ویکی‌پدیا

زبان ناواتل: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
EmausBot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها
۵۷۴٬۸۵۲ ویرایش‌ها
جز r2.7.3) (ربات: اصلاح dsb:Nahuatl (rěc), hsb:Nahuatl (rěč)
Rezabot (بحث | مشارکت‌ها)
ربات‌ها، مدیران رباتیک
۴٬۴۱۱٬۲۶۸ ویرایش‌ها
خط ۳:
|nativename = Nāhuatlahtōlli, Māsēwallahtōlli, Mexicano
|familycolor = Uto-Aztecan
|region = '''[[مکزیک]]''' <br /> {{سخ}}([[مخیکو]], [[مکزیکو سیتی]], [[پوئبلا]], [[وراکروز]], [[ایالت هیدالگو]], [[مورلوس]], [[اوآخاکا]], [[میچوآکان]] و[[دورانگو]]),<br /> {{سخ}}و مهاجرانی در [[کانادا]] و [[ایالات متحده آمریکا]]
|speakers = ۱٫۴۵ میلیون (۲۰۰۰)<ref>INEGI 2005:3</ref> [[مردم ناهوا]]
|fam1 = [[یوتو آزتک]]
|fam2 = [[آزتک‌ها]]
|fam3 = General Aztec
|agency = [[انجمن ملی زبان‌های بومی مکزیک]]<ref>{{cite web |url=http://www.inali.gob.mx/ |title=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas homepage }}</ref>
|iso2=nah
|lc1=nci
خط ۲۰:
}}
 
'''زبان ناهواتل''' (ˈnaːwatɬ) یک زیرگروه از زبان‌های مرتبط و بهم وابسته بومی در [[آمریکای مرکزی]] و بخش‌هایی از [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده آمریکاست]] که امروزه حدود یک‌یک و نیم میلیون تن [[گویشور]] دارد. این زبان از خانواده زبان‌های [[یوتو-آزتک]] محسوب می‌شود. زبان ناهواتل گویش‌های متعددی دارد که بیشتر آن‌ها روبه نابودی هستند. زبان مادری [[امیلیانو ساپاتا]] ناهواتل بوده‌است. پیش از ورود زبان اسپانای ناهواتل مهم‌ترن زبان مکزیک بوده برای همین این زبان را با نام مکزیکی (Mexicano) نیز می‌شناسند.
 
== پیشینه زبان ==
زبان ناهواتل از حدود سده هفتم میلادی تا کنون در مناطق آمریکای مرکزی تکلم می‌شده و زبان [[آزتک‌ها]] نیز بوده‌است. اوج رواج این زبان برپایه [[گاه‌نگاری آمریکای مرکزی]] در دوره پساکلاسیک بوده‌است. حسب نفوذ و قدرت امپراتوری آزتک این زبان به نواحی دیگری مانند [[تنوشتیتلان]] سوق داده شد و در همان زبان به عنوان [[زبان با اعتبار]] آمریکای مرکزی رواج یافت.<ref>Suárez 1983:149</ref>
 
== ادبیات ناهواتل ==▼
 
▲==ادبیات ناهواتل==
تا پیش از ورود [[کنکیستادور|مهاجمان اروپایی]] این زبان از نظر ادبی تنها جنبه [[ادبیات شفاهی|شفاهی]] داشت و مکتوب نبود. با بکارگیری [[الفبای لاتین]] برای نگارش این زبان در سده هفدهم و پس از آن ادبیات این زبان ترقی کرد. بدنبال [[استقلال مکزیک|استقلال]] [[مکزیک]] بر پردازش به این زبان افزوده شد و آثار ادبی گوناگونی در زمینه [[شعر]] و [[اساطیر|داستان‌های بومی و ملی]] پدید آمد و مدارک زیادی نیز از آن دوران در دست است.<ref>Five Studies Inspired by Náhuatl Verbs in -oa. Travaux du Cercle Linguistique de Copenhague, Vol. XIX. Copenhagen: The Linguistic Circle of Copenhagen; distributed by C.A. Reitzels Boghandel:195.</ref>
 
== پژوهش درباره زبان ناهواتل ==
تا کنون پژوهش‌ها و تحقیقات فراوانی در زمینه زبان ناهواتل انجام شده. این زبان در بسیاری از [[فهرست دانشگاه‌های آمریکا|دانشگاه‌های آمریکا]] و مکزیک تدریس می‌شود و امکانات [[آموزش]] پیش از دانشگاه نیز در کشور مکزیک برای این زبان فراهم است. زبان ناهواتل نسبت به سایر [[زبان‌های بومی آمریکا]] از اقبال بیشتری برخوردار بوده و بیش از سایر زبان‌ها شناخته شده‌است.<ref>Canger 1980:13</ref>
 
== گویشوران امروزی ==
زبان ناهواتل امروزه از زبان‌های در خطر نابودی قرار ارد. این زبان در مکزیک به سرعت به سود [[زبان اسپانیایی]] در حال پسروی است و در آمریکا نیز در بسیاری مناطق جای خود را به انگلیسی سپرد. زبان ناهواتل در [[۱۸۹۵ (میلادی)|۱۸۹۵]] [[زبان مادری]] 5% از جمعیت مکزیک بود. این درحالیست که امروزه گوشوران ان زبان تنها ۱٫۴۹٪ از جمعیت کشور را شامل می‌شوند. دلیل عمده این امر را مهاجرت گسترده روستاییان مکزیک از نواحی مرتفع کوهستانی به دورن شهرهای بزرگ و اسپانیایی زبان مکزیک است. با توجه به اینکه در شهرها زبان اصلی و گفتاری اسپانیایی است این زبان کم‌کم جایگاه خود را در میان آن جمعیت مهاجر از دست داد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://www.inegi.gob.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/poblacion_indigena/Hablantes_Nahuatl.pdf |عنوان=Perfil sociodemográfica de la populación hablante de náhuatl |تاریخ بازدید=۲۰ اوت ۲۰۱۱ |اثر=INEGI |قالب=پی.دی.اف |زبان=انگلیسی |}}</ref>
 
از نیمه اول قرن بیستم تا نیمه دهه هشتاد همان قرن سیاست‌های زبان آموزشی در مکزیک مبتنی بر اسپانیایی‌سازی و تک‌زبانی بود. این امر موجب شکست این زبان در تلاش برای بقا در عصر جدید شد. در آن دوره هیچ نوشته یا آثار ادبی به زبان ناهواتل در این کشور چاپ نشد. با آغاز دهه ۹۰ از قرن بیستم سیاست‌های دولت مکزیک درباره زبان‌ها و فرهنگ‌های بومی تغییر کرد و از آن زمان به آموزش و ابقای زبان‌های بوم مکزیک اهتمام ورزیده‌شد. امروزه از سوی حاکمیت مکزیک بجز زبان اسپانیایی تمامی زبان‌های بومی این کشور به رسمیت شناخته شده و جایگاه زبان رسمی یافته‌اند. هرچند عملا اسپانیایی هنوز بعنوان تک‌زبان رسمی و میانجی ادامه می‌دهد.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://web.archive.org/web/20080317120048/http://www.inali.gob.mx/ind-leyes.html |عنوان=Presentación de la Ley General de Derechos Lingüísticos" |تاریخ بازدید=۲۰ اوت ۲۰۱۱ |زبان=انگلیسی |اثر=Instituto Nacional de Lenguas Indígenas |}}</ref>
 
== نمونه زبانی ==
متن زیر گوشه‌ای از بیانیه‌ایست که در ۱۹۱۸ توسط [[امیلیانو زاپاتا]] به زبان ناهواتل صادر شد:
 
سطر ۴۶ ⟵ ۴۵:
{{lang|nah|'''''Tlanahuatil Panoloani'''''
 
''An Altepeme de non cate itech nin tlalpan'' <br />{{سخ}}
''de netehuiloya den tlanahuatiani Arenas. ''
 
''Axcan cuan nonques tlalticpacchanéhque'' <br />{{سخ}}
''de non altepeme tlami quitzetzeloa'' <br />{{سخ}}
''neca tliltic amo cuali nemiliz Carrancista,'' <br />{{سخ}}
''noyolo pahpaqui''<br />{{سخ}}
''ihuan itech nin mahuiztica,''<br />{{سخ}}
''intoca netehuiloanime-tlatzintlaneca,''<br />{{سخ}}
''ihuan nanmechtitlanilia'' <br />{{سخ}}
''ze páhpaquilizticatlápaloli'' <br />{{سخ}}
''ihuan ica nochi noyolo'' <br />{{سخ}}
''niquinyolehua nonques altepeme'' <br />{{سخ}}
''aquihque cate qui chihuazque netehuiliztle'' <br />{{سخ}}
''ipampa meláhqui tlanahuatil'' <br />{{سخ}}
''ihuan amo nen motenecahuilia <br />{{سخ}}
''quitlahtlaczazque''<br />{{سخ}}
''in anmocualinemiliz.'' <br />{{سخ}}
''tiquintlahpaloa nonques netehuiloanime'' <br />{{سخ}}
''tlen mocuepan ican nin yolopaquilizticatequi,'' <br />{{سخ}}
''ihuan quixnamiqui in nexicoaliztle'' <br />{{سخ}}
''ipan non huei tehuile'' <br />{{سخ}}
''tlen aic hueliti tlami nian aic tlamiz'' <br />{{سخ}}
''zeme ica nitlamiliz in tliltic oquichtlanahuatiani, '' <br />{{سخ}}
''de neca moxicoani, teca mocaya '' <br />{{سخ}}
''de non zemihcac teixcuepa'' <br />{{سخ}}
''tlen itoca Venustiano Carranza'' <br />{{سخ}}
''que quimahuizquixtia in netehuiliztle'' <br />{{سخ}}
''ihuan quipinahtia to tlalticpac-nantzi "Mexico"'' <br />{{سخ}}
''zeme quimahuizpolóhtica.'' <br />{{سخ}}''}}
{{col-2}}
'''پیام به اطراف و اکناف فرستاده می‌شود'''
 
دو شهر در این منطقه واقع شده‌اند <br />{{سخ}}
که در گیرودار مبارزه همگانی‌اند.
 
هم‌اکنون ساکنان این سرزمین <br />{{سخ}}
مبارزه را پایان دادند<br />{{سخ}}
و هم آن زندگی شیطانی و سیاه کارانسیسمو<br />{{سخ}}
دل من عمیقا شادمان است <br />{{سخ}}
و با ادای احترام و <br />{{سخ}}
به نام آنان که در عرصه‌های نبرد بودند, <br />{{سخ}}
برای شما فرستادم <br />{{سخ}}
درود و شادباش. <br />{{سخ}}
و با تمامی خواسته‌ام <br />{{سخ}}
این دو شهر را دعوت می‌نمایم, <br />{{سخ}}
برای ملحق شدن و نبرد و مبارزه <br />{{سخ}}
برای ایجاد عدالت <br />{{سخ}}
و نه برای صدور یک بیانیه بیهوده و بی‌ارزش <br />{{سخ}}
تا نگذارید به پایان رسانند <br />{{سخ}}
خوبی و شادی در زندگی شمایان‌را. <br />{{سخ}}
ما درود می‌فرستم بر مبارزان<br />{{سخ}}
که با این عمل خود در پایان شادی به ارمغان آورند <br />{{سخ}}
و با حرص و ریا به نبرد برخیزند <br />{{سخ}}
در نبرد فاتحانه‌شان <br />{{سخ}}
که آن‌را پایانی نیست و نخواهد بود <br />{{سخ}}
تا پایان یافتن این استبداد سیاه<br />{{سخ}}
این دله دروغگو که به تمسخر گرفته <br />{{سخ}}
و فریب می‌دهد مردم را <br />{{سخ}}
بنام ونوستیانو کارانزا <br />{{سخ}}
که شکوه مبارزه را به ارمغان می‌آورد <br />{{سخ}}
و کسی‌که از سرزمین مادری ما مکزیک شرم نداشته‌باشد <br />{{سخ}}
به آن بی‌حرمتی کرده‌است.
 
سطر ۱۱۳ ⟵ ۱۱۲:
|}
 
== جستارهای وابسته ==▼
 
 
 
 
▲==جستارهای وابسته==
 
* [[آزتک‌ها]]
* [[سرخپوستان مکزیک]]
* [[زبان مایایی]]
 
== منابع ==
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Nahuatl_language Nahuatl]
* Suárez, Jorge A. (1977). "La influencia del español en la estructura gramatical del náhuatl". Anuario de Letras. Revista de la Facultad de Filosofía y Letras (Ciudad Universitaria, México, D.F.: Universidad Nacional Autónoma de México, Centro de Linguística Hispánica)
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
 
 
{{پیشاکلمبی}}
 
{{ویکی‌انبار-رده|Nahuatl language}}
 
[[رده:زبان ناهواتل]]
[[رده:زبان‌ها]]
[[رده:زبان‌های پیوندی]]
[[رده:زبان‌های مکزیک]]
[[رده:مکزیک]]
[[رده:یوتو آزتک]]
 
{{Link FA|en}}
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/زبان_ناواتل»