یهودیان کوهستان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''یهودیان قفقازکوهستان''' یا '''یهودیان کوهیایرانی''' که '''یهودیان قفقاز''' هم نامیده می‌شوند، یک گروه مردمی ایرانی‌تبار در کشور [[جمهوری آذربایجان]] هستند که پیش از قرن پنجم میلادی به این کشور وارد شده‌اند. همچنین با نامهای «داغ جوودی» یا «جوهوری» نیز خوانده میشوندمی‌شوند<ref>[http://www.kavehfarrokh.com/persianate-civilizations/iran-and-caucasia/dr-farroukh-absheroni-a-survey-and-history-of-the-persian-population-of-the-caucasus/ Farroukh Absheroni: A Survey and History of the Persian population of the Caucasus]</ref> از [[یهودی|یهودیان]] [[قفقاز]] باختری هستند که بیشتر در [[جمهوری آذربایجان]] و [[داغستان]] زندگی میکندمی‌کند. عده‌ای نیز در [[چچنستان]]، اسراییل، آمریکا و روسیه به سر میبرندمی‌برند. یهودیان قفقاز از لحاظ زبانی به [[تات‌های قفقاز]] نزدیک بوده و به گویشی از [[فارسی]] سخن میگویند.

یهودیان قفقاز از دید زبان و برخی دیگر شناسه‌ها از جامعه فارسی زبانان هستند. برخی از این مردم در ایران، [[افغانستان]] و آسیای میانه ([[یهودی بخارایی|یهودیان بخارا]]) زندگی میکنندمی‌کنند. «کوهی» نامیده شدن یهودیان [[آسیای میانه]]، تنها در سده‌یسدهٔ ۱۹، پس از اینکه همه‌یهمهٔ مردم قفقاز در دفترهای سازمانی روسیه نام «کوهی» ([[داغلی]]) گرفتند، صورت پذیرفت. یهودیان کوهی خود را «یِودی Yeudi » (یهودی) یا «جوهوری Juhuri» مینامند می‌نامند<ref>I. Semenov. O proiskhozhdenii gorskikh evreyev {{ru icon}}</ref>. در سال ۱۸۸۸، آ. ش. آنیسیمف (A. Sh. Anisimov ) در نوشته‌‌اینوشته‌ای با نام «یهودیان قفقازی-کوه نشینان Caucasian Jews-Mountaineers» با نشان دادن نزدیکی زبانهای یهودیان کوهنشین و پارسیان قفقازی ([[تات‌های قفقاز|تاتها]]) به این پیامد رسید که این یهودیان به طور سرشتی از «خانواده‌یخانوادهٔ ایرانیان تات» هستند که در ایران [[یهودیت]] را پذیرفته و سپس به قفقاز جنوبی کوچیده‌اند. باورهای آنیسیمف در دوره‌یدورهٔ شوروی پشتیبانی گردید: انگاره‌یانگارهٔ منشا تاتی یهودیان قفقاز در دهه ۳۰ میلادی نزج گرفت. با کوشش چند تن از اعضای این جامعه که به رژیم وابستگی داشتند، ایده‌یایدهٔ ساختگی نایهودی بودن آن مردم و «یهودی شدن» آنها به گونه‌یگونهٔ گسترده‌ای پخش شد و بعلت فشار کارگزاران دولتی، بخشی از یهودیان، دفترینه کردن خود را تحت هویت و عنوان «تات» آغازیدند. در نتیجه‌ینتیجهٔ این وضعیت، «تات» و «یهودی کوهی» هم معنی گردیدند و در پژوهشهای ادبی، واژه‌یواژهٔ «تات» نه تنها ندانسته برای نام دوم، بلکه حتا برای نامگذاری اول ِ یهودیان قفقاز هم بکار رفت. در دوره‌یدورهٔ [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]]، این موضوع بستری را فراهم نمود تا همه‌یهمهٔ میراث و آفرینشهای (ادبی، نمایشی و موسیقی) یهودیان کوهی به تاتها بربسته شود؛ در حالی که آنها هیچ نقطه‌ینقطهٔ مشترکی با آن میراث نداشتند. افزون بر این، مقایسه‌یمقایسهٔ شناسه‌های [[مردم‌شناسی|زیست-مردم شناسی]] (physico-anthropological) تاتها و یهودیان کوهی همراه با داده‌های زبانشناسی، هیچ نشانه‌ای را از یگانگی قومی این دو تیره استوار نمیسازدنمی‌سازد.

ساختار دستور زبان گویش یهودی قفقازی (جوهوری) کهن‌تر از خود زبان تاتی است. این باعث آشکار شدن یک گاف ارتباطی میشودمی‌شود. بطور کلی شناسه‌یشناسهٔ تمام زبانهای یهودی، داشتن پایه‌ای باستانی است: مثلا در [[زبان عبری|زبان سفاردی]] ([[زبان لادینو]] در اسپانیا)، در زبان اشکنازی ([[زبان ییدیش|آلمانی ییدیش]]) و سایرین. درعین اینکه این زبانها در گروه زبانهایی که جز [[زبان عبری|عبری]] قرار دارند، میباشند،می‌باشند، ولی پر از واژه‌های عبری باستان هستند. یعنی با چرخش به سمت زبان فارسی، یهودیان، سطحی از واژه‌های [[زبان آرامی]] و عبری باستان را در گویش خود نگاه داشته اندداشته‌اند. این موضوع واژه‌هایی را که پیوندی با آیین یهودیت نیز ندارد، دربرمیگیرد. (zoft «ازدو»، nokumi «رشک»، ghuf «بدن»، keton «کتان» و جز آن.) برخی کلمات مرکب در زبان جوهوری ساختار گونه‌وار زبان باستان عبری را داراست. زیست-مردم شناسی پارسیان قفقاز (تاتها) و یهودیان کوهی هیچ همانندی گونه‌واری ندارد، بلکه کمابیش دربرابر هم هستند.

در سال ۱۹۱۳ میلادی، انسان شناس ک. م. کوردف (K.M. Kurdov ) سنجشهایی را بر روی گروه بزرگی از جمعیت تاتهای [[لاهیج]] انجام داد و ناهمسانی بنیادی (میانگین دیشَن جمجمه (cephalic index) برابر با ۷۹/۲۱) را در گونه زیست-مردم شناختی آنها در مقایسه با یهودیان قفقاز آشکار کرد. اندازه‌گیریهای دیگری نیز توسط سایر پژوهشگران انجام شده استشده‌است. میانگین دیشن جمجمه در تاتهای جمهوری آذربایجان از ۷۷/۱۳ تا ۷۹/۲۱ و برای یهودیان داغستان از ۸۶/۱ تا ۸۷/۴۳ تغییر میکندمی‌کند. اندازه‌گیریهای دیگر نیز نشان داده استداده‌است که در تاتها میانه‌سری و بلندسری، ولی در یهودیان منطقه کوتاه‌سری/پهن‌سری ِ بالا، گونه‌وار است و بنابراین هیچ بوده‌ای دال بر پیوند این دو تیره وجود ندارد. افزون بر آن، شناسه اثر و برآمدگیهای انگشتان (دانش Dermatoglyphics) در مورد برجستگیهای کف دست و پا نیز انگاره‌یانگارهٔ همانندی قومی تاتها و یهودیان کوهی را بر نمیتابدنمی‌تابد.

پیداست که گویشوران یهودی و زبان تاتی نمایندگان دو تیره‌یتیرهٔ متفاوت هستند که هر یک؛ دین، آگاهی قومی، خود شناسانندگی، روش زندگی و ارزشهای تنی و روانی خویش را دارند.

* Wikipedia contributors، "[http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mountain_Jews&oldid=450289186]،" Wikipedia، The Free Encyclopedia، (accessed September ۲۰، ۲۰۱۱).