آبخوان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید. برچسب: واگردانی |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳:
'''آبخوان<ref>{{یادکرد فرهنگستان | مصوب=آبخوان | بیگانه=aquifer | بیگانه در فارسی= | حوزه=زمین‌شناسی | دفتر=دوم | بخش=فارسی | سرواژه=آبخوان}}</ref>''' یا '''سفرهٔ آب'''، '''آ‌ب‌زا'''<ref>{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = جعفری|نام = عباس| پیوند نویسنده = | عنوان = فرهنگ گیتاشناسی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۶۲| ناشر = مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی|مکان = تهران| شابک = | صفحه = ۴|پیوند=https://gitashenasi.com/فرهنگ-گیتاشناسی| تاریخ بازبینی = ۲۵ فروردین ۱۳۹۹}}</ref> {{به انگلیسی|aquifer}} قسمتی از پوستهٔ [[زمین]] است که سوراخ‌ها یا خلل و فرج سنگ‌های آن از آب مملو و اشباع شده باشد. معمولاً منافذ و سوراخ‌های سنگ‌ها بر اثر بارندگی‌های ممتد از آب پر شده و با رسیدن به سطح غیرقابل تراوشی مانند سنگ‌های [[رسی]] در همان‌جا متوقف می‌گردد و به شکل چشمه‌سارهای مختلفی در سطح زمین آشکار میشود. بدیهی است متناسب با خارج شدن آب از این [[چشمه]]ها سطح [[آب‌های زیرزمینی]] افت کرده و پائین می‌رود. قاعدتاً سطح آب‌های زیرزمینی در فصل‌های مرطوب بالا آمده و برعکس در فصل‌های خشک پائین می‌رود ولی هیچگاه از سطح معینی بالاتر یا پائین‌تر نخواهد رفت. پائین‌ترین سطح آب زیرزمینی هر منطقه را سطح آب دائمی آن منطقه می‌نامند.<ref>{{پک|جعفری |۱۳۶۳|ک=فرهنگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیائی)|ص=۷۹}}</ref>
آبخوان یا سفرهٔ آب زیرزمینی یک لایهٔ آبدار زیرزمینی است که در لایه‌های تحکیم نیافته (گراول، [[ماسه]] و [[لای|سیلت]]) یا در سنگ‌های دارای درز و شکاف ایجاد میشود. این آب می‌تواند از طریق چاه بهره‌برداری شود. آبخوان ناتراوا<ref>Aquifuge</ref> و آبخوان کم‌تراوا،<ref>aquiclude, aquitard</ref> نام‌های است که به لایه‌های آبدار با درجات مختلف قابلیت آب دادن و ذخیره‌سازی داده میشود.<ref>* [Todd, D. K., 1980, Groundwater hydrology, 2d ed.: New York, John Wiley, 535 p]</ref>
== برخی تعاریف ==
خط ۱۱:
== تئوری‌های مربوط به منشأ آب‌های زیرزمینی ==
برای منشأ آب‌های زیرزمینی تئوری‌های متعددی بیان گردیده‌است که از همه مهم‌تر تئوری نفوذ آب در زمین است. قسمت بزرگی از آبی که به صورت [[برف]] و [[باران]] به زمین می‌رسد در زمین نفوذ کرده و پس از برخورد با سنگ‌ها و طبقات غیرقابل نفوذ مخازن آب‌های زیرزمینی را می‌سازند. این تئوری را نخستین بار فیزیکدانی فرانسوی به نام ماریوت، در قرن ۱۸ میلادی بیان گردید و پس از چندی لومونوسوف آن را تأیید کرد. با این توصیف که [[ترکیب شیمیایی]] این آب‌ها پس از نفوذ در زمین ثابت نمی‌ماند و بر حسب سنگی که در آن جریان یافته‌است تغییر می‌یابد.
تئوری فوق مدتی مورد پذیش بود ولی در مورد آب‌هایی که در مناطق مختلف زیرزمینی محبوس بودند بدون این که در آنجا بارش آسمانی قابل توجهی دیده شده باشد، درست نبود؛ لذا در پایان سدهٔ ۲۰ ولگر تئوری تازه‌ای ارائه کرد. این تئوری منشأ آب‌های زیرزمینی را از طریق آب‌های نفوذی قابل قبول نمی‌داند بلکه تشکیل آن‌ها را از تراکم بخار آب موجود در هوا که در بین ذرات و خلل و فرج سنگ‌ها نفوذ می‌کند استنباط می‌نماید؛ بنابراین تئوری جدیدی به نام تئوری تراکم آب به وجود می‌آید.
این تئوری به شدت از طرف اکثر دانشمندان انتقاد میشود و آن را غیرواقعی اعلام می‌دادند زیرا که بخار آب موجود در فضا به اندازه کافی نیست که بتواند مستقلاً منابع عظیمی از آب‌های زیرزمینی را تشکیل دهند.
خط ۱۹:
چون غالباً در اعماق زمین طبقات نفوذ پذیر و غیرقابل نفوذ به‌طور متناوب قرار دارند، لذا ممکن است در ناحیه‌ای از زیرزمین چندین سفره آبدار بر روی یکدیگر وجود داشته باشند. بالاترین سفره‌های آبدار زمین را که نزدیک به سطح زمین است و چاه‌های معمولی به آن می‌رسد سفره‌های آب سطحی یا مخزن چاه‌ها می‌نامند و سفره‌های زیرین را آب‌های عمیق و مخصوصاً آن‌هایی که در اعماق زیادتر قرار دارند آب‌های محصور یا سفره‌های محاط می‌خوانند. مخازن سطحی آب‌های زیرزمینی با تغییر بارش و درجه گرمای بیرون بسیار تغییر می‌کند. از همین رو مقدار آب چاه‌هایی که از این مخازن تغذیه می‌نمایند سریعاً کم و زیاد میشود.
در صورتی‌که چاه‌های عمیق که از مخازن عمیق‌تر زمین (منطقه اشباعی دائم) آب می‌گیرند مقدار آبشان چندان تغییر نمی‌نماید. به علاوه از نظر بهداشت هم آب چاه‌های عمیق (مخصوصاً در نواحی مسکونی) پاک تر از آب چاه‌هایی است که به مخازن سطحی مربوط می‌شوند. عوارض خارجی سطح زمین باعث میشود که سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی افقی نباشد. آنان که در مجاورت دره‌ها که نیروی جذب سنگ‌های مخزن کمتر است و از مقاومت در مقابل مسیر جریان آب در داخل زمین کسر میشود سطح ایستایی پایین‌تر قرار می‌گیرد، بدین ترتیب سطح ایستایی آب‌های زیرزمینی عموماً در کنار دره‌ها انحنا پیدا می‌کند و تحدب سطح مزبور به سمت بالا می‌رود. همان طوری‌که برجستگی‌های سطح زمین باعث تقسیم [[آب‌های سطحی]] از یکدیگر است،
== جستارهای وابسته ==
| |||