|
'''وَجره‌یانه''' (Vajrayana) (در [[زبان سانسکریت|سانسکریت]] به معنای «راه و وسیلهٔ دست‌یابی از جنس الماس») که '''بودیسم تانتری''' نیز نامیده می‌شود، شاخه‌ای از [[آیین بودایی|بودیسم]] است. وجره‌یانه جنبه‌های صوفیانه دارد.
'''وجره‌یانه''' (Vajrayana) (در [[زبان سانسکریت|سانسکریت]] به معنای «وسیلهٔ دست‌یابی از جنس الماس») که '''بودیسم تانتری''' نیز نامیده می‌شود، شاخه ای از [[آیین بودایی|بودیسم]] است. هدف واجرایانا رسیدن به حالت بوداشدگی است تا با آن، دیگر موجودات ذی‌شعور را نیز بتوان به روشنی سوق داد. از وجه مشخصه‌های اصلی شاخه وجره‌یانه بودیسم، پرداختن آن به عناصر عرفانی و (تا حدودی) [[باطنی گروی|غیبی]] است و [[آیین]]ها و رسومات در آن از جایگاه مهمی برخوردار است. به دلیل پرداختن به عناصر «غیبی»، آن را '''بودیسم باطنی''' نیز می‌نامند. خاستگاه وجره‌یانه از هند است و عمدتاً در چارچوب [[بودیسم تبتی]] در [[تبت]]، [[نپال]]، [[بوتان (کشور)|بوتان]] و [[مغولستان]] از آن پیروی می‌شود. بودیسم [[شینگون]] ژاپنی نیز یک مکتب از شاخه وجریانا است. امروزه واجرایانا در [[جهان غرب|غرب]] نیز به عنوان بخشی از بودیسم تبتی رایج است. در بوتان، واجرایانا [[دین رسمی]] این کشور است.
منظور از الماس در اینجا همان «حق » و «واقعیت » است. الماسوجره‌یانه (راه الماس) پس از مهراه ([[مهایانه |مَهایانه]] (راه بزرگ) و کهراه ([[هینه‌یانه]] (راه کوچک) سومین مکتب بزرگ بوداگرایی است. در الماسمکتب وجره‌یانه راه پیر (لاما) به‌عنوان راهنما و [[مرشد]] و پشتیبان نقش بزرگی در رسیدن به بیداری«بیدارشدگی» ایفا می‌کند و از این رو این مکتب را لاماگرایی یا لامائیسم (لاماگرایی) هم نامیده‌اند. پیر بزرگ را هم در این مکتب در تبت [[دالایی لاما]] می‌نامند. ▼== شرح ==
وجره‌یانه (به معنی: '''الماس-راه''') را با نام‌هایی مانند لامائیسم، تانترا، مانترا یانا (افسون راه)، بوداگرایی افسونگرا (تانترایی) هم می‌نامند.
هدف وجره‌یانه رسیدن به حالت بوداشدگی است تا با آن، دیگر موجودات ذی‌شعور را نیز بتوان به «بیدارشدگی» سوق داد. از وجه مشخصه‌های اصلی شاخه وجره‌یانه بودیسم، پرداختن آن به عناصر عرفانی و (تا حدودی) [[باطن‌گرایی غربی|باطنی]] است و [[آیین]]ها و رسومات در آن از جایگاه مهمی برخوردار است. به دلیل پرداختن به عناصر «رازوَرزانه»، آن را '''بودیسم باطنی''' نیز می‌نامند. وجره‌یانه (راه الماس‌گونه) را با نام‌هایی مانند لامائیسم (مُرشِدگرایی)، تانترا (افسون‌گویی)، مانترایانه (راه وِردمحور)، بودیسم تانترایی (بوداباوری افسونگرا) هم می‌نامند.
▲منظور از الماس همان حق و واقعیت است. الماس راه پس از مهراه ([[مهایانه]]) و کهراه ([[هینه‌یانه]]) سومین مکتب بزرگ بوداگرایی است. در الماس راه پیر (لاما) به‌عنوان راهنما و [[مرشد]] و پشتیبان نقش بزرگی در رسیدن به بیداری ایفا می‌کند و از این رو این مکتب را لاماگرایی یا لامائیسم هم نامیده‌اند. پیر بزرگ را هم در این مکتب در تبت [[دالایی لاما]] می‌نامند.
خاستگاه وجره‌یانه از هند است. پس از اینکه [[مسلمان]]ها کانون‌های اصلی بوداگرایی در هند را نابود کردند الماسراهوجره‌یانه تنها در تبت به زندگی خود ادامه داد. بعدها در [[مغولستان]] کیش رسمی آن کشور شد و در دربار [[خاقان]] چین دیر زمانی کیش برتر به‌شمار می‌رفت. در [[ژاپن]] هم شیوه‌های [[افسونگرا]] (تانترایی) بوداگرایی پدید آمدند مانند کِگون و شینگون . وجره‌یانه امروزه عمدتاً در چارچوب [[بودیسم تبتی]] در [[تبت]]، [[نپال]]، [[بوتان (کشور)|بوتان]] و [[مغولستان]] از آن پیروی می‌شود. بودیسم [[شینگون]] ژاپنی نیز یک مکتب از شاخه وجره‌یانه است. امروزه وجره‌یانه در [[جهان غرب|غرب]] نیز به عنوان بخشی از بودیسم تبتی رایج است. در بوتان، وجره‌یانه [[دین رسمی]] این کشور است. ▼
[[کهراه]] به بیداری تک به تک افراد باور دارد و [[مهراه]] می‌گوید که بیدار شده‌ها باید همین‌جا بمانند و دست بقیه را بگیرند و تا همه با هم بیدار نشده‌ایم از کوشش بازنایستند. الماس راه حالتهای صوفیانه دارد.
== آموزه ==
▲پس از اینکه [[مسلمان]]ها کانون‌های اصلی بوداگرایی در هند را نابود کردند الماسراه تنها در تبت به زندگی خود ادامه داد. بعدها در [[مغولستان]] کیش رسمی آن کشور شد و در دربار [[خاقان]] چین دیر زمانی کیش برتر به‌شمار می‌رفت. در [[ژاپن]] هم شیوه‌های [[افسونگرا]] (تانترایی) بوداگرایی پدید آمدند مانند کِگون و شینگون.
[[هینه‌یانه]] به بیداری تک به تک افراد باور دارد و [[مهایانه]] می‌گوید که بیدارشدگان بایستی در همین جهان بمانند و دست بقیه را بگیرند و تا همه با هم بیدار نشده‌ایم از کوشش بازنایستند. مهم‌ترین آموزه در الماس راه،وجره‌یانه، آموزه بیدارسرشتی همگان است؛ یعنی همه هستندگان آمادگی بالقوه برای [[بودا]] شدن را در سرشت خود دارند. این بیدار شدن را می‌توان با [[ درون پوییمراقبه]] ( مراقبهدرون‌پویی) تجربه کرد. شخص درون پو،درون‌پو، در حین پویش، در جنبه‌های بیداریبیدارشدگی (بوداگی) ذوب می‌شود. راهکار الماسراهوجره‌یانه برای زندگی روزانه اینستاین است: «به گونه‌ای بزی که انگار یک بودا هستی و بیداری، تا زمانی که یک بودا شوی.»▼
▲مهم‌ترین آموزه در الماس راه، آموزه بیدارسرشتی همگان است؛ یعنی همه هستندگان آمادگی بالقوه برای [[بودا]] شدن را در سرشت خود دارند. این بیدار شدن را می‌توان با [[درون پویی]] (مراقبه) تجربه کرد. شخص درون پو، در حین پویش، در جنبه‌های بیداری (بوداگی) ذوب می‌شود. راهکار الماسراه برای زندگی روزانه اینست:
جوری بزی که انگار یک بودا هستی و بیداری، تا زمانی که یک بودا شوی.
برعکس مهراهمهایانه و کهراههینه‌یانه که می‌گویند حالت بوداگی را نمی‌توان به هیچ وجه شرح داد و توصیف‌پذیر نیست، الماسراهی‌هاپیروان وجره‌یانه می‌گویند که می‌شود از راه آیینهایآیین‌های صوفیانه و به یاری [[ورد]] و [[افسون]] (مانترا)، اشاره‌های رازآمیز دست به نام [[مودرا]] (دست-نشانه‌هادست‌نشانه‌ها) و اشکال نمادین هندسی ([[مندل]]، ماندالا) با حالت بوداگی تماس برقرار کرد.
برخی از فرقه‌های دیگر بودایی می‌گویند که بیدار شدن دست کم چندین زندگی و زایش دوباره لازم دارد و بسیار طول می‌کشد اما الماسراهی‌هاپیروان وجره‌یانه می‌گویند که هر کس می‌تواند در طول همین یکباریک بار زندگی به بوداگی برسد.
== منشأخاستگاه و تاریخچه ==
واجرایاناوجره‌یانه احتمالاً در حدود [[سده ۴ (میلادی)|قرن چهارم]] در [[هند]] ایجاد شده‌است، اگرچه پیروان واجرایاناوجره‌یانه سنتاً معتقدند که، [[گوتاما بودا]] مفاهیمی از واجرایاناوجره‌یانه (مانند کالاچاکرا) را شخصاً آموزش می‌داده‌است. واجرایاناوجره‌یانه مبتنی بر بودیسم [[مهایانه|ماهایانا]] است، اما احتمالاً تحت تأثیر عناصر آموزه‌های تانترا|تانتری و [[هندوئیسم|هندو]] نیز قرار گرفته‌است. واجرایاناوجره‌یانه متون خاص خود را دارد که ''تانتراها نامیده می‌شوند''، اما فلسفه این کیش کاملاً بر اساس آموزه‌های ماهایانامهایانه است. وجره‌یانه از هند، به چین و تبت گسترش یافت. در [[سده ۱۲ (میلادی)|قرن دوازدهم]]، وجریانا،وجره‌یانه، همراه با دیگر [[شاخه‌های بوداگرایی|فرقه‌های بودایی]] آن زمان، در نتیجه [[اسلام در تبت|تهاجمات مسلمانان]] و ادغام جزئی بودیسم در هندوئیسم، از هندوستان رخت بربست.
=== تبت ===
وجره‌یانه بیشتر در چارچوب [[بودیسم تبتی]] معروف است. وجره‌یانه علاوه بر آموزه‌های [[مهایانه|ماهایانا]]، یک رشته تمرینات عملی را نیز برای دست‌یابی به «روشنی» توصیف می‌کند. سنت‌های بودایی نپال، بوتان و مغولستان پیوندهای نزدیکی با بودیسم تبتی دارند و می‌توان آن را گونه‌های محلی بودیسم تبتی در نظر گرفت.
=== خاور دور ===
وجره‌یانه در قدیم به [[ملت چین|چین]] نیز وارد شد، اما در آنجا نیز از بین رفت. با این حال، پیش از ناپدید شدن از چین، به [[ژاپن]] نیز معرفی شد و این کیش امروزه در ژاپن به شکل بودیسم [[شینگون]] ادامه پیدا کرده‌است.
== آموزه ==
وجره‌یانه به مفهوم [[پدیدآیی وابسته|علت و معلول]] و ویپاسانا|'''ویژه‌بینی''' متکی است. هدف از وجره‌یانه تبدیل هر تجربه به [[حکمت|فرزانگی]] بی‌پروا، شادی‌یابی خودجوش و مهرورزی پرانرژی است. Vajrayanaوجره‌یانه می‌کوشد از طریق خودیکی‌دانی سالک با بیدارشدگی، به سریع‌ترین وجه به نتیجه مطلوب برسد.
واجرایاناوجره‌یانه اغلب توسط پیروانش به عنوان «نگین تاج» تعالیم بودا توصیف می‌شود. آنها بر این باورند که Vajrayanaوجره‌یانه برترین مسیر از سه مسیر به رسمیت شناخته شده توسط Vajrayanaوجره‌یانه است. دو مسیر دیگر [[هینه‌یانه|هینایانا]] و [[مهایانه|ماهایانا]] هستند.
رابطه آموزگار و شاگرد در وجریاناوجره‌یانه برای دست به دست کردن پویا و راستین آموزه‌ها و مُهر بزرگ ضروری است. به گفته پیروان وجریانا،وجره‌یانه، [[گوتاما بودا|بودا]] به دنبال همکار بود و نه پیروان؛ و برای این امر، وجود دید انتقادی در بین آموزندگان آموزه‌های او لازم و مفید است. در وجره‌یانه باور یافتن شهودی اصل است و نه باور کردن بی‌پرسش؛ بنابراین واجرایاناوجره‌یانه دین ایمان نیست، بلکه دین تجربه است. به باور این کیش، هر توضیح دینی را فرد سالک می‌تواند در نهایت با استفاده از تجربیات خود راستی‌آزمایی کند.
=== مقررات دانشجوییپیش‌نیازها ===
بنا به گفته [[چهاردهمین دالایی لاما|تنزین گیاتسو]] در کتاب ''«دنیای بودیسم تبتی»'' (۱۹۹۵)، فرد ره‌پو باید نخست «علل رنج‌کشی» خود رابه طور کامل از میان بردارد. علاوه بر این، باید «آموزه هستی» را از «دومین چرخش چرخ» (خوانش دوم بودا) کاملاً فهمیده باشد، در درک ''بودیچیتا'' (سرشت بودا یا حالت بودا) پیشرفت کرده باشد. «برخورداری از ازخودگذشتگی، و تلاش مبتنی بر ''شفقت'' برای بیداری‌یابی به نفع همه موجودات زنده و برای «عمل به ''کمالات شش‌گانه''» از دیگر پیش‌نیازهای پیمودن این مسیر است.
بر پایه داده‌هایی در:
:پاشایی، ع. فراسوی فرزانگی (پرَگیا پارَمیتا)، نشر نگاه معاصر، تهران ۱۳۸۰.
*Wikipedia contributors, "Vajrayana," Wikipedia, The Free Encyclopedia, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Vajrayana&oldid=1072124225 (accessed February 16, 2022).
{{موضوعات بودائیسم}}
| 