جلد روغنی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
'''جلد روغنی''' یا '''جلد لاکی''' از شیوه‌های جلدسازی قدیم ایران و یکی از جلوه‌های زیبای [[کتاب‌آرایی]] در [[هنر اسلامی]] محسوب می‌شود. بیشتر جلدهای [[کتاب خطی|کتاب‌های خطی]] قدیم فارسی، مجلد به جلد روغنی است، این روش جلدسازی از سدهٔ نهم در دوره [[تیموری]] توسط جلدسازان وضعابداع شده و رفته رفته تکامل یافت و در سده‌های دوازدهم و سیزدهم در دوره [[صفوی]] به اوج کمال و ظرافت دست یافت. در دوران [[قاجار]] هم آثار قابل توجهی از این نوع جلد برجای مانده است.
 
از این روش برای تزپین و ساخت [[قلمدان]] و جعبه‌های روغنی، جلد آلبوم، [[قاب آینه]]، سطوح [[رحل|رحل قرآن]] و مانند آنها نیز استفاده می‌شده‌است.
 
در جلدهای روغنی عصر [[تیموریان]] بیشتر از نقوش گل و بوته٬ پرندگان و حیوانات استفاده می‌شد، ولی در عصر [[صفوی]] و [[قاجار]] افزون بر این نقوش، از تصویر صورت و پیکر انسان و مجالس رزم و بزم نیز استفاده می‌شد و گاه آیات، اخبار و اشعاری به مناسبت موضوع کتاب نیز به جای نقوش مزبور بر روی جلدهای روغنیروغنی٬ [[خوشنویسی]] می‌شد.
 
جلدهای روغنی با توجه به نوع بوم یا زیرسازی و شیوه‌های تزئین بسیار متنوع هستند. از جمله می‌توان به جلد روغنی بوم سفید، بوم موجی، بوم سیاه، و بوم ته طلایی سبز و قرمز و ... اشاره کرد.
 
در بیشتر موارد، در این روشروش٬ جلدسازان٬جلدسازان دو روی بیرون و درون هر یک طرف جلد را کار می‌کرده‌اند که در این صورت، آن را «جلد روغنی دو رو» می‌نامند. اگر در بوم جلد روغنی، [[مرغش|مُرغَش]](سولفور طبیعی براق) استفاده شود، به آن «جلد روغنی مرغشمُرغَش» می‌گویند.
 
==ساخت جلد روغنی==
 
ماده اصلی ساخت بیشتر این جلدها مقوا یا [[پاپیه ماشه]] است اما گاهی از مواد دیگر نیز استفاده می‌شود. ابتدا صحاف [[مقوا]] یا [[چرم]]، [[چوب]] و یا [[پارچه]] را به اندازه قطع مورد نظر آماده می‌کردکرده و روی آن را از بوم و گاهی بوم [[مرغش|مُرغَش]] (سولفور طبیعی براق) می‌پوشانیدمی‌پوشاند. سپس طبق سلیقه خود، یا بنا بر سفارشی که داشتند٬دارد٬ در رو و پشت مقوای جلد را [[تذهیب]] و [[نقاشی]] می‌کردندمی‌کند. پس از نقاشی، چندبار روی آن [[روغن کمان]] می‌زدندزده تا این روغن همچون قشری روی تذهیب و تصویر را بپوشاند و در عین حال به آن جلا و براقی دهد و از هر آسیبی محفوظ بماندنگاه دارد.