نبرد دوم خارکوف: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵۱:
استالین اوایل ماه مارس از قرارگاه‌های عالی میدانی از جمله جهت جنوب غربی به فرماندهی مارشال سیمیون تیموشنکو، خواست گزارشی از شرایط راهبردی و عملیاتی خود و همچنین پیشنهادهای عملیاتی برای کارزار پیش رو ارائه کنند. تا اواسط ماه مارس ستاد کل ارتش سرخ مفاهیم مقدماتی خود در رابطه با این کارزار را تکمیل کرد که به تأیید استالین رسید. در پایان ماه ''استاوکا'' پیشنهادهای مشروح عملیاتی ارائه شده را مورد مطالعه قرار داد. بر مبنای گزارش سرلشکر [[ایوان باگرامیان]]، رئیس ستاد آن، جهت جنوب غربی شوروی دفاع آلمان در مناطق جنوبی را ضعیف می‌دانست. پنداشته می‌شد ارتش ششم ورماخت در اثر رزم زمستانه به شدت تضعیف و ذخایر راهبردی کلیدی آلمان به صورت تکه‌تکه به‌کارگرفته شده‌است. بر این اساس از ده لشکر پیاده‌نظام ورماخت که در مقابل جبهه جنوب غربی شوروی قرار داشتند هشت لشکر «پاره‌پاره شده‌اند» و صرفاً وظایف دفاعی داشتند. بدین شکل نتیجه گرفته شد نیروهای آلمانی در ناحیه خارکوف پیش از بازسازی و دریافت مقادیر زیادی ذخایر راهبردی قادر به عملیات فعال نخواهند بود و این مسئله تا پیش از فرا رسیدن فصل گرما، احتمالاً میانه ماه مه، محقق نخواهد شد. به هر صورت گردآوری نیروهای ذخیره آلمانی به‌خصوص قوای زرهی در مناطق پشت خط مقدم مورد شناسایی شوروی قرار گرفته بود. به هر حال پنداشته می‌شد آلمانی‌ها با متمرکز کردن قوای خود در شرق [[گومل]] و ناحیه [[بریانسک]] مجدداً قصد دارند اقدام به تسخیر مسکو بکنند و از تمرکز قوا در جنوب برای یک تهاجم ثانویه بین نواحی شمالی رود دونتس و [[تاگانروگ]] در کرانه دریای سیاه استفاده خواهند کرد. بر این قاعده رهبران جهت جنوب غربی شوروی تصور می‌کردند تهاجم پیش‌دستانه در قسمت جنوبی خطر دشمن را دفع خواهد کرد و اقدامات آن‌ها در جهت مسکو را با اختلال جدی مواجه خواهد ساخت.{{sfn|Glantz|1998|p=۲۴–۲۶}}
 
طرح تهاجمی جهت جنوب غربی روز ۲۲ مارس برای ''استاوکا'' فرستاده شد. این طرح پیشنهاد به یک تهاجم کلی توسط سه جبهه بریانسک، جنوب غربی و جنوبی شوروی برای انهدام دفاع آلمان در مناطق جنوبی و پاکسازی آن‌ها از اراضی شرق خط رود [[دنیپر]] می‌کرد. در الحاقیه‌ای به این طرح، شورای نظامی جهت جنوب غربی شوروی از ''استاوکا'' خواست مقدار قابل توجهی نیروی کمکی برای آن تأمین کند تا سطح توان این جهت به مقدار لازم برای این عملیات بازگردد. این درخواست شامل ۳۲ تا ۳۴ لشکر تفنگ‌دار، ۲۷ یا ۲۸ تیپ تانک، ۱۹ تا ۲۴ هنگ توپخانه، ۷۵۶ هواگرد رزمی، ۲۵۰ هزار نفر نیروی تازه‌نفس و دو لشکر هوایی برد بلند می‌شد.{{sfn|Glantz|1998|p=۲۶–۲۷}} به هر صورت، بر مبنای راهبرد اتخاذ شده در ''استاوکا''، و با توجه به مهیا نبودن این میزان نیروی کمکی مخصوصا در زمینه یگان‌های تانک، استالین از تیموشنکوجهت جنوب غربی شوروی خواست عملیات محدودتری به صورت محلی در ناحیه خارکوف اجرا کند. بر این اساس تیموشنکو و باگرامیان تا روز ۱۰ آوریل طرح عملیات کوچک‌تر و واقع‌بینانه‌تر دیگری در ناحیه برآمدگی ایزیوم تنظیم کردند.{{sfn|Citino|2007|p=۹۰}}{{sfn|Glantz|1998|p=۲۸}} طرح جدید یک [[حرکت گازانبری]] علیه مواضع آلمانی‌ها در حوالی خارکوف را پیشبینی می‌نمود. بر این اساس در جناح راست ارتش بیست‌وهشتم جبهه جنوب غربی شوروی حمله‌ای از سر پل [[ولچانسک]] در رود دونتس شمالی در شمال شرقی خارکوف صورت می‌داد. این ارتش گروه شوک خود متشکل از شش لشکر تفنگ‌دار و چهار تیپ تانک را در یک خط مقدم کم‌عرضِ ۲۰ کیلومتری علیه [[سپاه ۱۷ (ورماخت)|سپاه ۱۷]] ارتش ششم ورماخت متمرکز می‌ساخت. پس از شکسته شدن خط دشمن در این قسمت، سپاه ۳ محافظ سواره‌نظام شوروی از لایه دوم وارد میدان می‌شد تا از شکاف ایجاد شده بهره ببرد و با چرخش به سمت جنوب خارکوف را از شمال محاصره کند. همزمان ۶۵ کیلومتر رو به جنوب، جناح چپ این جبهه متشکل از ارتش ششم با هشت لشکر تفنگ‌دار و چهار تیپ تانک و گروه عملیاتی ''بوبکین'' با دو لشکر تفنگ‌دار و یک سپاه سواره‌نظام از سر پل بزرگ‌تر بارونکوو بر رود دونتس جنوبی در جنوب خارکوف حرکت می‌کرد. همانند قسمت شمالی، با شکافته شدن مواضع آلمانی‌ها، دو سپاه ۲۱ و ۲۳ تانک از موقعیت بهره می‌گرفتند و با چرخش تند به سمت شمال به سپاه ۳ محافظ سواره‌نظام شوروی که رو به جنوب می‌آمد، متصل می‌شدند. این دو انبر بیشتر نیروهای ارتش‌های یکم زرهی و ششم ورماخت را به محاصره درمی‌آورد. سپاه ۶ سواره‌نظام شوروی نیز با ورود به شکاف ایجاد شده در قسمت جنوبی رو به غرب می‌رفت تا با تصرف [[کراسنوگراد]]، حلقه بیرونی را تشکیل دهد و از آن در مقابل هر گونه تلاش آلمانی‌ها از بیرون برای شکستن محاصره محافظت کند. در این حین جبهه جنوبی شوروی با ارتش‌های پنجاه‌وهفتم و نهم، مامور به مراقبت از جناح چپ (جنوبی) عملیات در برابر حملات دشمن بود. جهت جنوب غربی شوروی قصد داشت ۷۵۶ هزار نفر نیرو و ۹۲۳ تانک را علیه ارتش ششم ورماخت متمرکز کند. تیموشنکو مقدار اندکی نیروی ذخیره شامل دو لشکر تفنگ‌دار، سه لشکر سواره‌نظام و سه گردان مستقل تانک برای خود باقی گذاشت.{{sfn|Glantz|2015|p=۱۲۹ & ۱۳۵}}{{sfn|Citino|2007|p=۹۰-۹۱}} با وجود این که جبهه بریانسک شوروی در ابتدا بخشی طرح اولیه تیموشنکو بوذ، در نهایت تصمیم بر باقی ماندن این جبهه در موضع خود برای مقابله با تهاجم احتمالی آلمانی‌ها به سمت مسکو گرفته شد.{{sfn|Tucker-jones|2017|p=۸۹–۹۰}}
 
بر اساس خاطرات سرتیپ [[کیریل موسکالنکو]]، فرمانده وقت ارتش سی‌وهشتم شوروی، او و سایر فرماندهان تصمیم تیموشنکو و باگرامیان برای یک تهاجم گسترده را مورد انتقاد قرار دادند. ضعف یگان‌های شوروی مخصوصاً در زمینه نیروی قدرتمند متحرک، کمبود [[تانک پیاده‌نظام|تانک‌های پشتیبانی پیاده‌نظام]]، تعداد ناکافی افسر ارشد و میان‌رده باتجربه و آموزش‌دیده و ذخایر اندک به این دو گوش‌زد شد. به هر صورت با جانبداری شورای نظامی جهت جنوب غربی شوروی از تصمیم تیموشنکو و با تأکید آن بر این مسئله که این اقدام در حقیقت تصمیمی از جانب فرماندهی عالی و استالین است، به منتقدان اطمینان داده شد پیش از آغاز تهاجم این کاستی‌ها برطرف خواهند شد.{{sfn|Glantz|1998|p=۲۶}} علاوه بر این، متاثر از این انتقادات، عرض خط مقدم در جناح شمالی عملیات فراخ‌تر و قرار بر پشتیبانی ارتش‌های بیست‌ویکم و سی‌وهشتم شوروی به ترتیب از جناحین راست و چپ ارتش بیست‌وهشتم شوروی شد.{{sfn|Citino|2007|p=۹۱}}