آسیاب بادیهای سیستان: تفاوت میان نسخهها
اصلاح فاصلهٔ مجازی، اصلاح نویسههای عربی برچسب: منبعدهی نادرست (AF) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۱۸ ژوئن ۲۰۱۲، ساعت ۱۷:۴۹
گفته شده که بیش از سه هزار سال است که آسیاها در ایران زمین،به ویژه در ناحیه سیستان ساخته و استفاده شده است.اختراع آسیای بادی در ناحیه سیستان ایران، نوعی از انطباق با شرایط ویژه مناطقی است که منابع آب کافی نداشته اند ولی در عوض بادخیز بوده اند.در مقابل،در مناطقی که دارای آب فراوان اند و میتوان در آنجا انرژی موجود در آب را به کار گرفت،عمدتا از آسیاهای آبی،یعنی آسیاب،استفاده می شدهاست. از شرح الدمشقی درباره آسیاهای بادی در سیستان چنین برمی آید که بین آن و آسیاهای امروزی تفاوتی وجود داشته است. تفاوت در این است که در آسیاهای باستانی، سنگهای آسیا در بالای پره ها جای داشته است،درحالیکه در آسیاهای قرون متأخر آسیاخانه در زیر پره های آسیا واقع است. لازم به ذکر است که آثار آسیاهای بادی در ایران امروز، کماکان در سیستان باقی است. مورخان متعددی که آثار آنها خود مستند مورخان علم معاصر است، به وجود آسیاهای بادی در سیستان اشاره کرده اند. از جمله مسعودی(سده چهارم هجری)در مروج الذهب،در بارهی سرزمین آسیای بادی می گوید:«سیستان دیار باد و ریگ است و همان شهر است که گویند باد آنجا آسیاها را می گرداند و آب را از چاه می کشد،باغها را سیراب میکند و در همه دنیا شهری نیست که بیشتر از آنجا از باد سود برد و خدا داناتر است»
یکی از همزمانان جغرافیدان او به نام استخری،در حدود 345 ه/951 م،با تأیید این موضوع می گوید:«در آنجا بادهای قوی می وزد به طوریکه به آن سبب، چرخ هایی که با باد می چرخند،ساخته شده است».
مقدسی در کتاب «احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم» که در سال 375 ه.ق/980 م.تألیف کرده است.در خصوص شگفتی های منطقه مینویسد:«آسیاهای بادی سگستان، پوشنگ دژ زارنج و خود آن شنزارها همه از شگفتیهای بیشمارند.
ابن حوقل درباره سیستان می نویسد:«در سیستان بادهایی سخت مداوم میوزد و به همین سبب در آنجا آسیاهای بادی برای آرد کردن گندم ساختهاند».
قزوینی جغرافیدان مشهور(مرگ 682 هجری/1283 میلادی)در شرح خود درباره سیستان می نویسد:«در آنجا هرگز باد آرام نمی گیرد و با توجه به آن،آسیاهایی ساخته شده است که تمام خرد کردن ذرت با آن چرخهاانجام می گیرد.آنجا سرزمین گرمی است و چرخ هایی که با باد کار میکنند» در کتاب تاریخ سیستان آمده است: «اما آنچه که در ذات سیستان موجود است که در سایر شهرها نیست...دیگر آسیا چرخ کنند تا باد بچرخاند و آرد کند و دیگر شهرها مقدر باید و یا به دست آسیا کنند و هم از این چرخها ساخته اند تا آب کشد از چاه به باغ ها و به زمین که از آن کشت کنند چه اگر آب تنگ باشد همچنین بسیار منفعیت از باد گیرند»
درحال حاضر در چندین روستا و منطقه از سیستان کماکان آثار و بقایای بادی یافت می شوند که عمرشان به چندین قرن میرسد. محبی به نقل از پاره ای از جهانگردان می نویسد در زابل(سیستان) آسیای بادی از کار افتاده وجود دارد،تمام این آسیاها در منطقه ای بین ایران و افغانستان جمع شده اند.در واقع علت این که تمام این آسیاها در این منطقه ساخته شده اند،وجود یک گذرگاه بادخیز است که از شمال به جنوب و به عرض تقریبی صد کیلومتر از این نقطه میگذرد.در تابستان باد«صد و بیست روزه»از شمال،یعنی استپ های قزل قوم(ترکمنستان) به جنوب(سیستان)می وزد.
منابع
- مسعودی،«مروج الذهب و معادن الجواهر»،ترجمهی ابو القاسم پاینده،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،تهران 1378،جلد اول صفحه 204.
- فرشاد،مهدی،«تاریخ مهندسی در ایران»،صفحات 101 تا 105،بنیاد نیشابور،1362.
- جان برنال،«علم در تاریخ»،ترجمه ح.اسدپور پیرانفر و کامران فانی،انتشارات امیر کبیر،1354،مجلد اول،صفحه 241.
- مقدسی،«احسن التقاسیم فی معرفه الالقالیم»،ترجمه و تصحیح دکتر علی نقی منزوی،شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، صفحه 19.
- ابن حوقل،«صورة الارض»،ترجمه دکتر جعفر شعار، انتشارات فرهنگ ایران،1354،صفحهی 153.
- قزوینی،«آثار البلاد و اخبار العباد»،ترجمهی عبد الرحمن فکندی.