الاحتجاج: تفاوت میان نسخه‌ها

کتابی است کلامی از نیمه اول قرن ششم هجری قمری، به زبان عربی. از کتب معتبر شیعه که به «احتجاج طبرسی» مشهور و به کثرت فوائد، موصوف است. نویسنده آن، ابومنصور شیخ احمدبن علی بن ابیطالب طبرسی از محدثین موثق و علمای بزرگ نیمه اول قرن ششم هجری قمری است. این کتاب، محاجات و مناظرات پیغمبر اسلام و ائمه شیعه و استدلال هایاستدلال‌های برخی از اصحاب ائمه در برابر مخالفان و افراد مختلف و پیروان ادیان غیر اسلامی، نسبت به اصول و فروع دین اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری است. همچنین برخی از مکاتبات امام زمان علیه السلام که در زمان غیبت صغری از طریق نواب حضرت بوده و نیز ذکر توقیعاتی از ناحیه مقدسه به بعضی از علما، در قسمت آخر، درج شده استشده‌است. نام دیگر «احتجاج» «الاحتجاج علی اهل اللجاج» است که ظاهرا ساخته دیگران می باشدمی‌باشد و در خطبه مولف نیامده استنیامده‌است.

مولف، انگیزه خود را از تالیف این کتاب، جمع آوری احادیثی عنوان کرده که در آنها، احتجاجات پیشوایان دین، روایت شده تا ثابت کند که نهی از احتجاج، برای افراد ضعیف و قاصر در دفاع از دین و عقاید است نه برای اشخاص مبرز و توانا بر اثبات حق و دفع باطل. وی در دیباچه کتاب می گویدمی‌گوید: آنچه مرا وادار به گردآوری این کتاب کرد این بود که: دیدم عده ایعده‌ای از شیعیان امامیه به شدت از احتجاج پرهیز کرده و راه مناظره و جدل را اگر چه برحق باشد، نمی روندنمی‌روند و می گویند اینکار بر ما روا نیست. از این رو من تصمیم به تالیف کتابی گرفتم که حاوی استدلالات و احتجاجات شیعه و بزرگان و ائمه شیعه باشد و آیات و روایاتی که مسلمانان را به احتجاج و «مجادله حسن» امر کرده، ذکر کنم تا ثابت کنم که نهی در این باب، فقط منحصر به ضعیفان و ناتوانان و جاهلان است که از عهده آن به خوبی برنمی آیند، نه مبرزان و دانایانی که حق را بخوبی می توانندمی‌توانند اثبات نمایند و مایه رفعت منزلت خود شده اندشده‌اند.

شیخ احمدبن علی بن ابیطالب طبرسی، کنیه او، ابومنصور، عالم، فقیه، متکلم و محدث بزرگ و موثق شیعه در نیمه اول قرن 6۶ هـ ق است. تاریخ تولد و وفات او مشخص نیست، فقط با قرائنی و به نقل از علامه سیدمحمد بحرالعلوم، با سنجیدن ولادت و وفات، معاصران و شاگردان، او را از رجالی می دانند که اوائل قرن ششم هـ ق را درک کرده استکرده‌است. اصلیت او، ایرانی و بعضی از اهالی طبرستان و برخی اهل طبرس، همان تفرش امروز می دانند. وی مورد اعتماد بزرگانی چون "شهید اول"، شیخ حر عاملی و سید محمد بحرالعلوم و خوانساری صاحب روضات الجنات بوده که او را به صفات عالم فاضل فقیه، محدث ثقه، ستوده و او را از یاران بزرگ پیشینیان گفته اندگفته‌اند. از شاگردان مشهور وی، ابن شهر آشوب، عالم بزرگ قرن ششم هجری قمری است. مولف، معاصر با ابوالفتوح رازی و فضل بن حسن طبرسی، صاحب کتاب تفسیر مجمع البیان بود.

- ذکر واقعه غدیر خم، ماجرای فدک و محاجه هایمحاجه‌های حضرت علی علیه السلام و فاطمه زهرا و دیگر صحابه (و خطبه پیامبر در غدیر).

1۱- کسانی که تالیف این کتاب را به "فضل بن حسن طبرسی"، صاحب تفسیر مجمع البیان نسبت داده اندداده‌اند اشتباه کرده و خطا رفته اند،رفته‌اند، این اشتباه به سبب اشتراک در شهرت طبرسی است.

2۲- بیشتر احادیث و اخباری که در کتاب هست، به صورت مرسل (بدون سلسله کامل اسناد) است و این بدلیل اینست که این احادیث یا با حکم عقل موافقت دارد یا متواترند و یا درباره آن اجماع وجود دارد و یا در سیره هاسیره‌ها و کتابهای مخالف و مولف مشهور هستند. اما مطالبی که از حضرت امام حسن عسگری علیه السلام آمده، چون به اندازهبه‌اندازه احادیث دیگر مشهور نیست، لذا با یک سند (از جمله، اخبار مذکور در تفسیر امام عسگری) ذکر شده استشده‌است.

این اثر بارها به شیوه ایشیوه‌ای نفیس با حواشی و تعلیقات در ایران، عراق، لبنان، چاپ شده استشده‌است. در زمان شاه طهماسب صفوی، توسط علی بن حسین زواری اصفهانی از علمای شیعه، در نیمه اول قرن دهم هجری قمری به فارسی ترجمه و بنام «کشف الاحتجاج» منتشر شد. (دائره المعارف فارسی)

ترجمه مشروح دیگر به قلم نظام الدین احمد غفاری مازندرانی، از دانشمندان قرن دهم هجری، که به کوشش پاکتچی در تهران چاپ و منتشر شده استشده‌است. آخرین چاپ کتاب، به کوشش ابراهیم بهادری و محمدهادی، زیر نظر جعفر سبحانی در سال 1413۱۴۱۳ هـ ق در قم شده استشده‌است.

== منابع: ==