ویکی‌پدیا

سیاه‌چاله کلان‌جرم: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها، مدیران رباتیک
۴٬۴۱۱٬۲۶۸ ویرایش‌ها
جز ربات:تصحیح پيوند به بيرون يا عنوان پيوند. اطلاعات بیشتر
Ebiwikifa (بحث | مشارکت‌ها)
گشت خودکار
۱٬۶۸۳ ویرایش‌ها
ابرابزار
خط ۱:
[[Image:rxj1242 comp.jpg|thumb|بالا: یک نقاشی تخیلی از یک سیاهچاله کلان‌جرم در حال بلعیدن یک ستاره. پایین: تصاویری که اعتقاد بر این است سیاهچاله کلان‌جرم مرکز کهکشان RXJ 1242-11 باشد. چپ: پرتو ایکس، راست: در نور مرئی.<ref>[http://chandra.harvard.edu/photo/2004/rxj1242/ Chandra :: Photo Album :: RX J1242-11 :: 18 Feb 04<!-- Bot generated title -->]</ref>]]
''' سیاه چاله کلان جرم ''' بزرگترین نوع [[سیاه‌چاله]] در [[کهکشان]]‌هاست که گمان می‌رود در مرکز تقریبا همه کهکشان‌ها منجمله [[کهکشان راه شیری]]<ref>
{{cite journal
|last=Schödel |first=R.
|coauthors=''et al. ''
|year=2002۲۰۰۲
|title=A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way
|journal=Nature
|volume=419۴۱۹ |issue=6908۶۹۰۸ |pages=694–696۶۹۴–۶۹۶
|doi=10.1038/nature01121
|pmid=12384690۱۲۳۸۴۶۹۰
|arxiv = astro-ph/0210426 |bibcode = 2002Natur.419..694S }}</ref>([[کمان ای*]] با جرم سه میلیون [[جرم خورشیدی]]<ref name="Springer" />) نیز یافت شود<ref>
{{Cite journal
| last = Antonucci| first = R.
| year = 1993۱۹۹۳
| title = Unified Models for Active Galactic Nuclei and Quasars
| journal = Annual Reviews in Astronomy and Astrophysics
| volume = 31۳۱ | issue = 1۱ | pages = 473–521۴۷۳–۵۲۱
| doi = 10.1146/annurev.aa.31.090193.002353
|bibcode = 1993ARA&A..31..473A }}</ref><ref>
{{Cite journal
| last = Urry| first = C.
| last2= Padovani |first2=P.
| year = 1995۱۹۹۵
| title = Unified Schemes for Radio-Loud Active Galactic Nuclei
| journal = Publications of the Astronomical Society of the Pacific
| volume = 107۱۰۷ | pages = 803–845۸۰۳–۸۴۵
| doi = 10.1086۱۰٫۱۰۸۶/133630۱۳۳۶۳۰
|arxiv = astro-ph/9506063 |bibcode = 1995PASP..107..803U }}</ref>. که دارای جرمی معادل صدهاهزار تا چندین میلیارد برابر [[جرم خورشید]] هستند. این [[سیاه چاله]]‌ها پر [[جرم]]‌ترین نوع [[سیاه چاله]]‌ها هستند و [[گرانش]] بسیار زیادی دارند که در [[جهان]] بی نظیر است.<ref>{{یادکرد وب| نشانی = http://www.iasa.ir/IASA%20Project/IASA/Cosmology3.htm| عنوان =طبقه بندی سیاه چاله| ناشر = وبگاه آکادمی علوم فضایی ایران}}</ref> همچنین تصور می‌رود که مرکز کهکشان [[ان‌جی‌سی ۴۲۶۱]] سیاه‌چاله‌ای کلان‌جرم با ۴۰۰ میلیون جرم خورشید باشد.
 
یکی از تفاوت‌های اصلی این سیاه‌چاله [[چگالی]] کمتر آنهاست. چگالی سیاه‌چاله‌ها جرم آن تقسیم بر حجم ناشی از [[شعاع شوارتزشیلد]] است. این مقدار می‌تواند کمتر از چگالی [[آب]] باشد.<ref name="CMS1999">{{Cite journal|last1=Celotti |first1=A. |last2=Miller |first2=J.C. |last3=Sciama |first3=D.W. |title= Astrophysical evidence for the existence of black holes |year=1999۱۹۹۹|pages=A3–A21|issue=12A |journal=Class. Quant. Grav. |volume=16۱۶ |arxiv=astro-ph/9912186 |doi = 10.1088/0264-9381/16/12A/301| ref=harv}}</ref> علت آن این است که شعاع شوارتزشیلد سیاهچاله به طور خطی با جرم افزایش می‌یابد پس می‌توان آن را به صورت زیر نوشت:
:<math>R=kM</math>
که در آن R، شعاع سیاه‌چاله، M، جرم آن و k ضریب تناسب است.
و بنابرین داریم:
:<math>\rho = \frac{M}{V} = \frac{M}{\frac{4}{3}\pi R^3} = \frac{M}{\frac{4}{3}\pi k^3 M^3}=K M ^{-2}</math>
و به همین دلیل هرچه سیاه‌چاله پرجرم‌تر باشد چگالی آن کمتر است و همچنین به علت بزرگ بودن [[افق رویداد]]، [[نیروی تیدال]]‌ سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم به طرز قابل ملاحظه‌ای کمتر است.
 
جرم این سیاه‌چاله‌ها به خاطر بلعیدن اجرام دور خود همواره افزایش می‌یابد و این بلعیدن موجب فعال شدن ظاهر مرکز سیاهچاله در [[طیف الکترومغناطیسی]] و مخصوصا انرژی بالا می‌شود به همین دلیل تصور می‌رود این سیاه‌چاله مسئول فعالیت قوی [[اختروش]]‌ها باشند.<ref>{{یادکرد کتاب | عنوان=Oxford Dictionary of Astronomy | ناشر=[[انتشارات دانشگاه اکسفورد|Oxford University Press]] | نویسنده=Ridpath, Ian | پیوند نویسنده=ایان ردپیت | سال=2010۲۰۱۰ | isbn=978۹۷۸-0۰-19۱۹-921493۹۲۱۴۹۳-8۸ | صفحات=484۴۸۴}}</ref>درخشندگی سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم در اختروش‌ها بین ده تا صدبرابر درخشندگی بقیه اختروش است.<ref name="Springer">{{یادکرد کتاب | زبان=English | سال=2010۲۰۱۰ | شابک=978۹۷۸-1۱-4419۴۴۱۹-0867۰۸۶۷-4۴ | عنوان=Mystries of Galaxy Formation | تاریخ بازبینی=۲۹ مه ۲۰۱۲ | ترجمه عنوان=رازهای تشکیل کهکشان | فصل=The origins of black holes | ناشر=[[اشپرینگر|Springer]] | نام=Francoise | نام خانوادگی=Combes | صفحه=69۶۹-70۷۰}}</ref> همچنین تصور بر این است که [[هسته کهکشانی فعال]] (AGN) نیز سیاه‌چاله باشد.<ref name="Springer" />
 
== وجود سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم ==
 
[[Image:Galactic centre orbits.svg|thumb|مدار شش ستاره نزدیک به مرکز کهکشان.<ref>[http://iopscience.iop.org/0004-637X/628/1/246/62163.text.html "SINFONI in the Galactic Center: Young Stars and Infrared Flares in the Central Light-Month" by Eisenhauer et al, The Astrophysical Journal, 628:246-259, 2005]</ref>]]
ستاره‌شناسان معتقدند که [[کهکشان راه شیری]] در مرکز خود یعنی, 26,000۲۶٬۰۰۰ [[سال نوری]] از [[منظومه شمسی]], یک سیاه‌چاله کلان‌جرم دارد. این ناحیه [[کمان ای*]] نامیده می‌شود<ref name="Henderson">{{یادکرد خبر|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/science/article5316001.ece|title=Astronomers confirm black hole at the heart of the Milky Way|last=Henderson|first=Mark|date=December 9, 2008 |publisher= Times Online|accessdate=2009۲۰۰۹-05۰۵-17۱۷|location=London}}</ref> دلیل بیان شده این است:
* [[ستاره اس۲]] در یک مسیر [[بیضی]] با [[تناوب مداری]] ۱۵.۲۱۵٫۲ سال [[اوج و حضیض|حضیض]] (نزدیک‌ترین فاصله) ۱۷ ساعت نوری ({{val|1.8|e=13|u=m}} یا 120 AU) از مرکز کهکشان می‌گذرد.<ref>{{یادکرد ژورنال|first=R. |last=Schödel |coauthors=et. al. |date=17 October 2002 |title=A star in a 15.2-year orbit around the supermassive black hole at the centre of the Milky Way |journal=Nature |volume=419۴۱۹ |issue= 6908۶۹۰۸|pages=694–696۶۹۴–۶۹۶ | doi= 10.1038/nature01121 |arxiv=astro-ph/0210426 |pmid=12384690۱۲۳۸۴۶۹۰|bibcode = 2002Natur.419..694S }}</ref>
* از محاسبه روی مدار این ستاره جرم مرکز گردش ۴.۱۴٫۱ میلیون [[جرم خورشید]]‌ به دست می‌آید.<ref name="Ghez08">{{یادکرد ژورنال▼
</ref>
▲* از محاسبه روی مدار این ستاره جرم مرکز گردش ۴.۱ میلیون [[جرم خورشید]]‌ به دست می‌آید.<ref name="Ghez08">{{یادکرد ژورنال
| author = Ghez, A. M.
| coauthors = ''et al. ''
| title = Measuring Distance and Properties of the Milky Way's Central Supermassive Black Hole with Stellar Orbits
| journal = Astrophysical Journal
| year = December 2008
| volume = 689۶۸۹ | issue = 2۲ | pages = 1044–1062۱۰۴۴–۱۰۶۲
| arxiv=astro-ph/0808.2870
| bibcode = 2008ApJ...689.1044G
| doi = 10.1086۱۰٫۱۰۸۶/592738۵۹۲۷۳۸
}}</ref>
* اندازه این جرم مرکزی وضوحا باید کمتر از ۱۷ ساعت نوری باشد و گرنه ستاره اس۲ با آن برخورد می‌کند یا به خاطر [[نیروی تیدال]] تکه‌تکه می‌شد. در واقع در مشاهدات جدید<ref>{{یادکرد ژورنال|last=Ghez |first=A. M. |authorlink=Andrea Ghez |coauthors=Salim, S. ; Hornstein, S. D. ; Tanner, A. ; Lu, J. R. ; Morris, M. ; Becklin, E. E. ; Duchêne, G. |title=Stellar Orbits around the Galactic Center Black Hole |journal=The Astrophysical Journal |volume=620۶۲۰ |issue=2۲ |pages=744–757۷۴۴–۷۵۷ |year=2005۲۰۰۵ |month=May |arxiv=astro-ph/0306130 |doi=10.1086۱۰٫۱۰۸۶/427175۴۲۷۱۷۵|bibcode = 2005ApJ...620..744G }}</ref> نشان می‌دهد که این شعاع نباید بیشتر ۶.۲۵۶٫۲۵ ساعت نوری یعنی به اندازه قطر مدار اورانوس باشد.
* فقط یک سیاه‌چاله می‌تواند در چنین حجمی چنین جرمی را جا دهد.
[[موسسه ماکس پلانک برای فیزیک فراستاره‌ای]] و گروه مرکز کهکشان [[دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس]] <ref>[http://www.astro.ucla.edu/~ghezgroup/gc/ UCLA Galactic Center Group<!-- Bot generated title -->]</ref> قوی‌ترین مدارک برای بیان این که ناحیه کمان ای* یک سیاه‌جاله کلان‌جرم است ارائه کرده‌اند,<ref name="Henderson" /> اطلاعات آنها بر اساس مشاهدات [[رصدخانه جنوبی اروپا]]<ref>[http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2002/pr-17-02.html ESO - 2002<!-- Bot generated title -->]</ref> و [[تلسکوپ کک]] است.<ref>[http://www.keckobservatory.org/news/old_pages/andreaghez.html | W. M. Keck Observatory<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> محاسبات نشان می‌دهد که جرم کمان ای* تقریبا برابر ۴.۱۴٫۱ میلیون جرم خورشید,<ref>[http://www.skyandtelescope.com/news/27621359.html Milky Way's Central Monster Measured - News from Sky & Telescope - SkyandTelescope.com<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref> یا حدود ۸.۲۸٫۲{{e|۳۶}} kg است.
 
== منابع ==
{{پانویس}}
* Wikipedia contributors, "Supermassive black hole," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Supermassive_black_hole&oldid=494314296 (accessed May 29, 2012).
 
[[رده:سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم|سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم]]
[[رده:سیاه‌چاله‌ها]]
[[رده:کهکشان‌ها]]
 
 
[[ar:ثقب أسود فائق الضخامة]]
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/سیاه‌چاله_کلان‌جرم»