علیقلی جبادار: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
JYBot (بحث | مشارکت‌ها)
Derangi (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱:
{{جعبه زندگینامه
|نام_شخص=علی قلی جبه دارجبه‌دار
|نام_تصویر=Ali Culi Jabbadar 001.jpg
|عرض_تصویر=
|توضیح_تصویر= شاه سلیمان و درباریان، نگاره‌ای از جبه دار،جبه‌دار، ۱۶۷۰ میلادی، [[موزه آرمیتاژ]]، سن پترزبورگ
|نام دیگر=
|لقب‌ها=
خط ۲۳:
|زمینه فعالیت=[[نگارگری]]
|سبک=[[نگارگری ایرانی]]
|مکتب=فرنگی سازی،فرنگی‌سازی، هندوایرانی
|تاریخ_تولد=
|محل_تولد=
خط ۳۲:
|Soure_id =
}}
[[پرونده:Ali Quli Jabbadar european.jpg|thumb|اثری از جبه دار،جبه‌دار، قرن هفدهم میلادی، [[موزه آرمیتاژ]] سن پترزبورگ|left|250px]]
'''علی قلی جبه دارجبه‌دار''' مهم‌ترین [[نقاش]] فرنگی سازفرنگی‌ساز اواخر قرن هفده و اوایل هجده ایران است. وی تکنیک‌های ایرانی و اروپایی را توامان و در کنار هم به کار می‌برد. این هنرمند به نام‌های '''علی‌قلی بیگ فرنگی''' و '''علی‌قلی جبه‌دار عباسی''' و '''علی‌قلی آرنااوت''' و '''علی‌قلی بیگ ارناوت نادری اصفهانی''' در هنر تصویرسازی ایران شهره بوده‌است.<ref name= "aftabir">[http://www.aftabir.com/lifestyle/view/68503/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1 علی قلی جبادار]، مجله اینترنتی آفتاب، شهریور 1385.</ref> <ref name= "ruwiki">[http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B8-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%B8_%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%B1%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80 جبه دار]، ویکیپدیای روسی.</ref>
 
منابع تاریخی در خصوص هنرمندان دوران [[زند]] و [[قاجار]] بسیار ضعیفند. تنها در تذکرهٔ [[آتشکده آذر]] [[لطفعلی آذر بیگدلی]] از علیقلی جبه دارجبه‌دار یاد شده، که در شرحی مختصر از "محمد علی بن عبدل ابن علی قلی بیگ جبه دارجبه‌دار" (یا جبادار) با نام مستعار "علی - فرنگ" نام برده، و مدعی استمدعی‌است که وی مسیحی زاده‌ای بود، که به اسلام گرویده، و در [[اصفهان]] نقاش دربار [[صفوی]] بوده‌است. (فرنگ در اینجا اشاره به فرنگی سازیفرنگی‌سازی نقاش است). وی همچنین گزارش کرده که جبه‌دار با سمت "نقاش باشی" در دربار [[شاه تهماسب دوم]] و [[نادر شاه افشار]] خدمت کرده، اما پس از تحلیل رفتن بینایی‌اش، در [[مازندران]] به سال ۱۷۵۰ میلادی درگذشته‌است.<ref name="ruwiki">[http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B8-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%B8_%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%B1%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80 جبه دار در ویکی روسی.]</ref>
 
== تبار ==
برخلاف آنچه که عده‌ای معتقدند که «جبه دارجبه‌دار [[مسیحی]] و از مردم آرنا اوتآرنااوت ([[آلبانی]]) بوده که در زمان شاه عباس دوم صفوی (۱۰۵۲ - ۱۰۷۷ ق) به ایران آمده، تغییر مذهب داده و در بدایت حال به جبه خانهجبه‌خانه (اسلحه‌خانه) دولتی راه یافته‌است»<ref name="aftabir"/>، دکتر [[یعقوب آژند]] بر این باور است که وی فرنگی (اروپایی) نبوده، بلکه از اهالی [[ارمنستان]] و یا [[گرجستان]] بوده‌است. (در دورهٔ صفوی مسیحیان آن دیار را فرنگی می‌نامیدند). وی نواده [[قرچقای خان]] گرجی (یا ارمنی)، سپهسالار کل قشون ایران و حاکم مشهد در دوره [[شاه عباس]] اول است.<ref name="journals">دکتر یعقوب آژند، علی قلی بیگ جبه دار، کتابدار، [http://journals.ut.ac.ir/page/article-frame.html?articleId=3155 نشریه هنرهای زیبا]، شماره ۱۶ سال هشتادو دو.</ref>
 
[[قرچغای]] یا قرچقای خان دوم، فرزند منوچهر خان و نوهٔ قرچقای خان اول، سپهسالار سپاه [[شاه عباس اول]]، خود از پشتیبانان هنر [[کتاب آرایی]] محسوب می‌شد؛ چنانکه [[شاهنامه قرچغای خان]] (شاهنامهٔ وینزور) به دستور وی و احتمالا توسط [[محمد قاسم]] و [[محمد یوسف نگارگر]] کتاب آرایی شده‌است. این [[شاهنامه]] که از خاندان قرچقای به دست حاکمان [[هرات]] افتاده بود، به خاطر سپاسگزاری از حمایت قشون [[بریتانیا|انگلیس]] از حکام یاد شده به هنگام محاصرهٔ هرات توسط قشون [[قاجار]]، به رسم تحفه به دربار بریتانیا فرستاده شده، و هم اینک در گنجینهٔ [[قصر سلطنتی وینزور]] بریتانیا نگهداری می‌شود.<ref name="ensani">مهدی حسینی، [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120329164634-5107-49.pdf شاهنامه قرچقای خان (شاهنامه وینزور)]، [http://ensani.ir/fa/content/230914/default.aspx نشریه هنرهای زیبا] -هنرهای تجسمی، شماره45 ،بهار 1390، صفحات 13-21</ref>
پسر جبه دار،جبه‌دار، با نام [[محمد علی بیگ]] نیز نقاش بود، و در زمان سلطنت [[نادر شاه]] به سمت نقاش باشی دربار یا رییس کارگاه نقاشی دربار نادر منصوب شد.<ref name="ruwiki">[http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B8-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%B8_%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%B1%D0%B1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80 جبه دار در ویکی روسی.]</ref>
 
== سبک ==
خط ۴۸:
این نقاش در نازک قلمی و رنگ آمیزی و ملاحت کار، در شمار استادانی‌ست که کارهایش دارای شهرت فراوان بود.<ref name="adibboroumand">ادیب برومند، [http://www.adibboroumand.com/1390/02/26/%D8%AF%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4-%D9%87%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85/ دو نقاش همنام]، اردیبهشت 1390</ref>
 
به سبب مقام و منزلت آباء و اجدادش در دربار صفوی، در سال ۱۰۴۹ یا ۱۰۵۰ه. به سمت کتابدار خاصه [[شاه صفی]] و [[شاه عباس ثانی]] برگزیده می‌شود. او منصب جبه داریجبه‌داری و نقاشباشینقاش‌باشی دربار را نیز کسب می‌کند. در زمان شاه عباس ثانی اسلوب فرنگی سازیفرنگی‌سازی را از نقاشان هلندی مشغول در دربار همچون [[فیلیپس انجل]]، لوکار، رمیان، یان دوهارت و غیره فرا می‌گیرد و گاهی نیز به تقلید از نقاشان طبیعت گرایطبیعت‌گرای هندی نظیر [[گواردهان]] می‌پردازد و یا از تصاویر چاپی اروپایی بهره می‌گیرد و آثاری می‌آفریند که امروزه به سبک فرنگی سازیفرنگی‌سازی شهرت دارد. در کنار او نقاشان دیگری چون [[شیخی عباسی]]، [[بهرام سفره کشسفره‌کش]] و غیره هم کار می‌کرده‌اند.<ref name="journals">[http://journals.ut.ac.ir/page/article-frame.html?articleId=3155 دکتر یعقوب آژند، علی قلی بیگ جبه دار، کتابدار، نشریه هنرهای زیبا، شماره ۱۶ سال هشتادو دو.]</ref>
 
وی به سبب آشنایی با نقاشی اروپایی، در تحول سبک، از [[مینیاتور]] صفوی به شیوهٔ ایرانی‌سازی، در شمار پیشگامان است. همچنین در مکتب هند و ایران نیز دست داشته، و آثاری در این مکتب از او به یادگار مانده‌است. علی قلی، تک‌صورت را بسیار لطیف می‌ساخت و عمارات تاریخی و منظره‌ها را با لطافت و رعایت نزدیک نمایی و دورنمایی ([[پرسپکتیو]]) استادانه به تصویر می‌کشید. علاوه بر این در تصویرسازی جانوران نیز توانا بود. [[قلمدان]]های کار او از نوع بهترین قلمدان‌های عصر صفوی محسوب می‌شود. عمده‌ترین آثارش در [[آبرنگ]] بوده، اما در [[رنگ روغن]] نیز مهارت داشت.<ref name="aftabir">[http://www.aftabir.com/lifestyle/view/68503/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1 آفتاب. ]</ref>
خط ۶۳:
== دو نقاش همنام ==
در میان نگارگران ایران دو تن به نام «علیقلی» نامبردار هستند که هردو از استادان چیره دست زمان خود بوده و آثار ارزشمندی به عالم هنر عرضه کرده‌اند.
نخستین ایشان همین «علیقلی جبه دارجبه‌دار یا جبادار» معروف به «آرنااوت» است که گویا آلبانی تبارآلبانی‌تبار ولی پرورش یافته در ایران است و معاصر «[[شاه سلیمان]]» و «[[شاه سلطان حسین]]» صفوی ست، و تا اواخر سدهٔ یازده و اوایل سدهٔ دوازده می‌زیسته و به آفریدن آثار هنری می‌پرداخته‌است.<ref name="adibboroumand">[http://www.adibboroumand.com/1390/02/26/%D8%AF%D9%88-%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4-%D9%87%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85/ ادیب برومند، دو نقاش همنام.]</ref>