خیونان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''خیانیانخیونان'''یا '''خیون‌ها''' از نژاد [[هون]] و در اواسط دورهٔ ساسانی ساکن دشت‌های [[مرو]] (واقع در کشور [[ترکمنستان]] کنونی) بوده‌اند. نام آنها در جزء افواجی که به یاری [[شاپور دوم]] آمده بودند، دیده می‌شود اما این طایفه در دوستی ایران وفادار نماندند و بعد از مرگ شاپور دوم مکرر به [[خراسان بزرگ]] هجوم آوردند و در این سرحدات دشمن عمدهٔ ایران به شمار می‌رفتند.<ref>کریستن سن، ص ۳۰۳</ref>

'''خیانیانخیونان''' در اوستایی نام و قومی است از [[توران]]یان که افراد آن از جمله [[ارجاسب]]، رقیب [[کی گشتاسب]] بودند. قبیله‌های دانو و خوَئیون که در پهلوی و حماسهٔ [[یادگار زریران]] خیون گفته شده، دو قبیله تورانی بوده‌اند که در زمان [[کی گشتاسب]] کیانی، ایرانیان با این گروه جنگهای فراوانی کردند که بسیار مشهور و به جنگهای مذهبی معروف می‌باشد. در [[یشت]] ها، [[ارجاسب]]، خیَ اُنی خوانده شده و آشکار است که این نام هم اسم قبیله و هم نام اسکان این قبیله بوده‌است. به موجب [[یشت]] نوزدهم و رسالهٔ مذکور پهلوی، همهٔ پهلوانانی که در جنگهای مذهبی با [[ویشتاسب]] و [[اسفندیار]] و [[زریر]] و سایر پهلوانان ایرانی رقیب و هم نبرد بودند، خیونی خوانده شده‌اند. در روایات ساسانی برخی از قبایل زردپوست شمالی خیون نامیده می‌شدند و پادشاهان ساسانی با خیونان نبردهای بسیار داشتند. [[آمیانوس مارسلینوس]] مورخ رومی که در سدهٔ چهارم میلادی می‌زیست، از خیونان و شاه آنان [[گرومباتس]] که منازعات و جنگهایی با [[شاپور دوم]] داشت، یاد می‌کند.<ref>دانشنامهٔ مزدیسنا، ص ۲۶۸</ref>

== یکی دانستن کوشانیان و خیانیانخیونان ==

بسیاری از محققان '''خیانیان''' را با '''کوشانیان''' و همچنین با '''کیداریان''' نیز همگون و حتی یکی می‌دانند. [[طبری]] نوشته‌است که [[بهرام گور]] که از [[۴۲۱ (میلادی)|۴۲۱]] تا سال [[۴۳۸ (میلادی)|۴۳۸ میلادی]] پادشاه [[ساسانیان|ساسانی]] بود، با ترک‌ها جنگیده‌است. [[فردوسی]] هم از شکست ترک‌ها بدست بهرام گور سخن گفته‌است و این در حالی که در زمان بهرام گور، هنوز ترکان به این ناحیه نفوذ نکرده بودند، بنابراین دربارهٔ کدام ترک‌ها سخن رفته است؟ مورخان عرب و ایرانی، اقوام شمالی ایرانی را بدون تمایز و تفکیک همه را به نام ترک خوانده‌اند.<ref>کریستن سن، ص ۳۰۳</ref> [[مارکوارت]] نظر دارد که بهرام گور در واقع با خیانیان جنگیده بود. در ایران گمان می‌کردند یا می‌دانستند که بین خیانیان نو آمده و کوشانیان از قدیم معلوم یک نوع ارتباط وجود دارد. به قول [[طبری]]، بهرام گور در آن زمان یک قسمت از خاک [[هندوستان]] را که در آن نقاط ملک کوشانیان وجود داشت، می‌خواست به مملکت خود ملحق کند. تاریخ‌دان [[ارمنی]] نیز به نام [[یگیشه وارداپت]] خبر می‌دهد که [[یزدگرد دوم]] ناگهان به کشور خیانیان تاخت که آنها را کوشانیان هم می‌گویند. خلاصه دو مآخذی که اصلاً هیچ ارتباطی باهم ندارند، خیانیانخیونان را با کوشانیان پیوند داده‌اند و این امر ثابت می‌کند که جدا کردن خیانیانخیونان از کوشانیان نشاید.<ref>تاجیکان، ص ۳۰۰</ref>