|
'''جفت باز''' (به‌به [[زبان انگلیسی|انگلیسی]]: Base pair) در [[زیست‌شناسی مولکولی]] و [[ژنتیک]]، به دو [[نوکلئوتید]] با ترکیبات مکمل مخالف روی رشته‌های .[[آران‌ای]] (RNA) و [[دی‌ان‌ای]] (DNA)، که با [[پیوند هیدروژنی]] به هم متصل شده‌اند، اطلاق می‌شود. در مدل جفت باز [[جیمز واتسون|واتسون]] و [[فرانسیس کریک|کریک]] برای دی‌ان‌ای، [[آدنین]] (A) با [[تیمین]] (T) و [[گوانین]] (G) با [[سیتوزین]] (C) جفت‌باز تشکیل می‌دهند. در مولکول آران‌ای، [[تیمین]] توسط [[یوراسیل]] (U) جایگزین شده‌است. به وجود آمدن مدل‌های تناوبی پیوند هیدروژنی، مانند مدل‌های جفت‌باز وابل<ref>Wobble base pair</ref> و جفت باز هوگستین،<ref>Hoogsteen base pair</ref> به‌خصوص در مولکول آران‌ای، باعث پیچیدگی و کارآمدن هرچه بیشتر ساختار سوم شده‌است. جفت شدن مکانیسمی است که طی آن [[رمز ژنتیکی|کدون‌های]] روی مولکول‌های [[آران‌ای پیام‌رسان]] (mRNA) در طی فرایند [[ترجمه (زیست‌شناسی)|ترجمه]] در پروتئین‌سازی، توسط آنتی‌کدون‌های روی [[آران‌ای حامل]] (tRNA) شناسایی می‌شوند. برخی از [[آنزیم|آنزیم‌های]]های اتصال‌دهندهٔ دی‌ان‌ای یا آران‌ای می‌توانند الگوهای جفت‌باز ساز خاصی را تشکیل دهند که نشانگر مناطق خاص نظارتی از ژن است.
اندازهٔ یک [[ژن]] یا تمام [[ژنوم]] یک [[موجود زنده]]، اغلب با جفت‌های باز اندازه‌گیری می‌شود.می‌شود؛ زیرا دی‌ان‌ای معمولاً دورشته‌ای است؛ بنابراین، تعداد کل جفت‌های باز برابر تعداد [[نوکلئوتید|نوکلئوتیدهای]]های یک رشته می‌باشد. (به استثناء ساختارهای تک‌رشته‌ای‌های کدنشدهٔ [[تلومر]]ها). طول ژنوم [[پلوئیدی|هاپلوئید]] انسان‌ها (با ۲۳ کروموزوم) حدوداً ۳ میلیارد جفت‌باز، شامل ۲۵٬۰۰۰–۲۰٬۰۰۰ ژن خاص تخمین شده‌است. کیلوبیس یا کیلوباز (kb)، [[یکا|واحد اندازه‌گیری]] در [[زیست‌شناسی مولکولی]] می‌باشد که برابر ۱۰۰۰ جفت‌باز دی‌ان‌ای یا آران‌ای است.
== ثبات و پیوند هیدروژنی ==
[[پیوند هیدروژنی]] یک برهمکنش شیمیایی است که زمینهٔ جفت شدن پایه که در بالا توضیح داده شد، می‌باشد. درخور تطابق هندسی دهنده‌ها پذیرنده‌ها در پیوند هیدروژنی فقط جفت‌های درست و مناسب اجازهٔ تشکیل [[ساختار پایدار داده]] می‌شود. مولکول دی‌ان‌ای دارای محتوای GC زیاد، نسبت به مولکول دی‌ان‌ای دارای محتوای GC کم، استوارتر است. برخلاف باور عموم، پیوندهای هیدروژنی دلیل ثبات دی‌ان‌ای نمی‌باشد و دلیل این ثبات و پایداری تعاملات پشته‌ای می‌باشد.
نوکلئوتیدهای بزرگ‌تر، آدنین و گوانین، اعضای کلاس [[ساختار شیمیایی]] دو حلقه‌ای به نام [[پورین]] می‌باشند؛ نوکلئوتیدهای کوچک‌تر، سیتوزین و تیمین (و یوراسیل)، اعضای کلاس ساختار شیمیایی تک‌‌حلقه‌ایتک‌حلقه‌ای موسوم به [[پیریمیدین]] هستند. پورین‌ها تنها با پیریمیدین‌ها تکمیل می‌شوند: جفت پیریمیدین - پیریمیدین از نظر انرژی نامناسب است، زیرا مولکول‌ها برای تشکیل پیوند هیدروژنی زیاد از هم دورند؛ جفت شدن پورین – پورین نیز از نظر انرژی نامناسبند، زیرا این بار مولکول‌ها بیش از حد به هم نزدیکند و همدیگر را دفع می‌کنند. تنها جفت شدگی ممکن GT و AC می‌باشد؛ این جفت شدگی‌ها بخاطر عدم تطابق الگوی هیدروژن دهنده‌ها و گیرنده‌های هیدروژن می‌باشد. جفت GU، با دو پیوند هیدروژنی، اغلب در آران‌ای تشکیل می‌شود.
مولکول‌های جفت شدهٔ دی‌ان‌ای و آران‌ای در [[دمای اتاق]] نسبتاً پایدار هستند اما در [[دمای ذوب]] دو شاخهٔ نوکلئوتید از هم جدا می‌شوند و این موضوع به طول مولکول، تعداد جفت شدن‌های اشتباه (البته اگر وجود داشته باشد) و تعداد ترکیبات GC دارد. تعداد بیشتر ترکیبات GC باعث بالا رفتن دمای ذوب می‌شود؛ بنابراین، دور از ذهن نیست که بگوییم ژنوم جانوران [[سخت‌بوم‌زی]]<ref>Extremophile</ref> مانند [[گرماپای گرمادوست]]<ref>Thermus thermophilus</ref> در اصل غنی از GC می‌باشد. از طرفی، محدوده‌هایی از [[ژنوم]] که لازم است بارها جدا شوند _به عنوان مثال، محدوده‌های [[راه انداز]] رونویسی ژن_ نسبتاً ترکیبات GC کمتری دارند.{{سخ}}
{{باز نوکلئوتیدی، نوکلئوتید و نوکلئوزیدها}}
[[رده:بیوانفورماتیک]]
[[رده:ژنتیک مولکولی]]
{{DEFAULTSORT:جفت پایه}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:جفت پایه}}
[[رده:بازهای نوکلئوتیدی]]
| 