گور (شهر باستانی): تفاوت میان نسخه‌ها

معمولا رواج نام '''فیروزآباد''' را از قرن چهارم هجری به بعد می‌دانند. مشهور است، [[عضدالدوله دیلمی]] که اغلب در این شهر اقامت داشت و نام گور را خوش‌یمن نمی‌دانست، آن را به فیروزآباد تغییر داد و حکم کرد که هر کس این شهر و شهرستان را گور بگوید مجازات شود.<ref>حسینی فسایی.فارسنامه .ج ۲ صفحه ۱۴۱۹</ref> البته مدارک [[سکه‌شناسی|سکه‌شناختی]] پیشینه این نام را عقبتر می‌برند؛ چنانکه بر سکه‌ای [[مس|مسین]]ین از دوران [[امویان]] که در اردشیرخوره ضرب شده <ref>[http://numismatics.org/collection/1985.43.2 تصویر و مشخصات سکه در وبگاه انجمن سکه‌شناسی آمریکا]</ref> واژه ''پیروزآباد'' ([[نویسه‌گردانی]] [[خط پهلوی|پهلوی]]: ''pylwj'b'd'') به عنوان نام [[ضرابخانه]] دیده می‌شود.

پس از اردشیر این شهر به دلیل نسبتش با سردودمان ساسانی همچنان آباد و مرکز کوره اردشیر باقی ماند<REF>ابن حوقل، صورة الارض. جلد ۲. صفحه ۲۶۴</REF>؛ هر چند در سایه [[بیشاپور]] (شهر جدید [[شاپور یکم]]) تا اندازه‌ای در حاشیه قرار گرفت.

در قرن چهارم هجری گور شهری غنی و آباد بود با اقلیم معتدل، آب فراوان و بوستان‌ها و گلستان‌های بسیار.<ref>اصطخری. مسالک الممالک. صفحه ۱۲۴</ref> چنانکه [[باغ|باغ‌های]]‌های میوه و خانه‌های اعیانی، حومه شهر را تا شعاع یک [[فرسنگ]] فرا گرفته بود.<ref>ابن حوقل. صورة الارض. جلد ۲. صفحه ۲۷۹</ref>

اردشیرخوره به شکل دایره کاملی به قطر ۱۹۴۰ متر ساخته شده است. شهر با ۲۰ دیوار شعاعی و سه دیوار حلقوی هم‌مرکز مجموعا به ۶۱ منطقه تقسیم می‌شد و دو حصار خشتی محکم با خندقی در میان به پهنای ۳۵ متر آن را در بر می‌گرفت.<ref name="آذرنوش">[http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=57662&Serv=3&SGr=22 میراث خبر: شگفتی‌های شهر سازی ایرانی با کاوش شهر ساسانی گور خواناسازی می‌شود. ], </ref> <ref>[http://www.humanities.uci.edu/sasanika/library/map/Firuzabad/index.php?type= Sasanika - Firuzabad]</ref>

* '''منار میلو (طِربال)''': ستونی است چهارگوش از جنس [[سنگ خارا]] و ملاط گچ که درست در کانون هندسی دایره شهر قرار دارد. امروزه بلندی آن ۳۳ متر و هر ضلع قاعده آن ۱۱ متر است. کاربری منار میلو معلوم نیست. به گزارش [[اصطخری]] بر سر آن [[آتشکده|آتشکده‌ای]] بوده و از کوه مجاور آبراهی به شهر کشیده بودند که آب را مانند فواره تا بالای منار می‌رسانید.<ref>اصطخری. مسالک. صفحه ۱۲۴</ref> به گمان [[دیتریش هوف]] (Dietrich Huff) این بنا بقایای یک برج پله‌دار است که در زمان آبادانی حدود ۷۸ متر ارتفاع داشته و شاید تجسم قدرت و اقتدار شاه بوده است.<ref>Huff, Dietrich. Zur Rekonstruktion des Turmes von Firuzabad. Istanbuler Mitteilungen 19.20, 1969.70, pp. 319-38</ref>

* '''تخت نشین (گنبد کیرمان)''': بنای دیگری است در یکصد متری جنوب شرقی منار که اکنون جز شالوده‌ای از آن بر جا نمانده است. معمولا کاربری آن را [[نیایشگاه]] یا کاخ فرض می‌کنند. در دی‌ماه ۱۳۸۴ باستان‌شناسان در بخش شرقی تخت نشین توانستند دروازه ای سنگی به سبک معماری [[پارسه]] همراه با سنگفرش بنا را کشف کنند.<ref>[http://www.chn.ir.news./?section=2&id=28169 میراث خبر: دروازه تخت نشین شهر دایره‌ای ایران کشف شد.]</ref>

* '''[[رصدخانه شهر گور|رصدخانه]]''': سازه خشتی مدوری است به قطر ۶۵/۵ متر که درون آن دوازده سکو با نشانه‌های نجومی وجود دارد و به باور باستان‌شناسان بقایای [[رصدخانه|رصدخانه‌ای]]‌ای از سده‌های نخستین اسلامی است.<ref>[http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100004145379 جام جم آنلاین: قدیمی‌ترین رصدخانه ایران در دل خاک پنهان بود.]</ref> این سازه در جریان کاوش‌های هیئت مشترک باستان‌شناسی ایران و آلمان در سال ۱۳۸۴ کشف شد.

* '''[[قلعه دختر (فیروزآباد)|قلعه دختر]]''': [[دژ]]-[[کاخ|کاخی]]ی در ارتفاعات فیروزآباد است که بنای آن را به اردشیر بابکان نسبت می‌دهند. در بلندترین بخش این قلعه، بقایای تالاری با [[ایوان]] بزرگ و سقف [[گنبد|گنبدی]]ی وجود دارد<ref>[http://www.livius.org/fa-fn/firuzabad/firuzabad_castle.html Livius: Firuzabad Castle]</ref> که احتمالا ویژه اقامت اردشیر و خانواده‌اش بوده است. مجموعه قلعه دختر و باروهای اطراف آن بخشی از استحکامات گور به شمار می‌رفتند.

* '''[[کاخ اردشیر بابکان]]''' : بنای شکوهمندی است در شمال گور <ref>http://www.livius.org/a/1/maps/firuzabad_map.gif</ref>که احتمالا اقامتگاه و تالار بار عام اردشیر شاه بوده است. ویژگی‌های بنیادین [[معماری یادمانی]] ساسانی همچون ایوان بزرگ ورودی، حیاط داخلی با ایوان‌های روبرو و اتاقهای گنبدپوش در این ساختمان به خوبی دیده می‌شود.<ref>بویل، اندرو. تاریخ ایران، صفحه ۵۵۷</ref> کشف چهار دیوارنگاره از شاهزادگان ساسانی در سال ۱۳۸۴ توجه زیادی را به این محل جلب کرد.<ref>[http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=92824&Serv=3&SGr=22 میراث خبر: شمایل ۴ شاهزاده ساسانی بر دیوارنگاره شهر گور رؤیت شد.]</ref> <ref>[http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=94417&Serv=3&SGr=22 میراث خبر: شهر گور مملو از نقش مدفون شاهزادگان ساسانی است.]</ref>

* '''[[نقش پیروزی]]''': در این نقش‌برجسته اردشیر و پسرش [[شاپور یکم|شاپور]] سوار بر اسب در رزمگاه تصویر شده‌اند و اردشیر با ضربه نیزه اردوان شاه را از اسب به زیر می‌اندازد.

* '''تاج‌ستانی اردشیر''': تصویری از اردشیر که در حضور درباریان از [[اهورامزدا]] [[دیهیم]] پادشاهی می‌گیرد.

* '''فرخ‌مرد بهرامان''' قاضی اهل گور و همروزگار با [[خسرو پرویز]] بود. او مؤلف [[مادگان هزار دادستان]]، مهمترین متن [[حقوق|حقوقی]]ی به جا مانده از دوران ساسانی است. در این کتاب شماری از قوانین کهن [[اوستا|اوستایی]]یی،، احکام دادگاه‌های پیشین و فرمان‌های اداری پادشاهان گرد آمده که در شناخت آیین دادرسی ایران ساسانی اهمیت بیمانندی دارد.<ref>[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/4172/154/text پایگاه مجلات تخصصی نور: کاکا افشار، علی. مادگان هزار دادستان - کتاب هزار رأی (۷)]</ref> از زندگی این شخصیت اطلاعات کمی در دست است.

* '''[[عبدالله بن مقفع]]''' نویسنده و مترجم بزرگ سده دوم هجری، زاده شهر گور بود. او کتاب‌های ارزشمندی در [[فلسفه]]، [[اخلاق]] و [[آیین کشورداری]] از [[فارسی میانه]] به [[زبان عربی|عربی]] برگردانده است. ابن مقفع از سخنوران بنام زمان خود به شمار می‌رفت و در پایه‌گذاری نثر فنی عربی نقش مهمی داشت. او در سال ۱۴۲ هجری به اشاره خلیفه [[منصور عباسی]] به قتل رسید.<ref>[http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=1801 دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی: ابن المقفع، ابومحمد]</ref>