انقلاب مشروطه: تفاوت میان نسخه‌ها

[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌شده]
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۴۸:
در اردیبهشت ۱۲۸۴، ۵۷ نفر از منورالفکران در جلسه‌ای مخفی در حومه تهران در [[انجمن باغ میکده]] گرد آمدند و کمیته‌ای برای جایگزینی [[دیکتاتوری|حکومت استبدادی]] با [[دموکراسی|حکومت دموکراتیک]] تشکیل دادند. این کمیته تصمیم گرفت مخفیانه جزوه‌هایی برای دفاع از اصلاحات سیاسی و اجتماعی چاپ و توزیع کند، کتاب‌های تاریخ انقلاب‌های مهم اروپایی را به فارسی برگرداند و با مطبوعات اروپایی در مورد ضرورت اصلاحات در ایران گفتگو کنند. اعضای کمیته تصمیم گرفتند با افراد بانفوذ یا قدرتمند مانند شاهزادگان و روحانیان وارد گفتگو شوند و نظر آنها را در مورد اصلاحات جلب کنند و در صورت امکان، آنها را به عضویت کمیته درآورند.<ref>{{پک|آفاری|۱۳۸۵|ک=انقلاب مشروطه ایران ۱۹۰۶–۱۹۱۱ (۱۲۸۵–۱۲۹۰)|ف=فصل دوم: طوفان انقلاب|ص=۶۵}}</ref> نُه نفر به عضویت هسته این کمیته درآمدند که سه نفر از آنها (ملک [[ملک‌المتکلمین]]، [[یحیی دولت‌آبادی]] و [[جمال‌الدین واعظ اصفهانی|جمال‌الدین واعظ]] دارای گرایش [[ازلیان|ازلی]] بودند. اما از همه اعضا خواسته شده بود برای جلوگیری از بروز اختلاف در نیروهای مخالف استبداد، با قوانین شریعت اسلام مخالفت نکنند و در مجالس مذهبی غیراسلامی حضور نیابند. [[سید محمدرضا مساوات شیرازی|محمدرضا مساوات]]، [[سلیمان خان میکده|سلیمان میکده]] و شیخ‌الرئیس قاجار هم دی این هسته عضویت داشتند. تعدادی از اعضای این انجمن، مأموریت یافتند تا با سفر به عراق، پشتیبانی مراجع تقلید [[نجف]] را جلب کنند.<ref>{{پک|آفاری|۱۳۸۵|ک=انقلاب مشروطه ایران ۱۹۰۶–۱۹۱۱ (۱۲۸۵–۱۲۹۰)|ف=فصل دوم: طوفان انقلاب|ص=۶۶}}</ref> [[کمیته مخفی]] هم انجمن دیگری بود که در اسفند ۱۲۸۳ تأسیس شده بود و نیروهای مذهبی اصلاح‌طلب مورد حمایت [[سید محمد طباطبایی]]، از جمله [[ناظم‌الاسلام کرمانی]] در آن عضویت داشتند.<ref>{{پک|آفاری|۱۳۸۵|ک=انقلاب مشروطه ایران ۱۹۰۶–۱۹۱۱ (۱۲۸۵–۱۲۹۰)|ف=فصل دوم: طوفان انقلاب|ص=۶۶}}</ref>
 
== مهاجرت صغری و بست‌نشینی در حرم شاه‌عبدالعظیم ==
{{اصلی|تحصن شاه‌عبدالعظیم}}
در ۲۱ آذر ۱۲۸۴ [[احمدخان علاءالدوله|علاءالدوله]]، حاکم تهران، در تلاش برای پایین آوردن قیمت شکر، دو تن از تاجران خوشنام را فلک کرد.<ref dir="ltr">{{پک|Martin|1992|ف=CONSTITUTIONAL REVOLUTION ii. Events|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> یکی از این دو نفر، تاجر ۷۹ ساله‌ای بود که هزینهٔ تعمیر بازار مرکزی تهران و هزینهٔ ساخت سه مسجد را تقبل کرده بود.{{یاد|[[محمدعلی تهرانی|تهرانی]] نام این تاجر را «سید هاشم قندی» گزارش کرده‌است.<ref>{{پک|تهرانی (کاتوزیان)|۱۳۷۹|ک=تاریخ انقلاب مشروطیت ایران|ص=۱۴۴}}</ref>}} با انتشار این خبر در روز ۲۲ آذر، صاحبان کسب و کار، مغازه‌ها و کارگاه‌ها را تعطیل کردند و در [[مسجد شاه (تهران)|مسجد شاه]] گرد آمدند. در هنگام سخنرانی [[سید جمال‌الدین واعظ]]، طرفداران [[ابوالقاسم امام جمعه]] به تجمع‌کنندگان حمله کردند و مجلس را برهم زدند.<ref dir="ltr">{{پک|Martin|1992|ف=CONSTITUTIONAL REVOLUTION ii. Events|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref> امام جمعه، سید جمال واعظ را [[بابیه|بابی]] خواند و سخنان او را توهین به شاه دانست؛ او یکی از واعظان تندرو [[اصفهان]] و از نویسندگان کتاب ''رؤیای صادقه'' بود که به اتهام بابی‌گری از اصفهان اخراج شده بود. امام جمعه از این موضوع اطلاع داشت و از آن برای برهم زدن سخنرانی سید جمال استفاده کرد.<ref>{{پک|آفاری|۱۳۸۵|ک=انقلاب مشروطه ایران ۱۹۰۶–۱۹۱۱ (۱۲۸۵–۱۲۹۰)|ف=فصل دوم: طوفان انقلاب|ص=۷۹}}</ref> دو روز بعد، دو هزار تن از کسبه و طلاب به رهبری سید محمد طباطبایی و سید عبدالله بهبهانی در حرم شاه عبدالعظیم بست نشستند و خواسته‌های خود را چنین اعلام کردند: برکناری حاکم تهران، برکناری نوز، اجرای شریعت .{{یاد|تهرانی خواسته‌های معترضان را هشت مورد گزارش کرده‌است: «اول عزل [[احمدخان علاءالدوله|علاءالدوله]] از حکومت طهران، دوم عودت میرزا محمدرضای کرمانی از رفسنجان به کرمان، سوم عزل مسیو نُز، چهارم الغای امتیاز اصغر گاریچی از راه قم، پنجم برگرداندن تولیت [[مدرسه علمیه مروی|مدرسه مروی]] به آشتیانی، ششم عودت موقوفاتی که توقیف از طرف شده به متصدیان اولیه، هفتم موقوف کردن تومان دهشاهی کسر از مواجب و مستمریات، هشتم معدلت‌خانه که مرجع تظلم عمومی باشد.»<ref>{{پک|تهرانی (کاتوزیان)|۱۳۷۹|ک=تاریخ انقلاب مشروطیت ایران|ص=۱۴۴}}</ref>}}<ref>{{پک|آبراهامیان|۱۳۷۷|ک=ایران بین دو انقلاب|ص=۱۰۵}}</ref> در آن زمان «عدالتخانه»، مفهوم دقیقی نداشت و به واسطه تلاش‌های [[میرزا ملکم‌خان|ملکم خان]] برای انجام اصلاحات متداول شده بود.<ref dir="ltr">{{پک|Martin|1992|ف=CONSTITUTIONAL REVOLUTION ii. Events|ک=Encyclopædia Iranica|زبان=en}}</ref>