كتابکتاب '''الاَغانيالاَغانی''' نوشته [[ابوالفرج اصفهانياصفهانی]]، علی بن حسينحسین بن محمد اموی قرشی شامل برگزيدهبرگزیده آوازها و دانشنامه شعر و ادب و قصه‌ها و اساطيراساطیر و موسيقیموسیقی عرب در عصر جاهلی و اموی و صدر دولت عباسی تا آخر قرن سوم هجريستهجریست. هر آواز را با شرح حال شاعر و خواننده و نوازنده و آهنگ ساز و تفصيلتفصیل لحن آن ثبت كردهکرده و وزن عروضی و مشكلاتمشکلات لغوی و مناسبات تاريخیتاریخی و نوادر و حكاياتحکایات مربوط به آن را در ذيلذیل هر آواز بيانبیان كرده استکرده‌است. تاريختاریخ شروع تأليفتألیف اغانی معلوم نيستنیست و در ثبت رواياتروایات نظم طبقاتی و تاريخیتاریخی و الفبايیالفبایی رعايترعایت نشده استنشده‌است. الاغانی سند اصالت موسيقیموسیقی ايرانیایرانی در فرهنگ عربی و بزرگترينبزرگترین و مشروح‌ترينمشروح‌ترین مجموعه ادبی و بيانگربیانگر اوضاع اجتماعی و فرهنگی و زندگی درباری و شهری و صحرايیصحرایی و وضع لباس و خوراكخوراک و خلقياتخلقیات و آداب و عادات عرب است. نثر كتابکتاب روان و فصيحفصیح است و از منابع موثق و مهم متون كلاسيكکلاسیک عربی است. اغانی جمع كلمهکلمه أغنيهأغنیه (به ضم يایا كسرکسر همزه و تشديدتشدید يایا تخفيفتخفیف ياءیاء مفتوح) كلامکلام موزون و آهنگينیآهنگینی است كهکه به آواز و با ساز خوانده میشود. مترادف آن در فارسی [[ترانه]] است.
به علاوه خزانه افكارافکار و لغات و مضامينمضامین و امثال و حكمحکم و اشعار عربی رايجرایج در فارسی است. افسانه‌های عشقی مانند [[ليلیلیلی و مجنون]] و اسامی عرايسعرایس الشعر مثل سعدی و سلمی و ثرياثریا و... و اسامی منازل عرب در [[ادبیات فارسی]] غالبا از اغانی گرفته شده استشده‌است. ايناین دانشنامه نشان میدهد كهکه موسيقیموسیقی در پايتختپایتخت خلافت، هنر ايرانيانایرانیان بوده و عود فارسی و اصطلاحات و تعاليمتعالیم موسيقیموسیقی را آنها در عربی رايجرایج نمودند. خلاصه آنكهآنکه اغانی دانشنامه فرهنگ و هنر و ادبياتادبیات عرب قديمقدیم و جامع اخبارياخباری است كهکه در كتابهایکتابهای اغانی قبل از او نوشته شده و سند عمده تاريختاریخ تطور شعر و موسيقیموسیقی در زبان عربی است.
الاغانی نخستيننخستین بار در [[بولاق]] مصر (1285۱۲۸۵ ق / 1868۱۸۶۸ م) بر اساس نسخه‌های نامطمئن و ناقص در 20۲۰ جلد به چاپ رسيدرسید. حدود 20۲۰ سال پس از آن، [[خاورشناس]] آمريكايی،آمریکایی، برونو رواياتیروایاتی پراكندهپراکنده از نسخه‌های خطی گوناگون گرد آورد و مجموعه آنها را به عنوان جلد 21۲۱ اغانی به چاپ رسانيدرسانید. چندی پس از انتشار جلد 21،۲۱، گويدیگویدی به تهيهتهیه فهرستی از همه مجلدات اغانی دست زد و به نام "فهرستهای اغانی بر حسب الفبا"الفباً در [[ليدنلیدن]] (1895۱۸۹۵- 1900۱۹۰۰ م) منتشر ساخت. اشارات و توضيحاتتوضیحات در ايناین فهرست، بسياربسیار سودمند، و به زبان فرانسه استفرانسه‌است.
در 1323۱۳۲۳ ق/ 1905م۱۹۰۵م بر اساس همان چاپ بولاق و تكملهتکمله برونو و فهارس گويدیگویدی چاپ جديدیجدیدی از اغانی در چاپ خانه تقدم قاهره انتشار يافتیافت كهکه به نام چاپ ساسی معروف است. سپس به سال 1334۱۳۳۴ ق طبع ديگریدیگری با مقدمه محمد شنقيطیشنقیطی در قاهره صورت گرفت. چاپهای ديگریدیگری هم از الاغانی در قاهره انتشار يافته استیافته‌است.
كيفيتکیفیت اغانی چنان است كهکه به آسانی ترجمه را بر نمیتابد. به همينهمین سبب يكییکی دو اقدامی كهکه در ايناین باب صورت گرفته، ناچار در همان آغاز كارکار متوقف شدهشده‌است است نخستيننخستین آنها ترجمه به لاتينلاتین از كوزهکوزه گارتن 1840۱۸۴۰ م است، كهکه از جلد اول آن فراتر نرفت همينهمین جلد توسط دكتردکتر محمد حسينحسین مشايخمشایخ فريدنیفریدنی در دو جلد جلد اول به سال 1356۱۳۵۶ ش و جلد دوم به سال 1364۱۳۶۴ ش- به چاپ رسيدرسید.
از ويژگیهایویژگیهای ايناین كتابکتاب نثر روان و فصيحفصیح آن است كهکه آن را در شمار منابع موثق و مهم متون كلاسيكکلاسیک عربی قرار داده استداده‌است. اغانی دانشنامه فرهنگ و [[ادبياتادبیات عرب]] قديمقدیم و سند عمده تاريختاریخ تطور شعر و موسيقیموسیقی در زبان عربی است. روند انتقال از داستانهای كهنکهن به نو، از زواياتزوایات شاهان به حكاياتحکایات عامه مردم و از سخن جدی به طنز، خواننده را به خواندن كتابکتاب مايل‌ترمایل‌تر میسازد. البته كتابکتاب او اثری تنها سرگرم كنندهکننده نيست،نیست، زيرازیرا همه چيزچیز در آن به شيوه‌ایشیوه‌ای عالمانه عرضه میشود. همه اطلاعات آن در نظر خود او اسنادی معتبر دارند و برای آنكهآنکه اعتبار علمی آنها بر همگان مسلم باشد لازم میآيدمیآید همه را به سلسله سندی كهکه حلقه‌های آن را بزرگترينبزرگترین دانشمندان زمان تشكيلتشکیل میدهند، مستند سازد.
اما همينهمین سلسله سندهای به ظاهر جدی و حديث‌وارحدیث‌وار ابوالفرج بحثهای بس دراز و پايانپایان ناپذيریناپذیری را برانگيخته استبرانگیخته‌است. يكییکی از بحث‌ها اينستاینست كهکه سلسله سندها، مسأله بسياربسیار گنگ مآخذ و منابع اغانی را پديدپدید میآورد. اولا بايدباید ديددید كهکه ايناین راويانراویان كيانندکیانند و تا چه حدی میتوان به رواياتشانروایاتشان اعتماد كرد؟کرد؟ ثانياثانیا چرا هميشههمیشه ايناین رواياتروایات "«گفتاری"» جلوه میكند،میکند، نه "«نوشتاری"» حال آنكهآنکه ابو الفرج بارها و بارها پس از ذكرذکر سلسله گفتاری سند، به كتابیکتابی اشاره میكندمیکند كهکه روايتروایت در آن مذكورمذکور بوده استبوده‌است. ياقوتیاقوت در نقد ايناین كتابکتاب میگويدمیگوید: مؤلف در ايناین كتابکتاب در بسيارىبسیاری جاها وعده مىدهدمیدهد كهکه مطلبىمطلبی را درباره فلان شخص در جايىجایی ديگردیگر ذكرذکر خواهد كرد،کرد، اما به ايناین وعده عمل نمىكندنمیکند. همچنينهمچنین يادآوریادآور مىشودمیشود كهکه اصوات مذكورمذکور در ايناین كتابکتاب 99۹۹ صوت است نه 100۱۰۰ صوت كهکه در ابتداىابتدای كتابکتاب متذكرمتذکر مىشودمیشود.
