بخش خاروانا: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Grim reaper (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱:
'''بخش خاروانا''' یکی از بخش‌های تابعه [[شهرستان ورزقان]] در استان [[آذربایجان شرقی]] در شمال غربی ایران است بخش خاروانا :محال دیزمار ارسباران بمرکزیت تاریخی خاروانا مشتمل بر 196 روستا از 12 کیلومتری ورزقان از روستای علویق شروع می‌شود.امروزه شرق دیزمار ضمیمه بخش مرکزی ورزقان و شهرستان خداآفرین شده و قسمتی کوچکی نیز ضمیمه بخش سیه رود شده است.کل غرب دیزمار نیز تحت عنوان دیزمار غربی ضمیمه بخش سیه رود شده است.دیزمار از طرف جنوب شرقی به شهر تبریز و از طرف جنوب غربی به دهستان رودقات از توابع بخش صوفیان، از طرق غرب به دهستان‌های زنوز از توابع مرند، دهستان ارسی از توابع هادیشهر، محال هرزندات مرند، دهستان بناب جدید(بناب مرند) و از طرف شمال با رود مرزی ارس و از طرف شرق با محال ازومدول، دهستان‌های منجوان و حسن آباد از توابع بخش خداآفرین ختم می‌شود.در گذشته دیزمار منطقه یکپارچه‌ای بوده که شهر توریستی خاروانا مرکز سیاسی و روستای تاریخی اشتبین مرکز فرهنگی آن محال به حساب می‌آمد.امروزه غرب و شمال غربی دیزمار ارسباران تحت عنوان دیزمار غربی (بخش سیه رود) ضمیمه شهرستان جلفا شده است.شمال شرقی دیزمار بمرکزیت روستای دیدنی مردانقم تحت عنوان دیزمار شرقی (بخش خداآفرین) ضمیمه شهرستان کلیبر شده است.جنوب و شرق دیزمار از روستای علویق تا روستاهای ونستان، ملک طالش، کرینگان و ...ضمیمه ازومدول(بخش مرکزی) شهرستان ورزقان شده است. در مورد وجه تسمیه این شهر چنین به نظر می آید که نام اصلی این شهر خوروانق به معنای نگهبان خورشید باشد.حسینقلی کاتبی در صفحه ی 77 کتاب زبانهای باستانی آذربایجان چنین می نویسد:"خوروانق از ترکیب دو کلمه ی خور به معنای خورشید و وانق به معنای نگهبان است." و این از نشانه های دوره میترا پرستی در عهد اشکانی است، اما با مطالعات بیشتر در تاریخ منطقه به قومی به نام خاروانا بر می خوریم که در زمان اورارتوها در این ناحیه زندگی می کرده اند.اوج شکوفایی شهر خاروانا به عهد سلجوقیان بر می گردد. در این دوره، خاروانا از مهمترین مراکز نظامی سلسله ی ترک نژاد سلجوقی بود و حسام الدین دیز ماری از اهالی این منطقه که از بزرگان ارتش سلجوقیان بشمار می رفت خدمات زیادی را به سلسله طغرل سلجوقی انجام داد. بهروز خاماچی نیز در کتاب جغرافیای آذر بایجان شرقی از خاروانا به عنوان شهری نظامی در عهد مغول یاد می کند.شهر خاروانا با این پیشینه پر افتخار تاریخی، امروزه در گمنامی به سر برده و چشم به عنایت مسولان دارد. شهر خاروانا علاوه بر قدمت و تاریخ درخشانش که وجود اماکن وبناهای تاریخی خود مبین این واقعیت است از موقعیت طبیعی مناسب جهت تبدیل شدن به یک منطقه توریستی برخوردار است. شهر خاروانا به دلیل کوهستانی بودنش می تواند بافت زیبایی به خود بگیرد و با توجه به اینکه همه ساله تورهای سیاحتی زیادی جهت تفریح و سیاحت از قلعه ی جوشین و آبشار گل آخور بازدید می کنند، در صورت تاسیس مراکز تفریحی و اقامتی مناسب می توان پا ی گردشگران را به این شهرکشاند. به هر حال در صورتی که بخشداری، شهرداری، و شورای شهر خاروانا بتوانند با استفاده از نظرات کارشناسان مر بوطه یک برنامة میان مدت در این زمینه تنظیم نمایند، مطمئنا این شهر و منطقه می تواند از رشد و شکوفایی قابل قبولی برخوردار شود در دوره دوم جنگ‌های ایران و روس، پس از آنکه سپاهیان روس بر اردوی سپاه ایران در گرمادوز شبیخون زدند، عباس میرزا فرمانده سپاه ایران به سمت غرب یعنی دیزمار ارسباران (خاروانا) عقب نشینی کرد.او می‌خواست مانع از پیشروی روس‌ها به سمت تبریز شود.زیرا پادگان نسبتاً مدرن ایران (قلعه کردشت) در این منطقه قرار داشت.کوههای النگز واقع در شمال ارس و کوههای سر به فلک کشیده ارسباران(کمتال و کمچی) در جنوب ارس و نیز رود خروشان ارس سنگر طبیعی برای او ایجاد کرده بود.متاسفانه برتری توپخانه دشمن روس باعث شد جنگ به مدت یک ماه در محل شهر خاروانا ادامه یابد.از این رو شهر خاروانا به کلی ویران شد. بهروز خاماچی در کتاب فرهنگ و جغرافیای آذربایجان شرقی در باره خاروانا نوشته است :در دوره سلجوقیان و اوایل حمله مغول ، این شهر پر جمعیت (خاروانا) مرکز سپاهیگری و نبرد بود.بعدها در زمان صفویان شاهوردیخان حاکم ارسباران و مسئول زندان تاریخی قهقهه هوراند با عثمانی‌ها متحد می‌شود و دولت صفویه پس از تنبیه او پسرش را به تیولداری دیزمار به مرکزیت خاروانا منصوب می‌کنند. به هنگام لشکر کشی نادرشاه افشار به سوی قفقاز و داغستان خاروانا محل جمع آوری سیورسات بوده است. در جنگ‌های ایران و روس خاروانا ماهها میدان جنگ بوده است.پس از ویرانی خاروانا اکثریت اهالی به شهرهای تبریز و اصفهان کوچ می‌کنند.اما عده‌ای از اهالی در قلعه علی بیگ واقع در کوهستان کامتال به فرماندهی علی بیگ دیزماری موضع می‌گیرند و طی جنگ‌های نامنظم بر دشمن روس ضربات کوبنده وارد می‌کنند.بنا به گفته ریش سفیدان، طایفه کوچک قدیملی (آغاسی بیگلوها و علی بیگلوها) از بقایای مردمان قدیمی شهر تاریخی خاروانا محسوب می‌شوند. طوایف بزرگ سادات، مقدم، پیر علیلوها، اللهوردیلی‌ها، نقدیلوها، تقی بیگلوها و نجفلوها بعداً به این شهر مهاجرت نموده‌اند و ریشه آنها به عشایر منطقه و روستاهای کوه کمر، مرزآباد، اردوباد نخجوان، گنجه و ...بر می‌گردد.<ref>اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.</ref>.
| |||