مکتب کیوتو: تفاوت میان نسخهها
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
-لینک |
ابرابزار |
||
خط ۷:
=== نیشیدا کیتارو ===
نیشیدا بانفوذترین و مهمترین فیلسوف قرن بیستم [[ژاپن]] است. نیشدا کیتارو (
وی رسالهٔ خود را درباب «مفهوم علیت نزد هیوم» به پایان رساند. نظریات مهم فلسفی کیتارو در کتاب تحقیقی درباب خیر مطرح
نیشیدا اساس [[معرفتشناسی]] فلسفه مدرن را به زیرسوال میبرد. به زعم این فیلسوف ژاپنی در این معرفتشناسی تجربه(experience) امری فردی و ذهنی فرض شدهاست. او میگوید که تجربه در شکل اصیل و اولیهاش، تجربهٔ افرادی که مجهز به حواس و تواناییهای ذهنی هستند تا با جهان بیرونی تماس برقرار کنند نیست، بلکه آن از سوژهٔ تجربهکننده و اوبژهٔ تجربه شده فراتر میرود و فرد برآیند آن است نه بالعکس. او در تحقیقی درباب خیر مینویسد که «لحظهٔ دیدن یک رنگ یا شنیدن یک صدا نه تنها مقدم بر این فکر است که رنگ یا صدا فعالیت یک شیء خارجی است بلکه همچنین مقدم بر این حکم است که رنگ یا صدا چیست». این همان «تجربهٔ ناب» است که نیشیدا از آن سخن میگوید. او در همین کتاب دربارهٔ این تجربهٔ ناب که با مدیتیشن به آن رسیده مینویسد: «وقتی شخص مستقیماً حالات آگاهی خودش را تجربه میکند دیگر نه سوژهای هست نه اوبژهای و معرفت و متعلق معرفت کاملاً با هم متحدند، این نابترین شکل تجربهاست». بی شک او در بیان این دیدگاه تحت تأثیر بودائیسم است،
به گمان این فیلسوف ژاپنی این تجربهٔ ناب نه تنها صورت اصلی هر تجربهٔ حسی و هر تجربهٔ عقلانی است بلکه صورت بنیادین واقعیت است. نیشیدا بر اساس همین تجربهٔ ناب خودآگاهی را نیز تبیین میکند. به عقیدهٔ او صورتی از آگاهی وجود دارد که باطناً در درون خودش به خودش میاندیشد یا خود را مثل آیینه در خودش منعکس میسازد. در این حالت بین آنکه میاندیشد و آنچه که اندیشیده میشود تمایزی وجود ندارد و بقول فیلسوفان اسلامی اتحاد عاقل و معقول رخ میدهد. به نظر او در خودآگاهی، تجربهٔ مستقیم و اندیشه متحد میشوند. نیشیدا با تحلیل خودآگاهی به مسئلهٔ کلیات نیز میپردازد. در فلسفهٔ غرب بین ذهن و عین شکاف هست و در فلسفهٔ دکارت این شکاف به اوج رسیدهاست. به سخن دیگر، ذهن از طریق تصورات جهان را در خود بازنمایی میکند و این امر منجر به مسئلهٔ غامض ثنویت(dualism) میشود. راه حل نیشیدا برای این ثنویت این است که بگوییم جهان خودش را در هر چیز همچون آیینه نشان میدهد، یعنی هرچه در جهان هست آیینهای از جهان است. به این معنا این جهان است که از خودش آگاه است. هیچ راه برون رفتی از آن نیست. به نظر نیشیدا خودآگاهی فرد بازتاب کوچکی از جهان است. او با انتقاد از مفهوم جوهر و کلیات [[ارسطو]] که نقش اصلی را در آگاهی غربی ایفا میکنند معتقد است که در آگاهی مورد نظر او جایی برای کلیات وجود ندارد.
خط ۱۷:
از دیگر نظریات مهم نیشیدا دیدگاه او درباب مفهوم عدم است. مفهوم «عدم» یکی دیگر از مفاهیم کلیدی فلسفهٔ نیشیداست. نیشیدا در اواخر عمرش نظریهٔ جدیدی تحت عنوان «جایگاه عدم مطلق» را مطرح کرد. جان کلام او در این نظریه این است که عدم نه غیاب خداست نه غیاب نفس بلکه غیاب کیفیت، تقسیمبندی یا مفهوم است. وی حتی از آن به عنوان «نفس بدون نفس» نیز یاد میکند. به عبارت دیگر، به نظر او ما چیز خاص یا وجود جزئی نیستیم بلکه ما همه چیز هستیم. به نظر نیشیدا آنچه غرب را از شرق متمایز میکند این است که غرب اساس واقعیت را «وجود» میداند و شرق اساس واقعیت را «عدم» میپندارد. مطلق بودن عدم به معنای فراتر بودن از هر نوع مفهوم و جهان و انسان است. نکتهای که در اینجا حائز اهمیت است این است که نیشیدا به هیچ وجه شأن آنتولوژیکی به مفهوم عدمِ مطلق قائل نیست و از این جهت با اندیشهٔ فیلسوفان غربی و اسلامی تفاوت بنیادی دارد. عدم به نظر وی شیوهٔ بیان نفی نفس است تا از این طریق نفس خودش را به روی خودِ حقیقیاش بازکند. استفاده از مفهوم عدم در ژاپن امری رایج است و در نزد فیلسوفان دیگر مکتب کیوتو نیز این مفهوم مطرح شدهاست. از آنجا که در بودائیسم مفهوم «هیچ یا عدم» از جمله مفاهیم اساسی این مکتب بهشمار میآید باید بگوییم که این عبارت اشارهٔ تلویحی به مدیتیشن زِن دارد که در آن بر «هیچ» تأمل میشود و در آن دیگر نه روحی در کار است نه ذهنی. البته به نظر نیشیدا «نفی به معنای نفی عقلانی نیست بلکه تلاشی برای جلوگیری از سوژه پنداشتن خود(the self) در مقابل جهان اوبژه هاست».
نیشیدا واقعیت را نیز از سنخ عدم میداند. خود واقعیت را «عدم مطلق» پنداشتن به معنای آن است که واقعیت در معرض دیالکتیک وجود و ناوجود است. به عبارت دیگر، اینهمانی هرچیز وابسته به تناقض مطلق است. شکی وجود ندارد که نیشیدا کاملاً با دیالکتیک هگل آشنا بوده و کتابهای او را خواندهاست و مفهوم دیالکتیک را از هگل گرفته ولی معنای بودائیستی نه عقلانی به آن دادهاست. او میگوید که «
اما این عدم مطلق را چگونه درک میکنیم؟ نیشیدا در پاسخ میگوید که مفهوم عدم نوعی «تصور نامتناهی» است که در اعماق روح مان آن را شهود میکنیم. او آن را به معنای واقعی کلمه یک اصل متافیزیکی میداند و از آن به «کلی کلیات» تعبیر میکند. منظور او از این کلیِ کلیات این است که این کلی سایر کلیهای تفکرمان را نسبی و از مطلقیت ساقط میکند.
=== تانابه هاجیمه ===
تانابه هاجیمه(
آشنایی تانابه با مکتب ماربورگ و شناخت فلسفهٔ کانت باعث شد که عقاید کانتی را در فلسفهٔ خود هضم کند و در کتاب علوم طبیعی امروزی و کتاب طرح کلی علوم نگرشی کانتی اتخاذ نماید. برای مثال دربارهٔ آزادی اخلاقی نگرشی کانتی دارد. او همانند کانت میپذیرد که آزادی اخلاقی فاکتی داده شده نیست بلکه ایدهآلی است که به جهان ارزش و نه جهان وجود تعلق دارد. اما نباید فراموش کرد که تانابه به هیچ وجه آزادی اراده را کاملاً به قلمرو ذهن فرو نمیکاهد او در پایان کتاب طرح کلی علوم میگوید «اگر روش علوم طبیعی را یگانه روش نگاهکردن به زندگی انسان قبول کنیم آن وقت دین به توهم، اخلاق به سودمندی و هنر به مکانیسمی برای لذت بردن از غرایز طبیعی تبدیل میشود».
تانابه بعد از مدتی از تفکر کانتی و نوکانتی دور شد و به سمت فلسفههای ایده آلیستی فیشته و هگل روی
عدم مطلق یکی دیگر از مفاهیم مشترک در بین فیلسوفان مکتب کیوتو است و تانابه نیز نظراتی دربارهٔ این مفهوم دارد. تانابه تحت تأثیر هگل نگاهی دیالکتیکی به تاریخ دارد و از اینرو عدم مطلق تصویری از خدای یهودی– مسیحی است که وجود آن نوعی وحدت متعالی در تاریخ است. این مفهوم مفهومی عقلانی و ثابت هم نیست بلکه نوعی نیروی حیاتی(élan vital) پویاست که کل وجود را
=== نیشیتانی کیجی ===
نیشیتانی کیجی(
همچنین از مهمترین آثار او میتوان به غلبه بر پوچ انگاری، جهان و فرد، درباب بودانیسم و کتاب دین و عدم اشاره کرد. او در کتاب اخیرش یعنی دین و عدم کوشیده ثنویت رایج در فلسفهٔ غرب را با بودائیسم شرقی اصلاح کند.
اندیشه نیشیتانی شباهت زیادی به اندیشههای اگزیستانسیالیستی قرن بیستم مثل اندیشهٔ هایدگر دارد. وی بر خلاف نیشیدا و تانابه که به مجموعهای از اندیشه و مفاهیم فلسفی توجه داشتند با مفاهیمی مثل ناامیدی، پوچانگاری و نفی، فلسفهٔ خود را آغاز
== پیوند به بیرون ==
* [http://plato.stanford.edu/entries/kyoto-school/ Stanford Encyclopedia of Philosophy entry]
* [http://www.japanesestudies.org.uk/discussionpapers/2006/Tu.html The Fascist Next Door? Nishitani Keiji and the ''Chuokoron'' Discussions in Perspective]
[[رده:مکتب کیوتو| ]]▼
[[رده:امپراتوری ژاپن]]
[[رده:دانشگاه کیوتو]]
▲[[رده:مکتب کیوتو]]
[[رده:مکتبها و سنتهای فلسفی]]
|