بخش خاروانا: تفاوت میان نسخه‌ها

بخش خاروانا یکی از بخش‌های تابعه [[شهرستان ورزقان]] در استان [[آذربایجان شرقی]] در شمال غربی ایران است . درگذشته نه چندان دور شهر خاروانا مرکز تاریخی دیزمار [[ارسباران]] به شمار می‌رفتمی‌‌آید.دیزمار که مخفف دژماد ماد می‌باشد ، بزرگترین و باستانی‌ترین محال [[قره داغ]] یا [[ارسباران]] به شمار می‌رفت.[[حمد الله مستوفی]] (750-680) در صفحه 132 کتاب [[نزهة القلوب]] منطقه [[دیزمار]] را ولایت یکپارچه می‌داند که این امر نشانگر این است که تقسیم بندی دیزمار به قسمت‌ مرکزی، غربی و شرقی جنبه تاریخی ندارد.او درباره دیزمار می‌نویسد:
"دیزمار ولایتی است در شمال [[تبریز]] کما بیش پنجاه پاره دیه بود و دوزال و کوردشت و قولان و هزار[=هراس که روستای تاریخی [[اوشتبین]] از اجتماع سه آبادی هراس، سیاوشان و جعفرآباد بوجود آمده است.] و [[خاروانا]] از معظمات آن . هوایش معتدل به گرمی و آبش از آن جبال بر می خیزد و فضلابش در ارس می ریزد حاصلش غله و پنبه و انگور و میوه به همه انواع می باشد و پیشتر از همه جا رسد و نوباوه تبریز از آنجا باشدحقوق دیوانش چهل هزار و هشتصد دینار است" .[=هراس که روستای تاریخی [[اوشتبین]] از اجتماع سه آبادی هراس، سیاوشان و جعفرآباد بوجود آمده است.]
[لازم به ذکر است که در زمان صفویه عشایر پیرعلیلو، مقدم، بایبردلو، چلبیانلو، سادات شامی کوه کمر و ...در منطقه ارسباران و بویژه [[دیزمار]] ساکن شدند.موج دوم مهاجرت از آن سوی ارس در زمان فتحلیشاه قاجار روی داد که در آن زمان قاجار کرداحمد، عشایر پسیان، الیاسکانلو و ...در آبادی‌هایی ساکن شدند و دیزمار در گذشته نه چندان دور 196 آبادی بزرگ و کوچک داشت و خاروانا مرکز سیاسی-اداری و اوشتبین مرکز فرهنگی محال دیزمار ارسباران محسوب می‌شود.در جلد چهارم فرهنگ جغرافیائی ایران جمعیت دیزمار ارسباران 41230 نفر و تعداد آبادی‌های آن 112 پارچه گزارش شده است. این کتاب دیزمار را متشکل از دو قسمت شرقی یا خاوری به مرکزیت [[اوشتبین]] و غربی یا باختری به مرکزیت خاروانا معرفی می‌کند.علاوه بر آن اویلق، اندریان، ایری بالا، کوه کمر، کماربالا، سیه رود، خانه سر، [[جوشین]]، علیلر، [[مردانقم]]، [[مزرعه شادی]]، [[شرف آباد]] و ... را از آبادی‌های معروف دیزمار [[ارسباران]] معرفی نموده است. اما آنچه مسلم است در زمان نگارش کتاب مزبور قریب به 100 روستای تاریخی دیزمار نظیر [[قینر]]، [[کهل]]، [[سار]]، [[ایوند]]، [[امند]]، [[ورکش]]، [[کلانکش]]، [[گنزنق]]، [[اولی کندی]]، [[مزرعه]]، [[زین آباد]]، [[موجمبار]]، [[لاری]]، [[اسپیران]]، [[اسپیران عتیق]]، [[گومانا]] و ... که در نزدیکی [[مرند]] بویژه تبریز قرار دارند جزو شهرستان‌های مزبور به حساب آمده است که در حال حاضر پس از ارتقاء شبستر از بخش به شهرستان این روستاها بین شهرستان‌های [[تبریز]]، [[شبستر]] و [[مرند]] تقسیم شده است . ] پس از تقسیم روستاهای بزرگ و تاریخی [[خاروانا]] ( دیزمار ارسباران ) از قبیل [[سیه‌رود]]،[[ایری سفلی]]، [[کیرینگان]]،[[ونستان]]،[[کوه کمر]]، گومانا([[گمناب]]) ،[[اسپیران]] ، [[سار]]، [[قینر]] ، [[خاتون آباد]] ، [[خواجه]] ، [[مردانقم]] و ...بین شهرستان‌های [[مرند]] ، [[تبریز]]،[[شبستر]]،[[ورزقان]]،[[جلفا]] ،[[هریس]] و [[خداآفرین]] اسامی روستاهای فعلی [[دیزمار مرکزی]] (خاروانا) که اغلب خالی از سکنه بوده و یا جمعیت پاینی دارند به شرح زیر می‌باشد: