موارد، کبد تنها در مرحله‌ای از خود نشانه بروز می‌دهد که آسیب شدیدی دیده باشد.
[[بزرگ‌کبدی|هپاتومگالی]]، به بزرگ شدن کبد اشاره داشته و ممکن است ناشی از دلایل زیادی باشد. در سنجش اندازه کبد،{{efn|liver span}} این بزرگ شدگی قابل لمس است.
== به عنوان غذا ==
| |||