خویسان: تفاوت میان نسخه‌ها
Translated from http://en.wikipedia.org/wiki/Khoisan (revision: 387085812) using http://translate.google.com/toolkit. |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۰، ساعت ۲۲:۵۴
خویسان (به انگلیسی Khoisan همچنین املای ، Khoesan یا Khoe - San) نامی است عمومی برای گروه‌های قومی جنوب آفریقا، که ویژگی‌های فیزیکی و زبانی مشترکی متمایز از اکثریت بانتو دارند.[۲] از حیث فرهنگی، خویسان‌ها به دو دسته شکارچی-گردآورنده (سان یا بوشمن) و دامدار (خوی‌خوی یا خوی) تقسیم می‌شوند. سان‌ها ساکنان اولیه جنوب آفریقا بوده‌اند تا آنکه مهاجرت رو به جنوب بانتوها از مناطق مرکزی و شرقی آفریقا منجر به جایگزینی خوی‌خوی‌ها و سان‌ها توسط کشاورزان بانتو به عنوان جمعیت غالب شد. گله‌داران خویخویی ظاهرا اندکی پیش از بانتوها به آفریقای جنوبی رسیده‌اند و در طول زمان، برخی از آنها دامداری را رها کرده و به احتمال زیاد به دلیل آب و هوای خشک، به اقتصاد شکارچی-گردآورنده‌ی سان‌ها روی‌آورده‌اند و در حال حاضر سان در نظر گرفته می‌شوند. به طور مشابه، بعدها بانتوهای Damara کشاورزی را رها کرده و اقتصاد خویخویی را پیش گرفتند. امروزه جمعیت زیادی از خویسان‌ها در مناطق صحرایی وسیعی، به ویژه در کویر کالاهاری باقی مانده‌اند.
 مردی 33 ساله از نامیبیا | |
| مناطق با جمعیت چشمگیر | |
|---|---|
| جنوب آفریقا | |
| زبان‌ها | |
| Khoisan Languages | |
| دین | |
| بسیاری مسیحیت و روح‌باوری, عدهٔ بسیار کمی مسلمان.[۱] | |
دیگر لغاتی که برای توصیف مردم خویسان استفاده می‌شود بوشمن، (اشاره به مردم سان) و هاتنتات (اشاره به خوی‌خوی‌ها) هستند. عبارت اول در حال حاضر در کشورهای متعددی ترجیح داده می‌شود اما از سوی برخی دیگر منسوخ در نظر گرفته می‌شود. لغت دومی عموما موهن در نظر گرفته می‌شود و دیگر استفاده نمی شود. [۳]
ظاهر فیزیکی
از لحاظ جسمی خویسان‌ها، با قامت‌های کوتاه خود (149-163 سانتی متر)، پوست قهوه‌ای مسی، موی وزوزی، استخوان گونه برجسته و چشم‌های اپیکانتیک (در اصطلاح فارسی بادامی) کاملا از اکثریت تیره پوست جمعیت آفریقا متمایز هستند. آنها دارای پاهای نسبتاٌ بلند و ماهیچه های شکم بلند هستند و این ویژگیها به شدت آنها را از مردمان بانتو و پیجمی (کوتاه قدان) اطراف که عضلات شکم کوتاه و تاندون بلند دارند متمایز می‌کند.
تاریخچه
از همان دوران ابتدایی عصر حجر، فرهنگ های شکارچی-گردآورنده با نام Sangoan مناطقی از جنوب آفریقا را که بارش سالانه آنها کمتر از یک متر (1000 میلی متر) بود اشغال کرده‌بودند، [۴] و اسکلت‌های باقی مانده از Sangoanهای باستان شبیه مردم سان و خوخویی امروزی هستند. این مردمان جنوب آفریقا در اواخر عصر سنگ نیاکان خویسان‌های ساکن صحرای کالاهاری هستند. به احتمال زیاد به دلیل این عدم وجود حیواناتی که قابلیت رام‌شدن داشتند، خویسان‌ها کشاورزی و یا حیوانات اهلی نداشتند تا اینکه چند صد سال پیش آنها حیوانات اهلی مانند گاو و گوسفند را از بانتوها گرفتند. [۵] بانتوها، که دارای کشاورزی پیشرفته و تکنولوژی فلزکاری (توسعه‌یافته‌در غرب آفریقا از حداقل 2000 پیش از میلاد) بودند، بعد از مواجه با خویسان‌ها از آنها پیشی گرفتند و همچنین با آنها درآمیختند تا جایی که تبدیل به نیروی غالب جنوب غربی آفریقا شدند و این برتری ادامه پیدا کرد تا آنکه در سال 1642 هلندی‌ها وارد منطقه شدند. [۶]
شواهد حضور قدیمی خویسان‌ها در آفریقای جنوبی را می توان در توزیع امروزی زبانهای آنها دید که با وجود نزدیکی جغرافیایی اغلب اختلافی شدید در ساختار و واژگان نشان می دهد. این بیانگر آن است که در خویسان‌ها طی یک دوره زمانی طولانی در این مناطق ساکن بوده‌اند و زبان‌هایشان همزمان تکامل یافته‌اند. [۷] در مقابل، زبانهای مردم بانتو در منطقه (به عنوان مثال زولو و خوزا) همگی نسبتاً مشابه یکدیگر هستند. این نشان می‌دهد که اولین اجداد مشترک همه بانتوها در زمان‌های نه چندان دور در این نواحی مستقر و منتشر شده‌اند. [۸] در میان بازماندگان این بانتوهای اولیه، خوزا و زولو صدای منحصر به فرد همخوان کلیک و همچنین برخی واژه‌ها را از زبان خویسان‌ها وام گرفتند.
حتی پس از ورود بانتوها، خویسان‌ها و شیوه‌ی زندگی شکارچی-گردآورنده آنها در نواحی غرب رودخانه فیش در آفریقای جنوبی و در بیابان‌های منطقه شیوه غالب زندگی باقی ماند. در این مناطق آب و هوای خشک مانع از رشد محصولات بانتوها که مناسب آب و هوای مرطوب‌تر و گرمتر است می‌شوند. تنها بعد از ورود غلات مدیترانه‌ای از طریق اروپا در قرن 17 بود که کشاورزان بانتو و بعدها کشاورزان سفید بائر موفق به گسترش کشاورزی در منطقه شدند و جایگزین اقوام خویسان شدند [۹]. در طول دوران استعمار، خویسان‌ها در آفریقای جنوبی ، نامیبیا و بوتسوانا توانستند جان سالم به در برند و به زندگی ادامه دهند. امروزه بسیاری از سان‌ها در بخش هایی از کویر کالاهاری زندگی می‌کنند و بهتر از گذشته قادر به حفظ فرهنگ و شیوه زندگی خود هستند.
در تضاد با تفسیر سنتی‌ای که منشاء مشترکی برای اقوام خویخویی و سان قائل است، شواهد دیگری وجود دارد که اجداد مردم خویخویی کشاورزانی بوده‌اند که نسبتاً اخیراً و قبل از کشاورزهای بانتو به جنوب آفریقا مهاجر کردند، کشاورزی را به علت آب و هوای خشک رها کردند و یا به سان‌ها پیوستند و یا به دامداری روی آورده و قوم خویخویی را تشکیل دادند.
مطالعات ژنتیکی
در دهه‌ی 90 میلادی، مطالعات ژنومی از مردم مختلف در سراسر جهان نشان داد که کروموزوم ایگرگ مردان خویسان[نیازمند شفاف‌سازی] الگوهای پلی مورفیسم خاصی دارند که متمایز از مردمان دیگر می‌باشد. [۱۰] از آنجه که کروموزوم ایگرگ طی نسل‌ها کم تغییر می‌کند، مردم‌شناسان این نوع آزمایش دی‌ان‌ای را برای تعیین زمانی که زیر گروه‌های مختلف از یکدیگر جدا شده‌اند (در واقع جدیدترین جد مشترک) مورد استفاده قرار می‌دهند. نگارندگان این مطالعات نشان داده‌اند که خویسان‌ها [نیازمند شفاف‌سازی] ممکن است یکی از اولین جمعیت‌هایی باشند که از جدیدترین پدر جد مشترک تمام انسان‌های امروزی (یا به اصطلاح آدم کروموزوم ایگرگ از طرف پدری که تخمین زده می شود 60،000 تا 90،000 سال پیش زندگی می کرده‌است) متمایز شده‌باشند. [۱۱] نگارندگان همچنین تأکید می‌کنند که نتایج‌شان باید تنها این گونه تفسیر شود که خویسان‌ها "دودمان‌های کهن را حفظ می‌کنند"، و نه اینکه آنها "تکاملشان متوقف شده‌است" و یا "گروه‌ی باستانی" هستند، زیرا که تغییرات بعدی در جمعیت خویسان‌ها به صورت موازی و مشابه با تمام جمعیت‌های دیگر انسانی رخ داده‌اند.[۱۰]
همچنین مشاهده کنید.
منابع
- ↑ Mukumbira, Rodrick (no date). Islam in Namibia…Making an Impact. Retrieved from http://www.islamonline.net/English/News/2006-06/01/02.shtml.
- ↑ آلن بارنارد. 1992
- ↑ هاتنتات‌ها چه کسانی هستند؟ Wisegeek. http://www.wisegeek.com/who-are-the-hottentots.htm. Accessed 2010 September 25.
- ↑ ریچارد لی ب. 1976
- ↑ دایموند، 396.
- ↑ دایموند ، ۳۹۴-۷.
- ↑ دایموند، 384
- ↑ دایموند، 384-6.
- ↑ دایموند، 397
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Mark، Schoofs. فسیل در خون. The Body. 2000 آوریل 4. http://www.thebody.com/content/art2770.html. دیده شده در 2010 اکتبر 25
- ↑ Mayell ، Hillary. مستندی که شجره نامه انسان‌ها را بازکشید. http://news.nationalgeographic.com/news/2002/12/1212_021213_journeyofman.html. دیده‌شده در 2010 سپتامبر 25.
کتاب شناسی
- بارنارد، آلن (1992) شکارچیان و دامداران آفریقای جنوبی : قوم نگاری قیاسی مردمان خویسان. نیویورک؛ کمبریج: انتشارات دانشگاه کمبریج، 1992.
- بارنارد، آلن (2004) کمک متقابل و نحوه اندیشه غذایابی: بازخوانی کروپوتکین در باب خویسان‌ها. تکامل اجتماعی و تاریخچه 3 / 1: 3-21.
- لی، ریچارد ب (1976)، شکارچی-گردآورندگان کالاهاری: مطالعاتی در باب سان‌های !کونگ و همسایگان‌شان، B. ریچارد لی و ایروین دیوور، گردآورندگان. کمبریج: انتشارات دانشگاه هاروارد.
- لی، ریچارد ب (1979)، سان‌های !کونگ: مردان، زنان، و کار در جامعه گردآورندهٔ غذا. کمبریج : انتشارات دانشگاه کمبریج.
- راگون ، کارلتون : مسابقه زندگی انسان (1965)
- دایموند، جارد (1999). اسلحه، میکروب و فولاد. نیویورک : دبلیو دبلیو نورتون و شرکا (در ایران ترجمه از حسن مرتضوی توسط انتشارات بازتاب نگار).
- هوگان، مایکل (2008) در پورتال Megalithic در بخش "Makgadikgadi"
- توماس، مارشال الیزابت (2006). راه قدیمی : داستان اولین مردم .
پیوند به بیرون
- خویسان‌ها
- خانه‌ی سان‌های آفریقایی جنوبی
- "زبانهای خویسان" از منابع روی وب در باب زبانهای آفریقایی