تأثیرات و مآثر بهرام بیضایی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[آیدین آغداشلو]] نثرِ بیضایی را «از فاخرترین نمونه‌های نثر فارسی» دانسته که گواه و نمودارِ پایندگی زبانِ فارسی به واسطهٔ «زایش‌های متعدّد» است.<ref>{{پک|آغداشلو|۱۳۹۵|ف=بیضایی آبروی چند نسل است|ص=۱۶}}</ref> [[ماتئوش کواگیش]] «دورنما» ی آثارش را جهانی و او را «شهروند جهان»<ref>{{پک|کلاگیش|۱۳۹۶|ف=بیضایی متعلق به همه ماست|ص=۱۵}}</ref> و سزوارِ [[جایزهٔ نوبل ادبیات]] دیده،<ref>{{پک|−|۱۳۹۶|ص=|ک=ایبنا|ف=اشتراکات فرهنگی مهم‌ترین عامل جذابیت آثار فارسی است}}</ref> و [[امید روحانی]] دشواریِ ترجمهٔ آثارش را مانعِ شناساندنش در مغرب‌زمین می‌دانسته‌است.<ref>{{پک|روحانی|شرافتی|۱۳۹۴|ف=شناخت بیضایی برای جهان دشوار است|ص=۱۲}}</ref> بیشترِ [[:رده:مترجمان بهرام بیضایی|مترجمانِ نوشته‌های بیضایی]] ایرانی یا فارسی‌زبان بوده‌اند. [[عبدالله کوثری]] و [[امین فقیری]]<ref>''امین فقیری: مصاحبه‌ی تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران''، ص. ۲۲۱</ref> و [[محمّد یعقوبی]] و [[حسین کیانی]] و [[شکوفه آذر]] نیز از نویسندگانِ هم‌روزگارِ بیضایی هستند که از نوشته‌هایش اثر پذیرفتند یا کوشیدند شیوه‌هایش را در نویسندگی پی‌گیرند. پنداشت‌ها از چند و چونِ تأثیرِ بیضایی در ادبیات گوناگون و ناهمساز بوده‌است: کسانی تأثیرِ کارش را بزرگ دانسته‌اند – مانندِ اصحابِ [[جشن دنیای تصویر]] در سالِ ۱۳۸۶ که به خاطرِ بیشترین تأثیر در ادبیاتِ نمایشی در ایران به او جایزه دادند – و کسانی پیشبینی کرده‌اند که بزرگی تأثیرش در آینده شناخته خواهد شد – مانندِ [[حمید دباشی]]<ref>{{پک|Dabashi|2007|ک=Masters & Masterpieces of Iranian Cinema|ص=253|زبان=en}}</ref> – و دیگرانی تأثیرش را خُرد شمرده‌اند – مثلاً [[محمّد رحمانیان]] از کوچکیِ دامنهٔ تأثیرِ شایستهٔ بیضایی افسوس خورده که: «ما هیچ وقت شاگردِ بیضایی بزرگ نبوده‌ایم.»<ref>{{پک|چرم‌شیر|۱۳۸۶|ف=بیضایی ناشناخته|ص=۶۹}}</ref> گوهر پارسی ناکامیِ پیروانِ بیضایی را شبیهِ ناکامیِ پیروانِ [[علی حاتمی]] دانسته<ref>{{پک|پارسی|۱۳۷۸|ف=شاعر که نمی‌میرد|ص=۱۹}}</ref> و اکبر رادی ایشان را به پیروانِ [[آنتون چخوف]] مانند کرده که «به هرز رفته و هدر شدند. مانند یک بیابان جادو که هر کس در آن بیفتد، نابود می‌شود و فقط معدود افرادی می‌توانند از آن جان سالم به در برند.»<ref>{{پک|رادی|مظفری ساوجی|۱۳۸۸|ف=پشت صحنهٔ آبی|ص=۲۷۲}}</ref>

 

 

از نوشته‌های بیضایی چیزی در کتاب‌های درسی [[وزارت آموزش و پرورش]]ِ ایران نیامده است؛ هرچند در دوره‌هایی از آوردنِ نامش در شمارِ نویسندگانِ ادبیاتِ نمایشیِ فارسی در این کتاب‌ها پرهیز نشده‌است.<ref group="پانویس">مثلاً صفحهٔ ۱۵ از کتابِ ''ادبیّات فارسی''ِ سالِ دوّمِ آموزشِ متوسّطه، چاپِ ۱۳۹۱</ref> با این همه، هنرمندانی چون [[مهتاب نصیرپور]]<ref>{{پک|نصیرپور|−|۱۳۹۵|ف=من، مهتاب نصیرپور، تئاتر را بهرام بیضایی شناختم|ص=۹}}</ref> و [[حمید امجد]]{{مدرک}} از طریقِ کتاب‌های بیضایی به کارِ هنر گرویدند. سرگذشتِ بیضایی در [[تذکره]]‌های گوناگون آمده و دیوانِ آثارش نیز چاپ شده‌است، هرچند ناتمام، همچون دیوان‌های شاعرانِ خانوادهٔ بیضایی.{{مدرک}}

== سینما ==

{{وابسته|فیلم‌شناسی بهرام بیضایی}}

----

 

با این همه، تأثیرِ سینمای بیضایی در فیلم‌سازی و فیلم‌بینیِ ایرانیان و غیرایرانیان در دورانِ زندگی خودش تا حدّی تحتِ شعاعِ سینمای «جاهلی» و «ملّی» و «جشنواره‌ای» و «عرفانی» و «اخلاقی» و «دفاع مقدّس» و عامّه‌پسند واقع شده و این‌ها از نفوذش کاسته‌است. مثلاً گرایشِ [[ضد روشنفکری|ضدّروشنفکرانه]]ٔ [[داریوش مهرجویی]]<ref>{{پک|اسلامی|۱۳۷۱|ف=هامون و گربه‌های آقای دبیری|ص=۱۰۴}}</ref> و گرایشِ [[لُمپنی]]ِ [[مسعود کیمیایی]] به داشتنِ هوادارانِ انحصاریِ فراوان معروف بوده‌اند و [[سبک سینمایی عباس کیارستمی|شیوهٔ]] کمینه‌گرا و فستیوال‌پسندِ [[عبّاس کیارستمی]] نزدِ فیلم‌سازانِ جوان محبوبیت داشته‌است.<ref>{{پک|کیمیایی|روحانی|۱۳۷۸|ف=بازجویی سعید امامی از کیمیایی و بیضایی|ص=۱۱}}</ref> اولاف مولر به یاد آورده که مرورِ آثارِ بیضایی را در [[جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم وین]]ِ سالِ ۱۹۹۵ میلادی اغلبِ ناقدان نادیده گرفتند، چراکه فیلم‌هایش ربطی به کیارستمی ندارد.<ref>{{پک|Möller|2004|ف=Sohrab Shahid Saless|ص=12}}</ref> ساخته‌های فیلم‌سازانی چون [[ساموئل خاچیکیان]] و [[ایرج قادری]] و [[مسعود ده‌نمکی]] نیز تماشاکُنانِ بیشتری از کارهای بیضایی داشته‌است. ولی در اغلبِ رأی‌گیری‌های سینمایی در ایران بیضایی در دورانِ زندگی خود اوّل شده‌است.<ref>{{پک|جعفری‌نژاد|۱۳۹۸|ف=از «گاو» تا «گوزن‌ها»، از «ریوبراوو» تا «سرگیجه»|ص=۱۱–۱۰}}</ref>