تغییر خط در تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳:
== تغییر خط از فارسی به لاتین ==
از سال ۱۳۰۲ تلاشها برای تغییر خط در [[جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان]] توسط [[شوروی]] آغاز شد و نهایتاً در فروردین [[۱۳۰۷]] (آوریل ۱۹۲۸ میلادی) حط استانداردشدهٔ لاتین برای زبانهای ترکی در تاجیکستان خط رسمی شد در حالی که فارسی شاخه‌ای از [[زبانهای ترکی]] نیست. این تغییر خط اجباری به بهانهٔ ضعیف و مشکل بودن [[خط عربی]] و تلاش در جهت ارتقای [[سوادآموزی]] انجام شد.
== تغییر خط از لاتین به روسی ==
در میانهٔ [[دهه ۱۳۲۰]] و پس از جنگ جهانی دوم، سران شوروی تصمیم به تغییر خط کشورهای تحت‌سلطهٔ خود -از جمله تاجیکستان- از [[خط لاتین]] به [[خط سیریلیک]] یا روسی گرفتند و در تاجیکستان هم خط روسی جایگزین خط لاتین شد.<ref>مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی؛ [http://en.wikipedia.org/wiki/Tajik Alphabet]، بازیابی ۲۹ مهر ۱۳۸۹.</ref>
[[محمدجان شکوری]] ادیب تاجیکستانی و عضو [[فرهنگستان زبان و ادب فارسی]] دربارهٔ تغییر خط از فارسی به لاتین و سیریلیک می‌گوید: «در شوروی خلقهایی بودند که خطشان را از عربی برگرداندند. خلقهایی که آثار تاریخی زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند. لیکن خلقهای دیگر مثل تاجیکان که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند بر اثر تغییر خط از همه آنها محروم شدند.
یک مقصد تغییر خط که با یک فرمان عملی شد، همین بود که این خلق ها از گذشته خود جدا شوند. یک نیست‌انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آمد. به گذشته، «گذشته لعنتی» می‌گفتند. تاریخ بشریت [در این دیدگاه] از دوره [[سوسیالیسم]] شروع می‌شد. اینطور عقیده پیدا شده بود که چیزی که تا این وقت بود تاریخ نیست.
مقصود همین بود که ما از اصل خود دور شویم و دیگر از گذشته یاد نکنیم. به همین دلیل زبان ما اینقدر آسیب دید. می‌گفتند که زبان فارسی، زبان اعیان و اشراف بود، زبان فئودالی بود، زبان تصوف و عرفان بود، به خلق خدمت نمی‌کرد، زبان کوچه و بازار است، از وی دست می‌باید کشید.
تغییر خط هم مقصدش همین بود. در همان دهه بیست و سی [میلادی] می‌گفتند [[میرزا فتحعلی آخوندزاده]] و [[سعید نفیسی]] طرفدار این هستند که خط فارسی در ایران به لاتین تبدیل شود. اگر امروز نه، فردا خط ایران لاتینی می‌شود. زود باشید که ما از ایران دیر نمانیم!
یک سبب همین بود که می‌گفتند یاد گرفتن [[خط فارسی]] دشوار است، ولی لاتین و خط آوایی خیلی آسان است. لیکن اکنون من می بینم در دنیا خطی نیست که دشواری نداشته باشد. با دشواری‌هایی که [خط] انگلیسی دارد زمین می گوید و آسمان می نویسد، تمام دنیا را گرفته است. فرانسوی چه دشواری‌هایی که ندارد. دشواری‌های خط فارسی پیش آنها هیچ است.»<ref>[http://tajikam.com/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=36 وضعیت زبان و خط فارسی در تاجیکستان در گفتگو با محمدجان شکوری (ادیب تاجیکستانی)]</ref>
== تلاش برای بازگشت به خط فارسی ==
پس از فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان در سال [[۱۳۷۰]] (۱۹۹۱ میلادی)، مردم و دولت تاجکستان تصمیم به بازگشت به [[خط فارسی|خط نیاکان (فارسی)]] گرفتند اما این موضوع مهم و چالش‌برانگیز تاکنون در این کشور انجام نشده است.
نتیجه تغییر خط در تاجیکستان این شد که تاجیکان نسبت به همزبانان ایرانی و افغان تا حدودی بیگانه شوند و ارتباطات درخوری میان آنان صورت نگیرد.<ref>[http://www.navruz.freenet.tj/zaban.html مشکلات زبان در تاجیکستان]</ref>
درخواست‌های بسیاری برای تغییر خط از سیریلیک به فارسی در تاجیکستان وجود دارد اما مقامات این کشور نیازی به این کار نمی‌بینند و تغییر خط را در شرایط کنونی به نفع کشور نمی‌دانند.
هم اکنون هیچ نشریه‌ای در تاجیکستان به خط فارسی وجود ندارد و شمار کمی از [[تاجیک]]ها با این خط آشنا هستند. به عقیده کارشناسان فرهنگی تاجیک، گسترش آموزش خط فارسی در تاجیکستان به معنای احیای خط نیاکان و دسترسی مردم این کشور به دریایی از منابع فارسی است که در کتابخانه‌ها و پایگاههای اطلاع رسانی کشورهای فارسی زبان به‌ویژه ایران وجود دارد.
بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و ادبی تاجیک خط و الفبای سیریلیک روسی را که زبان فارسی تاجیکی هم اکنون به آن نوشته می‌شود، خطی تحمیلی بر ملت خود می‌شمارند و آن را سبب وابستگی بیشتر تاجیکستان به [[روسیه]] قلمداد می‌کنند. آنها می‌گویند خط سیریلیک مانع رشد زبان شده است.<ref>[http://www.khawaran.com/%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1/%D9%87%D9%80%D9%80%D8%A7%D9%8A-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%8A%D9%83%D8%B3%D9%80%D9%80%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%86%DA%AF%D9%80%D9%80%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B2%D8%A8%D9%80%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%80%D9%80%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%8A-%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D9%80%D9%80%D8%B1%D8%AF.html های تاجیکستان به نگارش زبان مادری‌ات بازگرد]</ref>
چاپ نوشته‌هایی به خطّ فارسی، اما به‌صورت غیر معیار و بعضاً با اشکالات املایی چشمگیر در تاجیکستان، این واقعیت را یادآوری می‌کند که پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه‌های علمی، به‌ویژه حوزه‌های فرهنگی-ادبی در تاجیکستان، برای برقراری ارتباطی دوسویه با دیگر کشورهای فارسی‌زبان ناگزیر به برگرداندن یافته‌های خود به خطّ فارسی هستند.<ref>[http://www.bashgah.net/pages-32185.html فرهنگ املایی خطّ فارسی به سیریلیک تاجیکی]</ref>
== نفوذ زبان روسی بر تاجیکستان ==
یکی از دلایل تعلل در تغییر خط از روسی به فارسی در تاجیکستان، سلطهٔ زبان روسی بر دانشگاهها و رسانه‌های این کشور است که بر اثر سلطهٔ روسیه و شوروی و ضعیف شدن زبان فارسی در این منطقه بوده است. سلطهٔ [[زبان روسی]] در زمان [[شوروی]] باعث شده است که هنوز هم در تاجیکستان زبان روسی به عنوان یکی از زبانهای رسمی و زبان علمی و دانشگاهی تلقی می‌شود به طوری که در این کشور زبان علم و فن را روسی و در درجهٔ بعد [[انگلیسی]] می‌دانند و برای زبان [[فارسی تاجیکی]] این توانایی را که با آن دانش و فنون را بیاموزند نمی‌دانند.<ref>[http://tajikam.com/fa/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=36 وضعیت زبان و خط فارسی در تاجیکستان در گفتگو با محمدجان شکوری (ادیب تاجیکستانی)]</ref>
== دیدگاه مقامات تاجیکستان ==
سطر ۲۱ ⟵ ۴۰:
«به نظر من هیچ ضرورتی برای تغییر الفبا نیست چون ما در دوران گذار اقتصادی و فرهنگی قرار داریم و در حالی که کشورها مسیر پیشرفت را طی می‌کنند نباید کاری انجام دهیم که باعث مشکلات بیشتری شود... از طرف دیگر در شرایط فعلی اقشار مختلف مردم از جمله بخش آموزش و پرورش در این زمینه با مشکلاتی مواجه است و اقدام برای تغییر الفبا کار عجولانه‌ای خواهد بود...نیاز نداشتن به تغییر الفبا موضع ماست و اطمینان دارم بیشتر مردم تاجیکستان از این موضع حمایت می‌کنند... خط رسمی سریلیک ساده و قابل استفاده در دنیا است و میراث قدیمی علمی ،ادبی و فلسفی تاجیکستان به طور عمده به این خط منتشر شده و کسانی که به آنها نیاز دارند می‌توانند از مراکز علمی و کتابخانه‌ها استفاده کنند.»
[[شاهرخ اسراری]] وزیر فرهنگ تاجیکستان نیز در این باره گفته است: «برای تغییر رسم‌الخط سریلیک و بازگشت کامل به الفبای فارسی یا خط نیاکان در کشور زمان زیادی لازم است و این اقدام براساس برنامه ریزی از قبل صورت گرفته باید پس از آماده‌سازی همه اقشار جامعه انجام شود... برنامه تبدیل حروف سریلیک به خط فارسی در تاجیکستان با صدور یک فرمان و یا حکمی قابل اجرا نیست چون انجام موفقیت‌آمیز آن آمادگی بیشتری را می‌خواهد...امروز حدود ۹۵درصد جمعیت تاجیکستان با خط فارسی آشنا نیست و با چنین شرایطی بازگشت عجولانه به این خط اوضاع را پیچیده‌تر می کند.»<ref>[http://www2.irna.com/ar/news/view/line-10/8705027567003730.htm رحمان: در تاجيكستان نيازی به تغيير خط از
== جستارهای وابسته ==
*[[خط عربی]]، [[خط فارسی]]
*[[خط سیریلیک]]، [[خط تاجیکی]]
*[[زبان فارسی]]، [[فارسی تاجیکی]]
== منابع ==
| |||