آصف جاه: تفاوت میان نسخه‌ها

اجداد آصف جاه از بزرگان عرفای [[سمرقند]] بودند و خود را از نوادگانِ [[شهاب الدین سهروردی|‎شهاب‎الدین سهروردی]] (د ۶۳۲ق/۱۲۳۵م) می‎دانستند. پدر بزرگ مادریش [[نواب سعدالله‎خان]]، وزیر اعظم [[شاه‌‎جهان]] بود و پدربزرگ پدری او «عابدخان» (د ۱۰۹۷ق/۱۶۸۶م) از سمرقند به [[بخارا]] رفت و در آنجا به مقام قضاوت و «شیخ‎الاسلامی» رسید. عابدخان در زمان [[شاه‎جهان]] به [[دهلی]] مهاجرت کرد و از ملازمان و مشاوران پسر او [[اورنگ‌زیب]] شد. در دوران حکومت اورنگ‌زیب مدتی در [[اجمیر|اَجْمیر]]، چندی در [[ملتان|مُلتان]] و زمانی در[[بیدر|ظفرآبادِ بیدَر]] در دکن به‌عنوان حاکم منصوب شد. عابدخان سرانجام به سال ۱۰۹۷ق/۱۶۸۵م در جنگی که میان اورنگ‌زیب و فرمانروای [[عادل‌شاهیان|بیجاپور]] روی داد، در محاصره [[گلکنده|قلعه گُلْکُنْده]]، در اثر اصابت گلوله توپ کشته شد.<ref name="دایرةالمعارف بزرگ اسلامی">فتح‎الله مجتبایی- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی - آصف جاه</ref>

 

 

 

==زندگی==

 

 

نابسامانی اوضاع در مرکز حکومت و رقابت‌ها و دسیسه بازی‌های امیران و درباریان، دستگاه سلطنت را ناتوان کرده بود. امیرالامرا سید‎حسینعلی‎خان زمان را مناسب دید و از دکن به دهلی حمله کرد، فرّخ‌سیر را خلع و او را کشت و در سال ۱۱۳۱ق/۱۷۱۹م شاهزاده [[رفیع‎الدرجات]] را به سلطنت رساند. در این هنگام آصف جاه نظام‎الملک به حکومت [[مالوا]] منصوب شد، ولی در همان سال امیرالامرا، رفیع‎الدرجات را از میان برداشت و [[محمد شاه گورکانی|محمد شاه]] (۱۱۳۱-۱۱۶۱ق/۱۷۱۹-۱۷۴۸م) برتخت نشست.

یک سال بعد در ۱۱۳۲ق/۱۷۲۰م آصف جاه نظام‎الملک به قصد تسخیر دکن از مالوا به آنجا لشکر کشید، قلعه [[آسیر]] را گرفت، [[برهانپور]] را تصرف کرد و لشکری را که امیرالامرا سید‎حسینعلی‎خان به نبرد با او فرستاده بود درهم شکست و [[اورنگ‌آباد]] را از دست حاکم آن، که برادرزادهٔ امیرالامرا بود درآورد. امیرالامرا خود، محمدشاه را برداشته به جانب دکن رهسپار شد ولی در راه به دستور اعتمادالدوله ‎[[محمدامین‎خان]] که از امرای دربار و عموزادهٔ پدر آصف جاه، بود، کشته شد. قطب‎الملک، برادر امیرالامرا که در دهلی قائم مقام او شده بود از غیبت محمدشاه سود جسته و یکی از شاهزادگان را بر تخت نشاند، و چون خبر بازگشت محمدشاه را شنید لشکری فراهم کرد و به نبرد با او شتافت، ولی شکست خورد و دستگیر شد. محمدشاه که نسبت به نزدیکان و طرفداران امیرالامرا و برادر او بدبین شده بود، محمدامین‎خان را وزیر اعظم خود کرد و این امر موجب شد که نظام‎الملک نیز از درِ اطاعت درآید و خاطر محمدشاه را از جانب خود آسوده گرداند. به زودی در ۱۱۳۴ق/۱۷۲۲م محمدامین‎خان درگذشت و نظام‎الملک به دهلی خوانده شد و مقام وزارت اعظم به او محول گردید، ولی امیران و درباریان که وجود چنان شخصی را مانع و مخلّ مقاصد خود می‎دیدند، سعی در آن داشتند که شاه را نسبت به او بدگمان کنند.

 

 

==مقابله با نادرشاه==

پس از بازگشت نادرشاه، آصف جاه به سوی دکن رفت و در ۱۱۵۴ق/۱۷۴۱م پسرش نظام‎الدوله را که فکر فرمانروایی آن ناحیه را در سر داشت و بر پدر شوریده بود، دستگیر و مجازات کرد و به تحکیم موقعیت خود در سراسر دکن پرداخت. او در سال‌های ۱۱۵۶-۱۱۵۹ق/۱۷۴۳-۱۷۴۶م [[کرناتک|کَرْناتِکْ]] و [[آرکات|آرْکات]] و [[بالکنده|بالْکُنْده]] را تصرف و به قلمرو خود اضافه کرد.

 

 

==سلسله نظام حیدرآباد==

آصف جاه مردی با تدبیر و شجاع و سالیان دراز در دکن حکومت کرد و در آبادی نواحی دکن کوشش بسیار کرد. او سرانجام حکومت مستقل آصف جاهیه یا [[نظام حیدرآباد]] را بنیاد گذارد و فرزندان او به عنوان «نظام» تا اواخر سده ۱۳ هجری (۱۲۸۶ق/۱۸۶۹م) در آن ناحیه حکومت داشتند.

 

 

==حمایت از هنرمندان==

آصف جاه نظام‌الملک حامی گشاده‌دستی برای هنرمندان بود و با تشویق او بسیاری از شاعران و ادیبان و دانشمندان به آن ناحیه روی آوردند. در زمان حکمرانی او حیدرآباد به یکی از مراکز عمده فرهنگ و تمدن اسلامی در [[شبه قاره هند]] تبدیل شد.

 

 

==شاعری==

آصف جاه خود نیز مردی ادیب و شاعری توانا بود و در آغاز اشعار خود را از نظر عبدالقادر بیدل می‎گذراند. وی در شاعری، نخست «شاکر» و سپس «آصف» تخلص می‎کرد.<ref name="وب‌گاه رادیو فارسی دری">وب‌گاه رادیو فارسی دری - آصف جاه؛ حامی زبان و ادب فارسی</ref>

 

 

==پانویس==