برهان جامع: تفاوت میان نسخه‌ها

مولف دو فرهنگ برهان قاطع و جهانگیری را اساس کار قرار داده ،داده، و از آنجا که در آنها افزونیها و کاستیهایی ،کاستیهایی، به نظرش رسیده ،رسیده، برهان قاطع را تلخیص کرده استکرده‌است و سپس ،سپس، برای تأیید و توضیح لغات ،لغات، شواهد شعری فرهنگ جهانگیری را در حاشیة کتاب آورده ،آورده، و کنایات و استعارات متعلق به هر لغت را ذیل همان واژه نقل کرده است کرده‌است. او در ترتیب لغات ،لغات، ترتیب فرهنگ جهانگیری را برگزیده ،برگزیده، بدینگونه که ابتدا حرف دوم ،دوم، سپس حرف اول و سوم را اساس قرار داده ،داده، و حروف را به ترتیب الفبا رعایت کرده است کرده‌است.

این فرهنگ بین پنج تا شش هزار لغت دارد و شامل یک مقدمه و 29۲۹ باب است .

مقدمة آن نیز یک «مدخل » و ده «طراز» دارد. در مدخل به فتحعلی شاه و ولیعهد او، محمد میرزا و مشوّق تألیف کتاب ،کتاب، بهمن میرزا، و کیفیت اقدام به تألیف اشاره شده است شده‌است. طراز اول در باب اطلاق واژة «پارس » بر ایران و حدود آن ؛ طراز دوم در تعداد حروف هجای عرب و عجم ؛ طراز سوم در بیان ترتیب لغات برهان جامع ؛ طراز چهارم در اقسام کلمه (اسم و فعل و حرف ) با بحثی دربارة هر یک از

آنها؛ طراز پنجم در ضبط معانی حروف مفرده (در آغاز و میان و پایان ) با اظهارنظرهایی دربارة آن ؛ طراز ششم دربارة حروفی که جز به ترکیب ،ترکیب، معنایی ندارند (پسوندها و پیشوندها)؛ طراز هفتم در تجویز تبدیل حروف به یکدیگر؛ طراز هشتم در ضمایر؛ طراز نهم در املاء (طرز نگارش کلمات )؛ و طراز دهم در عقدِ اَنامل (رقم نویسی اعشاری ).

برهان جامع ،جامع، با به سلطنت رسیدن محمدشاه قاجار فرزند عباس میرزا (1250۱۲۵۰) به پایان رسیده و در نیمة رجب 1260،۱۲۶۰، به خط میرزا رضاقلی شقاقی تاریخ نویس سرابی تبریزی (نایب وزارت خارجه و برادر مؤلف )، تحریر شده است شده‌است. مؤلف در هجدهم شعبان همان سال مقابلة نسخه را به پایان رسانده و کتاب زیر نظر او، در 456۴۵۶ صفحه و به قطع وزیری بزرگ ،بزرگ، در تبریز به چاپ سنگی رسیده است رسیده‌است. در این لغتنامه ،لغتنامه، ابیات شاهد در حواشی صفحات میان جدولها نقل شده است شده‌است. دو چاپ دیگر نیز در تبریز (سال 1307۱۳۰۷) و در تهران (بدون تاریخ ) از این اثر صورت گرفته استگرفته‌است.