|
== دیرینگی روابط دو فرهنگ ==
*پیشینه روابط ایران و هند.
حدود 2500۲۵۰۰ تا 3000۳۰۰۰ سال قبل یک موج بزرگ مهاجرتی ازشمال شرق ایران بسوی منطقه سند صورت گرفته است که به آن مهاجرت آریایی ها به هندوستان می گویند. مبادلات و مهاجرتها همواره از آن دوره میان ایران و هند وجود داشته است در کتیبه های هخامنشی از هند نام برده شده و قلمرو داریوش بزرگ تا ورای تمدن سند ادامه داشته است. از دوره ساسانی یک سنگ نوشته میخی بر کلیسای سن طماس مدارس باقی مانده که تصویر آن را دکتر [[علی اصغرحکمت]] در صفحه 11۱۱ کتاب نقش پارسی بر احجار هند آورده است.
جمله معروف [[جواهر لعل نهرو]] :
**" روابط بین دو کشور ایران و هندوستان یک داستان کهنه تاریخ عالم است، بلکه می‌نماید که از این هم قدیم‌تر بشماریم. حالا باید این داستان کهن را از کلک عزم و ثبات و مداد ائتلاف بر صفحه گیتی مجدّدا بنگاریم و این باده قدیم را در محبّت جدید، از سر نو بیندازیم.
*بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم *فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم
اگر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد.*من و ساقی به هم سازیم و بنیادش براندازیم".
قدمت روابط فرهنگی و زبانی و مهاجرتی ایرانیان و هندوستانی ها آنقدر معروف است که نیاز به توضیح ندارد. اهمیت روابط این دو فرهنگ نیز آشکار است برای مردم ایران و تاریخ و ادبیات ایران هیچ سرزمینی معروفتر و شناخته شده تر از هندوستان نیست. هیچ کتاب تاریخی – ادبی و جغرافیایی را در فارسی نمی یابید که از هندوستان سخن و مطلب نگفته باشد. بطوریکه مهمترین و قدیمی ترین منظومه حماسی ایرانیان یعنی شاهنامه بیشتر از 100۱۰۰ بار نام هند- هندوستان و سند و مکران را در اشعار خود آورده است .
شاید یکی از بهترین توصیفها از نزدیکی فرهنگی دو ملت و علاقه مشترک به یکدیگر را«سوبرامانیان سوآمی»وزیر سابق هند و رئیس حزب جاناتا ارائه کرده است.وی پس از دیدار چند سال پیش خود از ایران می‌نویسد:"هند و ایران دارای قرنها رابطه فرهنگی و تمدنی هستند و برخوردار از مشترکات فرهنگی بسیار.ایران در گذشته از طریق زبان فارسی و نیز هنر،معماری و نظایر آن هند را تحت تأثیر خود قرار داده است.اما آن وجه مهمی را که در سفر اخیر خود به ایران تجربه کرده‌ام علاقه وافر مردم ایران نسبت به هند است.مردم عادی غالبا نسبت به هند اظهار دوستی می‌کنند که ریشه این احساسات به پیوندهای پاک فرهنگی و تمدنی دو کشور بازمی‌گردد و ارتباطی به سیاست خارجی ایران ندارد"(سوآمی 1831۱۸۳۱:15۱۵). اگر از روابط دیرینه دو ملت بگذریم،روابط رسمی ایران و هند پس از استقلال هند سریعا برقرار می‌گردد.استعمار هند توسط انگلستان،آسیبهای فراوانی بر پیوندهای فرهنگی ایران و هند بر جای نهاد. اولین جرقه‌های آغاز روابط سیاسی را باید در سال 1947۱۹۴۷ جستجو کرد.در آن تاریخ هیئت بلندپایه ایرانی در کنفرانس آسیایی که در دهلی نو برگزار شد،شرکت جست و علاقمندی خود را نسبت به کشور تازه استقلال‌یافته هند اعلام کرد.(سوآمی 1831۱۸۳۱:25۲۵).در 24۲۴ اسفند1328اسفند۱۳۲۸ قرارداد دوستی و مودت بین دولت ایران و دولت تازه استقلال‌یافته هند انعقاد یافت.این عهدنامه ضمن تأکید بر اصل صلح و دوستی، روشهای صلح‌جویانه را برای رفع اختلالات بین دو کشور پیش‌بینی کرده بود.همچنین دو کشور موافقت کردند که کنسولگریهای چندی را در کشور طرف دیگر تأسیس کنند و قراردادهای لازم را در زمینه‌های بازرگانی،گمرکی،کشتیرانی،هواپیمایی،فرهنگی و استرداد مجرمین و معاضدت قضایی منعقد کنند.(گل بهروزان 2831۲۸۳۱:901۹۰۱).
از منابع موجود، چنین برمی‌آید که نام قدیم هند، «آریا وارتا» بوده است که به معنی سرزمین آریاست... اما این نام بیشتر به نواحی شمال هند اطلاق می‌شده است.
گسترش آریاها در جنوب هند سبب جنگهای داخلی گسترده‌ای در حدود قرن چهاردهم قبل از میلاد گردید و از این زمان هند مجموعاً «بهارات و ارشا» نامیده می‌شد که قسمت پهناوری از افغانستان امروزی را نیز در برمی‌گرفت
ایرانیان و مردم شبه قارۀ هند در اصل از یک نژاد به نام «آریا» (هند و اروپایی) بوده و از آن منشعب گردیده‌اند. در حقیقت مردم هند و اروپایی به دو تیره بزرگ غربی و شرقی تقسیم می‌شوند:
در پایان قرن هجدهم که مطبوعات در هند آغاز به کار کردند، افراد کمی قادر بودند زبان انگلیسی بدانند و زبان‌های بومی هند برای روزنامه‌نگاری نیز توانایی لازم را نداشتند در آن زمان، زبان فارسی، که هزار سال زبان جامعۀ رسمی و درجه اول هند بود (این رسمیت تا سال 1830۱۸۳۰ ادامه داشت) به آن دلیل که گروه کثیری قادر به خواندن فارسی بودند و توانایی پرداخت آبونمان روزنامه را نیز داشتند، در به حرکت درآوردن چرخ روزنامه‌نگاری هندوستان، سخت مؤثر افتادند.
«جام جهان نامه» هفته نامه‌ای به سردبیری لاله صدا سوخ رای که اهل کلکته بود در سال 1822۱۸۲۲ آغاز به کار کرد.
«مرآت الاخبار» به سردبیری راما موهان روی، نیز در همان سال منتشر شد. روزنامه دیگری به نام «شمس‌الاخبار» به زبان فارسی توسط مانی راما تاخور به طور مرتب در هند انتشار یافت.
جدا از حمایت مسلمانان از زبان فارسی، سهم و نقش هندوان در گسترش تمام رشته‌های ادبیات زبان فارسی در هندوستان نشان می‌دهد که تأثیر طرز تفکر هند و بر این زبان کم نبوده است و در واقع وطن دوم زبان فارسی در طول حکومت مسلمانان هندوستان بوده است.
== اولین سفیر ایران ==
[[علی‌اصغر حکمت]] علاوه بر دیگر سمت‌های فرهنگی، اجرایی و سیاسی، [[سفیر]] ایران در هند در دوران [[حکومت پهلوی]] (هم رضاشاه و هم محمدرضا شاه) بود. مهمترین هدف حکمت در ارتباطات بین‌المللی، تحکیم و توسعه روابط همه جانبه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ایران با هند بود، زیرا حکمت به هند علاقه فراوان داشت و مجذوب تمدّن و فرهنگ و تاریخ و هنر هند بود، به همین دلیل بخش عمده‌ای از کارهای پژوهشی وی دربارهٔ هند است و در خاطرات مکتوب شصت سالهٔ خود، از هند و عشق خود به این سرزمین و مردم آن بارها سخن می‌گوید.<ref>[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/5985/76/text علی اصغر خان حکمت شیرازی در هند (صفحه ۷۶)] نویسنده: رستگار فسایی، منصور. مجله نامه انجمن» بهار ۱۳۸۵ - شماره 21۲۱</ref>
او در سال ۱۳۲۶ سومین سفر خود را به هند انجام می‌دهد و سفر چهارم حکمت به هند از روز ۲۷ آذر تا شنبه ۱۵ اسفند ۱۳۳۲ انجام می‌شود. در این سفر حکمت سفیر کبیر ایران در هند است و به قول خودش: «... صفحه جدیدی در کتاب عمرش باز می‌شود. از خداوند مزید توفیق و برکت مسئلت دارم تا این مسافرت را قرین مبارکی و میمنت برآرد و اسباب خدمت به نوع و مملکت را فراهم سازد.» در این سفر دکتر تاراچند، سفیر کبیر هندوستان، و دکتر نظیر حسین، مستشار فرهنگی هند، حکمت را مشایعت می‌کنند در این سفر، حکمت، از تهران به کراچی می‌رود و در فرودگاه کراچی، مستشار فرهنگی ایران، و جمعی از نمایندگان رسمی از او استقبال می‌کند و شب مهمان محمّدعلی جناح، نخست وزیر پاکستان است و جمعی از رجال و وزرای پاکستان با بانوانشان در آنجا مهمانند و «بسیار مسرور شدم که در آن جمع رفیق صدیق دیرین خود، جناب آقای عبدالوهّاب عزّام بیگ، سفیر کبیر مصر را ملاقات کردم.
هر آنکه شاهنامه فردوسی را بخواند به وضوح درخواهد یافت که قرابت ایرانیان با این ملت بحدی بوده است که در پرآوازه‌ترین کتاب حماسی جهان که نشان‌دهنده روح بزرگ و عظمت فرهنگی ایرانیان است، دستکم یکصد بار از هند،هندوی،هندوستان نام برده شده و البته نه از منظر تخاصم و کین‌ورزی که از نگاه دوستی،خویشاوندی،دغدغه‌های مشترک و ترسیم آینده‌یی روشن برای دو ملت.
برآمد ز هندوستان آفرین ز دادار بر بوم ایران‌زمین که زاید بر آن خاک چونین سوار که با اژدها سازد او کارزار. (شاهنامه:پادشاهی بهرام گور:374۳۷۴)
روابط ايرانایران و هند در مارس 1950،۱۹۵۰، در فاصله کوتاهيکوتاهی پس از استقلال هند، برقرار شد و دهليدهلی نو و تهران يکیک پيمانپیمان دوستيدوستی که «صلح و دوستيدوستی ابديابدی» ميانمیان دو کشور ناميدهنامیده شد را امضا کردند. ايناین سند دو طرف را به ايجادایجاد روابط دوستانه متعهد کرد، ولی در عمل هريکهریک از دو دولت ايرانایران و هند وارد ائتلاف هايهای مخالف دوران جنگ سرد شدند و ايناین امر توسعه مناسبات دو جانبه را متوقف نمود. ايران،ایران، در دوران محمدرضا شاه، از طريقطریق مشارکت در «پيمانپیمان بغداد» (که بعدا سازمان پيمانپیمان مرکزي،مرکزی، سنتو نام گرفت) مناسبات نزديکينزدیکی را با الات متحده و پاکستان برقرار کرد. در طول جنگ هايهای 1965و۱۹۶۵و 1971۱۹۷۱ ميانمیان هند و پاکستان، ايرانایران برايبرای پاکستان کمکهايکمکهای نظامينظامی مهميمهمی را فراهم نمود. در واقع ايرانایران در آن دوران بخشيبخشی از «عمق راهبرديراهبردی» پاکستان به شمار ميمی آمد. جواهر لعل نهرو چنينچنین ائتلافهاييائتلافهایی را به عنوان "رهيافترهیافت اشتباه، خطرناک و مضر" مورد انتقاد قرارداد و بجايبجای آن از «جنبش عدم تعهد» دفاع کرد. البته لازم به ذکر است که عليعلی رغم ايناین بيزاريبیزاری از ائتلاف با ابرقدرتها، هند روابط نزديکينزدیکی را با اتحاد جماهيرجماهیر شوريشوری برقرار کرد؛ به گونه ايای که ايناین کشور به اوليناولین تأمينتأمین کننده تسليحاتتسلیحات نظامينظامی هند تبديلتبدیل گرديدگردید.
تا پايانپایان جنگ سرد، بهبود قابل توجهيتوجهی در روابط دو کشور حاصل نشد. در دوران پس از جنگ سرد، يکيیکی از مهمترينمهمترین حوادث تاريختاریخ روابط ايرانایران و هند، ديداردیدار «ناراسيمهاناراسیمها رائو» نخست وزيروزیر هند از ايرانایران در سال 1993۱۹۹۳ بود. رائو اوليناولین نخست وزيروزیر هند بود که پس از انقلاب اسلامياسلامی از ايرانایران ديداردیدار کرد، و ايناین ديداردیدار رسميرسمی او از سويسوی هاشميهاشمی رفسنجاني،رفسنجانی، رئيسرئیس جمهوريجمهوری وقت ايران،ایران، به عنوان يکیک نقطه عطف تفسيرتفسیر شد. در سال 1995۱۹۹۵ نيزنیز هاشميهاشمی رفسنجانيرفسنجانی يکیک ديداردیدار متقابل را از هند انجام داد. در حاليکهحالیکه ديدارهايدیدارهای مقامات بلندپايهبلندپایه دو طرف پس از سال 1995۱۹۹۵ هم ادامه يافتیافت - ديدارهاييدیدارهایی که برايبرای تعيينتعیین و تحکيمتحکیم حدود مناسبات و منابع اقتصادياقتصادی دو طرف در بخشهايبخشهای مهم فنيفنی و تکنولوژيکتکنولوژیک بسياربسیار موثر بود - ديداردیدار رسميرسمی در سطح سران تا سال 2001۲۰۰۱ صورت نگرفت و در ايناین سال بود که «اتال بيهاريبیهاری واچپاييواچپایی» نخست وزيروزیر هند از تهران ديداردیدار کرد. نقطه اوج ديداردیدار سال 2001؛۲۰۰۱؛ صدور اعلاميهاعلامیه تهران بود که توسط واچپاييواچپایی و «محمد خاتميخاتمی» رئيسرئیس جمهوريجمهوری ايرانایران به امضا رسيدرسید. اعلاميهاعلامیه تهران در واقع پايهپایه و بنيانيبنیانی متشکل از مجموعه ايای گسترده از موضوعات راهبرديراهبردی - شامل همکاريهمکاری هايهای دفاعيدفاعی - را برايبرای روابط ايرانایران و هند طراحيطراحی نمود.
دو سال بعد، ژانويهژانویه 2003۲۰۰۳ آقايآقای خاتميخاتمی به دهليدهلی نو سفر کرد و به عنوان «مهمان ويژهویژه» در جشن هايهای روز استقلال هند شرکت نمود. ايناین تشريفاتتشریفات عموماً برايبرای مهمترينمهمترین شخصيتشخصیت ها برگزار ميمی گردد. در ايناین ديدار،دیدار، طرفين،طرفین، توافقنامه دهليدهلی نو را امضا کردند که هم از نظر زمان امضا و هم از نظر مفاد آن از اهميتاهمیت ويژهویژه ايای برخوردار بود. و نشان دهنده اهميتياهمیتی بود که هند برايبرای روابط خود با ايرانایران قائل شد. «اعلاميهاعلامیه دهليدهلی نو» البته به دليلدلیل مفاد و محتوايشمحتوایش نيزنیز حائز اهميتاهمیت فراوان بود. با تأکيدتأکید بر گسترش مفاد «اعلاميهاعلامیه تهران» ايناین توافق جديد،جدید، دو دولت را برايبرای تعميقتعمیق سطح همکاريهمکاری ها از جمله همکاريهمکاری هايهای دفاعيدفاعی بيشتربیشتر متعهد نمود.
الف: حوزه هايهای ظرفيتظرفیت ساز
مهمترينمهمترین ظرفيتظرفیت هايهای روابط ايرانایران - هند در وضعيتوضعیت فعلي،فعلی، حوزه هايهای انرژيانرژی و تجارت نهفته است. توسعه تعاملات دو کشور در ايناین عرصه ها در سال هايهای اخير،اخیر، شاهديشاهدی بر ايناین مدعاست. در ايناین ميان،میان، حوزه انرژيانرژی نقش اساسياساسی را در ايجادایجاد ظرفيتظرفیت هايهای جديدجدید ايفاایفا کرده است.
==روابط در قرن دهم ==
ازنظر روابط سیاسی که نشانه ها و چشم اندازهای قابل توجه در تاریخ ایران و هند هستند در طول حکمرانی اکبر در اوج خود بودند.
صفویان پس از تأسیس دولت شیعی در ایران, به توسعه روابط خود با تیموریان هندوستان توجه کردند. این کوشش نخستین بار توسط شاه اسماعیل و بابر صورت گرفت. علت اصلی, سیاست گسترش خواهی شیبک خان ازبک, یعنی دشمن مشترک هر دو سلسله عنوان شده است. باری, ارزش های فرهنگی مشترک نقش بسیار مهم در توسعه روابط خوب میان دو کشور ایران و هند ایفا کرد.
خوارزمی متوفی 847۸۴۷ م. ارقام هندی را وارد جهان اسلام کرد و از طریق آثار فیبوناتچی به اروپا وارد گردید. همین ارقام انقلابی در ریاضیات به وجود آورد و هرگونه اعمال محاسباتی را مقدور ساخت. باری کتاب جبر خوارزمی قرنها در اروپا مأخذ و مرجع دانشمندان و محققین بوده و یوهانس هیسپالنسیس و گراردوس کرموننسیس و رابرت چستری درقرن دوازدهم هر یک از آن را به زبان لاتینی ترجمه کردند
ابوریحان بیرونی ارقام ریاضی هندی را توسعه بیشتری داد و جهانی کرد او که با سلطان محمود به هندوستان رفت و سالها در آنجا ماند، به مطالعۀ سانسکریت پرداخت و کتاب‌های زیادی به فارسی و عربی نوشت و چندین کتاب فلسفی سانسکریتی را ترجمه کرد. ابوریحان بیرونی 16۱۶ سال در مدکتان به تحقیق در فلسفۀ هندوستان اشتغال داشت. او کتاب «تحقیق ماللهند» را که دربارۀ هندوستان و سازما‌های آن بود، به زبان عربی در سال 1030۱۰۳۰ میلادی نوشت. این کتاب از بزرگترین کتب کلاسیک دنیاست که از کتب هندی بسیاری چون «ماها بهاراتا» و «راما یانا» و «سامخایا سوترا» نقل قول می‌کند.
علاوه بر آن بیرونی کتب زیر را نیز راجع به هندوستان نگاشته است:
1۱. جوامع الموجود لخواطر الهنود راجع به سند هند.
2۲. تهذیب زیج ارکند .
3۳. خیال الکسوفین
4۴. تذکره‌ای در حساب با ارقام هندی.
5۵. کیفیت رسوم هند در تعلیم حساب.
6۶. رساله‌ای در راشیکات که در حیدرآباد طبع شده است.
7۷. ترجمه براهم سدهاند در طرق حساب.
8۸. رساله در تحصیل آن زمان، نزد هند.
9۹. جوابات مسائلی وارده از منجمان هند.
10۱۰. جوابات مسائل ده‌گانه علمای کشمیر.
11۱۱. مقاله در طریق هند در استخراج عمر.
12۱۲. ترجمه کتاب موالید صغیر از براهمهر.
13۱۳. ترجمه کاب یاره و آن مقاله ایست از هندیها در امراض.
14۱۴. مقاله در باسدیو راجع به آمدن اخیرش.
15۱۵. ترجمه کتاب پاتنجل در خلاص از بدن.
16۱۶. ترجمۀ کتاب سانگ، بنا به گفتۀ بیرونی در کتاب ماللهند.
گفته می‌شود جز سه کتاب تحقیق ماللهند و راشیکات و پاتنجل، بقیه این آثار گرانبها در دست نیست.
== دوره استعمار==
==دوره استقلال==
ایران و هند از 1947۱۹۴۷ تا1979تا۱۹۷۹
از 1947۱۹۴۷ تا1979تا۱۹۷۹ در روابط ایران و هند فراز و نشیبهای فراوانی را می‌توان دید؛هم عناصر واگرایی و هم همکاری و همگرایی در روابط دو کشور به چشم می‌خورد.به این نکات بطور کل می‌توان در روابط دو کشور اشاره کرد.
1۱.نوعی تعارض در جهت‌گیریهای کلان دو کشور در سطح نظام بین‌الملل دیده می‌شود یعنی ایران تمایل به غرب نشان می‌داد ولی هند در عین اینکه متمایل به حضور کارساز در قالب جنبش عدم متعهدها بود ولی در باطن بیشتر به شوروی تمایل داشت. این خود می‌توانست عامل مهمی در واگرایی بین دو کشور باشد.
2۲.ایران سعی می‌کرد از موضع و جایگاه یک قدرت منطقه‌یی به مسائل آسیای جنوبی بنگرد.
3۳.بنابر هویت و جایگاه دولت ایران(قدرت منطقه‌یی و توازنگر بویژه از پایان دهه 0691۰۶۹۱ و در دهه 0791۰۷۹۱)،ایران سعی می‌کرد در هر شرایطی امنیت را در مرزهای شرقی خود حفظ کند.محمد رضا شاه به این امر بسیار اهمیت می‌داد.و بر این اساس ایران نوع روابط خود را با کشورهای همسایه یعنی براساس حفظ امنیت و ثبات در محیط شرقی ایران تنظیم می‌کرد.
4۴.پاکستان بعنوان دولت متخاصم با هند،در اتحاد منطقه‌یی با ایران قرار داشت و حتی به نوعی در تنظیم سیاستهای منطقه‌یی خود به علایق و نگرشهای ایران توجه زیادی نشان می‌داد،این رویکرد بر روابط ایران با هند شدیدا تأثیرگذار بود.در واقع همانگونه که بعدا خواهیم دید نوع روابط ایران با پاکستان همواره بر روابط ایران و هند شدیدا تأثیر گذارده است.
5۵.نزدیکی هند با برخی از کشورهای عرب(تندرو عربی مانند مصر)به هیچ‌وجه برای ایران مطلوب و خوشایند نبوده،لذا محمد رضا شاه تلاش می‌کرد که از نزدیکی بیشتر هند و کشورهای عربی افراطی جلوگیری کند.پاکستان می‌توانست در این مسیر نقش تأثیرگذاری ایفا کند.تأیید جمال عبد الناصر بعنوان رهبر جهان عرب و سیاستهای او توسط نهرو،خوشایند شاه نبود.به همین ترتیب مبارزه ناصر با حکومتهای پادشاهی و تلاش در جهت وحدت کشورهای عربی،مانند تشکیل«جمهوری متحده عربی»یا ادغام مصر و سوریه باعث افزایش احساس ناامنی در شاه می‌گردید(ناز 0831۰۸۳۱:365۳۶۵).ایران دوره محمد رضا شاه هیچگاه نمی‌توانست بپذیرد که موضع و جایگاه منطقه‌یی‌اش با اتحاد بین هند و کشورهای عربی بویژه مصر،ضعیف گردد لذا همواره تلاش می‌کرد مانع از نزدیکی هند با آن دسته از کشورهای عربی شود.حمایت از پاکستان هشدار صریحی از سوی ایران به هند بود که به هیچ‌وجه اجازه نخواهد داد موضع و جایگاه منطقه‌یی‌اش متزلزل شود.
در مجموع از زمان استقلال هند تا انقلاب اسلامی ایران سال1979سال۱۹۷۹ روابط ایران و هند تحت تأثیر سه متغیر مهم قرار داشته که ذیلا از آنها یاد می‌شود.لذا این مناسبات نتوانست پیشرفت چشمگیری داشته باشد:
1۱.سیاست نزدیکی [[ایران]] به [[غرب]] و سیاست تمایل هند به [[شوروی]]
2۲.نوع روابط [[هند]] و [[پاکستان]] و نزاع بین دو کشور
3۳.نوع روابط هند و کشورهای رادیکال عرب مانند [[مصر]]
از سال 1820۱۸۲۰ تا استقلال هند نمایندگی مقیم بریتانیا در خلیج فارس امور روابط سیاسی هند و ایران را اداره می کرد.
در دوره پس از استقلال هند 1947۱۹۴۷ تا انقلاب اسلامی ایران،روابط دو کشور علیرغم وجود برخی موانع و عوامل برهم زننده و مختل‌کننده،در سطح نسبتا مطلوبی قرار داشته است.در دوره پس از انقلاب اسلامی تا آغاز دهه01991دهه۰۱۹۹۱ روابط دو کشور در سطح نسبتا پایینی قرار داشت و نسبت به شرق و قدرتهای واقع در شرق خود،بویژه هندوستان،یا در یک وضعیت کم‌توجهی قرار داشت و یا اینکه اولویتی به گسترش همکاری با واحدهای سیاسی آن منطقه نمی‌داد، در مجموع تا اوایل دهه 01991۰۱۹۹۱ در روابط خارجی ایران با جهان خارج نوعی تنش جدی مشاهده می‌شد،ولی از این زمان به بعد و بویژه با آغاز سیاست تنش‌زدایی در دوره آقای هاشمی رفسنجانی و تداوم آن در شکل گسترده‌تر و چشمگیرتر،توسط دولت آقای خاتمی،روابط ایران با جهان خارج در مسیر بهبود و پیشرفت قرار گرفت. تا آنجا که از سوی برخی از مقامات دو کشور،«عصر مشارکت استراتژیک»در دو کشور آغاز گردیده است.برخی وقایع و تحولات(در طول بیش از یک دهه اخیر)در سطح جهانی و منطقه‌یی در نزدیکی بیشتر ایران و هند(یا بهتر است گفته شود ضرورت بهبود و گسترش روابط دو کشور) تأثیرگذار بوده است که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1۱.فروپاشی شوروی و استقلال جمهوریهای آسیای مرکزی:در واقع فروپاشی شوروی موجب ظهور بازاری جذاب گردید که هر دو کشور ایران و هند را مجذوب خود گرداند.
2۲.اوج‌گیری تخاصمات در [[افغانستان]] و سلطه [[طالبان]] بر افغانستان:این وضعیت به هیچ‌وجه مورد تأیید دو کشور ایران و هند نبوده،بویژه از آنجا که گروه طالبان از حمایت پاکستان(رقیب ایران و هماورد هند)برخوردار بوده است.
3۳.حادثه 11۱۱ سپتامبر و پیامدهای آن:بروز حادثه 11۱۱ سپتامبر شدیدا بر سیاستهای منطقه‌یی و جهانی تأثیر گذاشته و موجب پیوندها و شکافهایی در مناسبات بین‌المللی در سطوح مختلف شده است.
در این راه برخی عوامل،نیازها و ابتکارهای دیگر مانند نیاز هند به منابع نفت و گاز
ایران،نیاز ایران به توان علمی و فنی هند،ابتکار کریدور شمال-جنوب که موجب ارتباط هند با روسیه و کشورهای آسیای مرکزی می‌شود و...زمینه‌ساز بهبود مناسبات دو کشور شده است و بنظر می‌رسد ایران در محیط ژئوپلتیکی جدید خود و بویژه با توجه به فشارهای وارده بر نظام جمهوری اسلامی ایران بویژه در موضوع پروندهء هسته‌یی‌اش در نزد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شرق نگاه ویژه‌یی مبذول داشته و نگاه به شرق در سیاست خارجی ایران اهمیت دوچندان یافته است.
==گاهشمار روابط هند و ایران==
*ایران و[[هندوستان]] تا سال 1947۱۹۴۷ مرزهای مشترک داشتند.
تا سال 1947۱۹۴۷ دو کشور همسایه بودند.
* روابط دیپلماتیک در 15۱۵ مارس سال 1950۱۹۵۰.
* هند دارای سفارت در تهران، دو کنسولگری در بندر عباس و زاهدان.
* سفر شاه به هند فوریه / مارس سال 1956۱۹۵۶
* سفر جواهر لعل نهرو در سپتامبر 1959۱۹۵۹ به تهران
* سفر SMT. ایندیرا گاندی آوریل سال 1974
* سفر شری Morarji دسای ژوئن 1977.
* سفر شاه و فرح ، فوریه 1978۱۹۷۸
*
*** انقلاب ایران در سال 1979۱۹۷۹ .
* سفر ناراسیما رائو سپتامبر سال 1993۱۹۹۳ به تهران
* سفر رئیس جمهور ایران، اكبراکبر هاشمىهاشمی رفسنجانىرفسنجانی آوریل 1995۱۹۹۵
* سفر معاون رئیس جمهور هند، شری KR Narayanan اکتبر سال 1996.
* سفر شری اتل Behari Vajpayee سال 2001
* سفر محمد خاتمىخاتمی در سال 2003،۲۰۰۳، برای مراسم روز جمهوری هند.
* سفر دکتر محمود احمدی نژاد در تاریخ 29۲۹ آوریل 2008۲۰۰۸
* سفر منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران نوامبر 2009۲۰۰۹.
* سفر وزیر امور خارجه شری S.M. کریشنا مه 2010۲۰۱۰ برای شرکت در اجلاس 14 G*15. در تهران با رئیس جمهور محمود احمدی نژاد، علی لاریجانی رئیس مجلس و منوچهر متکی وزیر امور دیدار نمود.
* سفر نوامبر 2010،۲۰۱۰، وزیر امور منابع انسانی و توسعه دکتر D. Purandeswari برای شرکت در اجلاس همکاری آسیا 9(ACD)
* سفر در ماه مارس 2011،۲۰۱۱، شری غلام نبی آزاد، اتحادیه وزیر بهداشت، درمان و رفاه خانواده، بازدید از ایران به نمایندگی از نخست وزیر هند در جشنواره دوم جهانی نوروز در تهران برگزار شد. در طول سفر خود، شری غلام نبی آزاد با محموداحمدی نژاد رییس جمهوری،. با معاون رئیس جمهور حمید Baghai، وزیر امور خارجه، دکتر علی اکبر صالحی، مجید نامجو، وزیر انرژی و روسای هیئت های نمایندگی از کشورهای دیگر دیدار نمود.
* در تاریخ 26۲۶ سپتامبر 2011،۲۰۱۱، وزیر دارایی شری پراناب موکرجی با وزیر امور مالی و اقتصادی دکتر شمس الدین حسینی درتهران دیدار نمود.
* در حاشیه صندوق بین المللی پول / نشست بانک جهانی در واشنگتن نخست وزیر، دکتر مانموهان سینگ با رئيسرئیس جمهور احمدی نژاد در تاریخ 23۲۳ سپتامبر 2011۲۰۱۱ در حاشیه UNGA در نیویورک است.
* در اکتبر 2011۲۰۱۱ وزیر امور منابع آب شری Pawan کومار Bansal به تهران سفر برای شرکت در نشست سالانه 62۶۲ کمیته اجرایی بین المللی (IEC) و 21 ICID کنگره در آبیاری و زهکشی.
* در مارس 2012۲۰۱۲ وزیر انرژی های تجدید پذیر و نوین دکتر فاروق عبدالله
با وزیر نیرو دکتر نامجو در ایران دیدار نمود.
در نوامبر 2011۲۰۱۱ رئس مجلس لوک سبها Lok سبها SMT و. میرا کومار سفر رسمی به ایران به دعوت دکتر علی لاریجانی رئیس مجلس . وی از یک تابلو از Gurudev رابیندرانات شاعر هند در موزه مجلس شورای اسلامی و مجسمه نیم تنه Acharya JC بوز در پردیس پارک فناوری در نزدیکی تهران پرده برداری نمود و با رئیس جمهور دکتر محمود احمدینژاد دیدار کرد.
* سفر مشاور امنیت ملی شری S. منون به ایران در ماه مارس 2011۲۰۱۱ و دیدار با احمدی نژاد،وزیر امور خارجه، دکتر صالحی، لاریجانی و با همتای خود
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران دکتر جلیلی و دکتر علی باقری، دیدار کرد.
* معاون وزیر امور خارجه، شورای عالی امنیت ملی هند در ماه ژوئن سال 2011۲۰۱۱ سفر کرده است.
* سفر ماه مارس 2012،۲۰۱۲، معاون مشاور امنیت ملی خانم Latha ردی و بحث و گفتگو با همتای خود، دکتر علی باقری. و دبیر شورای عالی امنیت ملی دکتر جلیلی و دکتر عراقچی، معاون وزیر امور خارجه دیدار نمود.
* سفر وزیر امور خارجه هند SMT. Nirupama رائو به تهران در ماه جولای و 2011۲۰۱۱ برای شرکت در دور نهم از مشاوره وزارت امور خارجه به دعوت
همتای، محمد علی فتح اللهی معاون وزیر امور خارجه آسیا و اقیانوسیه و دیدار با وزیر امور خارجه دکتر علی اکبر صالحی و دبیر شورای عالی امنیت ملی، دکتر سعید
جلیلی.
* تصویب توافقنامه انتقال زندانیان محکوم در جولای 2010۲۰۱۰ امضا شد.
* سفر مشاور ارشد مقام معظم رهبری در امور بین الملل و وزیر امور خارجه سابق، دکتر علی اکبر ولایتی به هند دسامبر 2011۲۰۱۱ و دیدار با معاون رئیس جمهور و نخست وزیر هند.
* سفر مهدی آخوندزاده، معاون وزیر امور خارجه هند برای شرکت در اجلاس یازدهم IOR*ARC شورای وزرای اقیانوس هند در نوامبر 2011.
* سفر وزیر امور خارجه ایران دکتر علی اکبر صالحی به دهلی در تاریخ 31۳۱ ژوئن 01،۰۱، 2012۲۰۱۲ و دیدار با نخست وزیر و وزیر امور خارجه شری SM کریشنا و تسلیم دعوت نامه رئیس جمهور احمدینژاد به نخست وزیر برای شرکت در اجلاس جنبش عدم تعهد اجلاس سران 2012۲۰۱۲ در تهران که از 26۲۶*31۳۱ آگوست 2012۲۰۱۲ برگزار شد.
* نشست 16۱۶ کمیسیون مشترک ایران و هند جولای 2010۲۰۱۰ در دهلی نو برگزار شد. در طول این نشست ، دکتر حسینی با دکتر مانموهان سینگ، نخست وزیر دیدار کرد اجلاس هفدهم JCM 17 در تهران در سال 2012۲۰۱۲ در سطح وزرای خارجه برگزار می شود.
موافقت نامه های امضا شده در نشست 16۱۶ : موافقتنامه خدمات هوایی
(ب) موافقتنامه انتقال اشخاص محکوم * (III) تفاهم نامه در انرژی های تجدید پذیر (IV) همکاری در صنعت در مقیاس کوچک ملی صنایع کوچک شرکت (NSIC) و صنایع کوچک ایران و صنعتی سازمان پارک (ISIPO) (V) برنامه همکاری در علم و صنعت (VI) تفاهم نامه همکاری بین پالپ مرکزی و کاغذ موسسه تحقیقات هند (CPPRI) و دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان (GUASNR).
هند و ایران نیز در حال بحث و گفتگو در پروژه های مختلف در ایران هستند
از جمله پروژه راه آهن به بندر چابهار و کریدور شمال جنوب .
*روابط فرهنگی: اولین قرارداد رسمی فرهنگی در سال 1335۱۳۳۵ خورشیدی توسط دکتر حکمت و مولانا ابوکلام آزاد وزیر فرهنگ هند امضا شد متعاقب آن زمین بسیار بزرگی در مرکز دهلی برای خانه فرهنگ خریداری شد.
* تفاهم نامه بین شورای روابط فرهنگی هند (ICCR)، در ژانویه سال 2008۲۰۰۸ باسازمان میراث فرهنگی سازمان صنایع دستی و گردشگری در دهلی امضا شده است.
* (ICHHTO) هفته فرهنگی ایران در دهلی نو و بمبئی در آوریل 2008۲۰۰۸ برگزار شد. هند نیز "روز فرهنگ" را در کاخ نیاوران در تهران برگزار کرد مراسمی در Hafezia در شیراز از 10۱۰*17۱۷ ماه مه 2011۲۰۱۱ بود که با حضور بیش از بیست هزارمردم جشنواره فرهنگی اختصاص به Gurudev رابیندرانات داشت .
* در ماه مه 2012۲۰۱۲ سفارت هند هفته فرهنگی هند را در خانه ی هنرمندان ایران در تهران، برگزار کرد.
* یکصد و پنجاهمین سالگرد تولد تاگور Gurudev. تاگور که در سال 1931۱۹۳۱ و 1935۱۹۳۵ به ایران سفر کرده است و در مورد ایران شعر سروده است برگزار شد.
* حدود 8000۸۰۰۰ دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در هند وجود دارد. هند بورسیه به 67۶۷
نفر بورس های تحصیلی در هر سال تحت ITEC، ICCR، طرح کلمبو و طرح های IORARC. اعطا می کند.
هند به عنوان یکی از مقاصد توریستی مورد علاقه برای گردشگران ایرانی در آمده و هر سال 40۴۰ هزار ایرانی از هند بازدید می کنند.
جامعه هندی ها در ایران، کاهش یافته است و در حال حاضر حدود 100۱۰۰ خانواده در تهران و حدود 20۲۰ خانواده در شهر زاهدان است. تعدادی از دانشجویان هندی در ایران، حدود 800،۸۰۰، تعداد زیادی از آنها طلبه علوم دینی در قم هستند.
* یک مدرسه هندی که توسط Kendriya اداره می شود در تهران و دیگری در Sangathan Vidyalaya در شهر زاهدان وجود دارد.
روابط جاری ایران و هندوستان
علی رغم موانع بین المللی موجود تا پايانپایان سال (2011۲۰۱۱) - 5۵ شرکت بزرگ هندی جمعا روزانه از 364۳۶۴ هزار بشکه نفت خام(حدود 11۱۱ درصد از نفت خام مورد نيازنیاز هند) از ایران خریداری می کردند.
عمده ترينترین كالاهايکالاهای صادراتيصادراتی ايرانایران به هند عبارتند از:
نفت خام- قراضه های فلزی و سنگهای معدنی- مواد شیمیایی ارگانیک و غیرارگانیک - انواع فلزات غیر آهنی - انواع خشکبار- تولیدات و کالاهای شیمیایی - مواد پلاستیکی- کود شیمیایی خام – قیر معدنی- قیر نفتی- تولیدات کائوچویی- چرم- انواع سنگ معدنی غیرفلزی- سالامبور- تولیدات غیر فلزی- حبوبات- پشم- قطعات حمل و نقل- ذغال سنگ-انواع آهن و فولاد- ماشین آلات صنعتی- انواع روغن موتور
عمده ترينترین كالاهايکالاهای وارداتيوارداتی ايرانایران از هند عبارتند از:
فرآورده های نفتی-ماشین آلات و تجهیزات مربوطه- انواع تولیدات فلزی- آهن و فولاد نیمه پرداخته - تولیدات دارویی- برنج باسماتی- مواد معدنی عمل آوری شده - انواع نخ و پارچه - شکر - چای- تولیدات چرمی(غیر از کفش)- مواد شیمیایی کشاورزی ارگانیک وغیر ارگانیک- فلزات آلیاژی- تولیدات پلاستیکی- انواع میلگرد- تولیدات چوبی و کاغذی- ادویه جات- قطعات خودرو- جواهرات- انواع خشکبارهندی- تخم کنجد- انواع الكترودالکترود ذغاليذغالی- انواع مفتول- قهوه – کنف- تولیدات آلومینیومی و فلزات غیر آلیاژی.
==خط لوله گاز : ==
طرف هنديهندی همواره جديجدی بودن خود به اجراياجرای ايناین پروژه را به دليلدلیل نيازنیاز شديدشدید به انرژيانرژی تأكيدتأکید نموده و خواستار فرصت بيشتريبیشتری شده است. ... در مورد خط لوله IPI صادقانه و غیر رسمی بگویم که در شرایط پر تنش فعلی روابط بین هند و پاکستان، بویژه حاکم بودن ناامنی زیاد در مرزهای دو کشور هیچ گونه پیشرفتی در این طرح متصور نخواهد بود. ضمن اینکه جو بی اعتمادی(Mistrust) از زمان عدم اجرای قرارداد خرید و فروش 5۵ میلیون تن LNG توسط دوستان ایرانی، بین دو کشور حاکم گردید؛ اجرای طرح IPI را با مشکلاتی جدی مواجه نمود.
به تازگی ، کمیته پارلمانی از دولت هند خواسته است که پروژه آی. پی. آی را در دستور کار جدی قرار دهد .
نگرانی اصلی کمیته مذکور این است که بخش های مختلف هند در سال 2012۲۰۱۲-2011۲۰۱۱ روزانه به 43۴۳/279۲۷۹ میلیون متر مکعب گاز نیاز دارند، ولی این کشور قادر است روزانه تنها 17۱۷/166۱۶۶ میلیون متر مکعب را تأمین کند. در این راستا، دولت علاوه بر خط لوله گاز ایران-پاکستان-هند، پروژه خط لوله ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند را نیز پیگیری می کند. ظرفیت انتقال گاز خطوط لوله گاز آی. پی. ای و تپی به ترتیب 60۶۰ و 90۹۰ میلیون متر مکعب گاز می باشد.
ایران و پاکستان در ژوئن 2010۲۰۱۰ چندین سند برای آغاز فوری این طرح امضا کردند که بر اساس آن، ایران از سال 2014۲۰۱۴ عرضه گاز طبیعی به پاکستان را آغاز خواهد کرد.
موضوع قیمت و سایر مشکلات می تواند هر زمانی حل شود، ولی موضوع اصلی این است که آمریکا علیه منافع این دو کشور کار می کند، چون نمی خواهد که این خط لوله که منافع دو ملت را دنبال دارد احداث شود.
پتروشیمی :
پتروشيمي :
ايرانایران ساليانهسالیانه 400۴۰۰ تا 450۴۵۰ ميليونمیلیون دلار محصولات پتروشيميپتروشیمی به هند صادر ميمی نمايدنماید . علاوه بر آن طرح هايهای مشترکيمشترکی برايبرای ساخت پروژه هايهای مشترک پتروشيميپتروشیمی در ايرانایران وجود دارند که درايندراین خصوص سرمايهسرمایه گذاريگذاری در14در۱۴ پروژه(به ارزش تقریبی 4۴ میلیارد دلار) قطعيقطعی شده است .
زمینه سازی های همکاری مشترک در حوزه سرمایه گذاری(24۲۴ مورد) :
گروههايگروههای چند منظوره بخش خصوصيخصوصی هند شامل ريلاينسریلاینس – اسار – تاتا – جيندالجیندال – لكشمنلکشمن میتال - هندوجا و تعداد زياديزیادی از شركتهايشرکتهای دولتيدولتی هند شامل شركتشرکت دولتيدولتی نفت و گاز هند شاخه بينبین الملل – شركتشرکت مليملی آلومينيمآلومینیم هند و غيره؛غیره؛ جهت سرمایه گذاری در صنایع بالا دستی،میان دستی و پايينپایین دستيدستی نفت و گاز و فولاد ایران و بالعكس؛بالعکس؛ به حجم تقريبيتقریبی 85۸۵ ميلياردمیلیارد دلار اعلام آمادگيآمادگی نموده¬اند.
==برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی==
برگزاري کميسيون مشترک اقتصادي :
تا کنون 16۱۶ کميسيونکمیسیون مشترک ميانمیان دو كشورکشور ايرانایران و هند برگزار شده که پانزدهمينپانزدهمین مورد آن، درتاریخ 10۱۰ و 11۱۱ آبانماه 1387۱۳۸۷ در تهران (بعد از چهار سال وقفه نسبت به دور قبلی) وشانزدهمينوشانزدهمین نشست آن در تاريختاریخ 17،۱۷، 18۱۸ تيرتیر ماه 1389۱۳۸۹ در دهليدهلی بوده است.
کريدور==کریدور شمال – جنوب :==
موافقت نامه اولیه آن بينبین سه کشور ايرانایران – هند – روسيهروسیه در سال 2000۲۰۰۰ امضاء گرديدگردید که تاکنون 11۱۱ کشور دیگر منطقه به این کریدور پیوسته اند . ايناین مسيرمسیر در واقع، جنوب و شرق آسياآسیا را به آسیای میانه و قفقاز و روسیه و همچنین به همسايههمسایه های غربی کشورمان شامل ترکیه و... سپس به اروپا متصل ميمی نمايدنماید. آخرينآخرین جلسه آن در آذر 1386۱۳۸۶ در دهليدهلی نو برگزار گرديدگردید. طرف هندی اخیرا بکمک بخش خصوصی خود، تلاشهایی را برای فعال کردن جدی تر این مسیر، با برپایی نشستهای کارشناسی در دهلی نو آغاز کرده است . در آخرین جلسه کارشناسی مذکور در محل کنفدراسیون صنایع هند مورخ 9۹ اسفند 87۸۷ در دهلی نو، پیشنهاد گردید که جلسه ای با حضور نمایندگان کشورهای عضو(شامل بخش خصوصی و دولتی) برای بررسی مشکلات موجود و چگونگی فعال سازی کریدور در دهلی نو برگزار شود. طيطی شانزدهمينشانزدهمین كميسيونکمیسیون مشتركمشترک دو كشورکشور در دهليدهلی نودر تاريختاریخ 17۱۷ و 18۱۸ تيرتیر ماه 1389۱۳۸۹ در خصوص كريدورکریدور شمال – جنوب نيزنیز بحث و تبادل نظر شد.
طرح توسعه بندر چابهار :
در ايناین خصوص يادداشتیادداشت تفاهيتفاهی برايبرای سرمايهسرمایه گذاريگذاری مشترک به ارزش حدود 150۱۵۰ ميليونمیلیون دلار امضاء شده است . در ايناین رابطه مطالعات امکان سنجيسنجی انجام و مشاورينمشاورین فنيفنی و ساختمانيساختمانی طرفينطرفین انتخاب شده اند. با وجودی که تفاهمنامه دوميدومی در شهريورشهریور 87۸۷ در لندن بينبین آقايآقای هندوجا و آقايآقای طاهريطاهری رئيسرئیس وقت سازمان بنادر و كشتيرانيکشتیرانی جمهوريجمهوری اسلامياسلامی ايرانایران صورت گرفته بود و اميدامید
ميمی رفت كهکه به زوديزودی شاهد اجرائياجرائی شدن ايناین تفاهمنامه ها باشيم؛باشیم؛ متاسفانه با مشکلات جدیدی مواجه گردید که در خصوص آن در جريانجریان شانزدهمينشانزدهمین كميسيونکمیسیون مشتركمشترک ايرانایران و هند در دهليدهلی نو مذاكرهمذاکره شد.
پروژه راه آهن چابهار – فهرج :
به طول 700۷۰۰ کيلومترکیلومتر و ارزش بيشبیش از يكیک ميلياردمیلیارد دلار ميمی باشد. در ايناین رابطه يادداشتیادداشت تفاهيتفاهی در بهار 1387۱۳۸۷ در تهران بينبین شركتهايشرکتهای دولتيدولتی راه آهن دو كشورکشور امضاء شد.
اکنون طرف ایرانی با پذیرش مدل پیشنهادی آشوک لیلاند به عنوان مسئول پيگيريپیگیری كنسرسيومکنسرسیوم هنديهندی (به روش ساخت – اجرا – اجاره – انتقال) راه پیشبرد این طرح را هموار نموده است.
روابط اقتصادی و تجاری ایران و هند به طور سنتی با واردات نفت خام ایران گره خورده است. هند وارداتی حدود 22۲۲ میلیون تن نفت خام به ارزش حدود 10۱۰ میلیارد دلار در 2009۲۰۰۹-10۱۰ داشته که سومین بازار نفت خام ایران است. ایران و هند در 2009۲۰۰۹- 2010۲۰۱۰ حدود 13،4۱۳،۴ میلیارد دلار تجارت داشته اند. (صادرات هند 1،9۱،۹ میلیارد و واردات 11،5۱۱،۵ میلیارد دلار بود. صادرات هند به ایران فرآورده های نفتی، برنج، ماشین آلات و ابزار، تولید فلزات، آهن و فولاد، مواد دارویی و مواد شیمیایی، فرآوری مواد معدنی، نخ و پارچه، چای، مواد آلی / معدنی / کشاورزی مواد شیمیایی، محصولات لاستیک ساخته شده، و غیره بوده است.
نشست کمیسیون مشترک هند و ایران (JCM):نشست JCM - 15 در تهران در 31۳۱ اکتبر -2۲ نوامبر 2008۲۰۰۸ برگزار شده است. نشست JCM 16 در تاریخ 8۸-9۹ جولای 2010۲۰۱۰ در دهلی نو برگزارشد.
شورای مشترک کسب و کار (JBC): هر دو کشور هند و ایران به برگزاری جلسات مشترک شورای کسب و کار به طور منظم اقدام می کنند . جلسه 10 - JBC توسط فدراسیون اتاق های بازرگانی و صنایع در دهلی نو هند به تاریخ 13۱۳ نوامبر 2009۲۰۰۹ برگزار شد که در آن هیات ایران توسط دکتر محمد نهاوندیان، رئیس اتاق بازرگانی ایران، صنایع و معادن بود.
==فرهنگ و آموزش و پرورش==
هند و ایران حفظ مبادلات فرهنگی و آموزشی به طور منظم. تفاهم نامه بین شورای روابط فرهنگی هند (ICCR)، دهلی نو و میراث فرهنگی ایران در ژانویه 2008۲۰۰۸ توسط سازمان صنایع دستی و گردشگری (ICHHTO) امضا شد بر این اساس، هفته فرهنگی ایران در دهلی نو و بمبئی در اردیبهشت ماه 2008۲۰۰۸ برگزار شد. هند "روز فرهنگ" در تهران و شیراز از 10۱۰-17۱۷ ماه مه 2011۲۰۱۱ برگزار کرد. هند کوشش برای راه اندازی یک مرکز فرهنگی در تهران دارد. ایران دارای دو مرکز فرهنگی در دهلی نو و بمبئی. حدود 8000۸۰۰۰ دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در هند وجود دارد. هند هر سال 67۶۷ کمک هزینه تحصیلی بورسیه به دانشجویان ایرانی تحت عنوان ITEC، ICCR، طرح کلمبو و طرح IOR-ARC اعطا می کند .
هند در طول سال به عنوان یکی از مقاصد توریستی مورد علاقه برای گردشگران ایرانی پدید آمده و هر ساله در سراسر ایرانیان 40،000۴۰،۰۰۰ سفر به هند برای مقاصد مختلف انجام می شود.
==جامعه هند در ایران==
جامعه هند در ایران، قابل توجهی کاهش یافته است و در حال حاضر که یکی از کوچک متشکل از حدود 200۲۰۰ خانواده در تهران و حدود 40۴۰ خانواده هندی در شهر زاهدان اقامت دارند. تعدادی از دانشجویان هندی در ایران، حدود 800،۸۰۰، است تعداد زیادی از آنها به دنبال مطالعات در شهر قم وجود دارند. یک مدرسه هند توسط Kendriya Vidyalaya Sangathan در تهران و دیگری در زاهدان وجود دارد.
[http://www.indianembassy-tehran.ir/india-iran_relations.php]
== .==
روابط بین هند و ایران را تاریخ به دوره نوسنگی. وجود امپراطوری‌های مختلف از در پوشا هر دو ایرانی و شمال هند اطمینان مهاجرت ثابت از مردم بین دو منطقه و گسترش و تکامل از گروه زبان‌های هند و ایرانی است. به عنوان یک نتیجه، مردم از شمال هند و ایران سهم قابل توجهی از ویژگی‌های فرهنگی، زبانی و قومی است.
در طول دوره جنگ سرد، روابط بین جمهوری هند و دولت شاهنشاهی سابق ایران رنج می برد با توجه به منافع مختلف سیاسی، غیر متعهد هند ارتباط قوی نظامی با اتحاد جماهیر شوروی تقویت لذت می برد در حالی که ایران روابط نزدیک با ایالات متحده است. پس از انقلاب ۱۹۷۹، روابط بین ایران و هند تقویت لحظه‌ای است. با این حال، حمایت از ایران ادامه داد برای پاکستان (طاق‌رقیب از هند) و روابط نزدیک هند با عراق در طول جنگ ایران و عراق مانع توسعه هندوایرانی روابط است. روابط بین ۲ کشور گرم در ۱۹۹۰س زمانی که هند همکاری با ایران به حمایت از ائتلاف شمال افغانستان در برابر طالبان است.
حتی اگر دو کشور منافع مشترک استراتژیک، هند و ایران اختلاف نظر در مسائل کلیدی سیاست خارجی است. هند تا به ابراز مخالفت قوی در برابر برنامه هسته‌ای ایران و در حالی که هر دو ملت همچنان به مخالفت با طالبان، هند پشتیبانی از نیروهای ناتو در افغانستان بر خلاف ایران است. [۵] به رغم کاهش در لینک‌های استراتژیک و نظامی، این دو کشور همچنان به حفظ کند روابط فرهنگی و اقتصادی است. لوککنو در اوتار پرادش، هند، همچنان به صورت یک مرکز عمده‌ای از فرهنگ شیعه و زبان فارسی در آسیای جنوبی است. ایران ۲ بزرگترین تامین کننده نفت خام به هند عرضه بیش از ۴۲۵.۰۰۰۴۲۵٫۰۰۰ بشکه نفت در روز، و در نتیجه هند است که یکی از سرمایه گذاران خارجی بزرگترین در نفت ایران و صنعت گاز است. [۶] روابط بین دو کشور شده اند پس از هند رو به وخامت گذاشته محققان پلیس گفت که آنها باور دارند که عوامل ایران در پشت حمله به یک دیپلمات اسرائیل در فوریه ۲۰۱۲ در دهلی نو بودند. [۷]
در سال ۲۰۱۱، ۱۲ میلیارد دلار تجارت سالانه نفت میان هند و ایران به علت تحریم‌های گسترده اقتصادی علیه ایران کاهش یافت وزارت نفت هند مجبور شد پرداخت بدهی را از طریق سیستم بانکی از طریق ترکیه انجام دهد.
== تمدن‌های عصر برنز==
===حمله نادرشاه ===
[[File:A Nawab of Awadh, Lucknow, India. 19th century.jpg|250px|thumb|left|[[Afsharid]] forces negotiate with a [[Mughal Empire|Mughal]] [[Nawab]].]]
In 1738, [[Nader Shah]], .<ref name="Browne">{{Cite web|url=http://persian.packhum.org/persian/pf?file=90001014&ct=33|title=AN OUTLINE OF THE HISTORY OF PERSIA DURING THE LAST TWO CENTURIES (AD. 1722–1922)|page=33۳۳|work=Edward G. Browne|publisher=Packard Humanities Institute|location=London|accessdate=24 September 2010}}</ref> When a rumour broke out that Nader had been assassinated,
==بزرگترین جمعیت زرتشتیان==
*Chopra, R.M. ''Indo-Iranian Cultural Relations in the 20th century''. Indo-Iranica Vol.57 (1–4)
*Clawson, Patrick. (2005). ''Eternal Iran: Continuity and Chaos''. ISBN 1-4039-6276-6. 2005. MacMillan.
* {{cite encyclopedia |encyclopedia= Encyclopædia Iranica |year= 2004۲۰۰۴ |author=Multiple authors |article=India | url = http://www.iranicaonline.org/articles/india}} (series of entries that cover Indian history and its relations with Iran)
*[[Nikki R. Keddie|Keddie, Nikki]]; Matthee, Rudolph P. (ed.). (2002). ''[http://books.google.com/books?id=CdzFJIE7f5oC Iran and the Surrounding World: Interactions in Culture and Cultural Politics]''. University of Washington Press. ISBN 0-295-98206-3.
*Tikku, G.L. (1971). ''Persian poetry in Kashmir 1339–1846.'' ISBN 0-520-09312-7
*Section on Persian literature in India: Rypka, January (1968). ''History of Iranian Literature''. Reidel Publishing Company. {{OCLC|460598۴۶۰۵۹۸}}. ISBN 90-277-0143-1
==لینکستان==
* صفحه‌ای از تاریخ روابط ایران و هند، نشریه وزارت امور خارجه،
* . حکمت، علی‌اصغر (۱۳۷۹): ج ۲، ص ۴۸۳.
*فصلنامه راهبرد، شماره 41،۴۱، پاييزپاییز 1385،۱۳۸۵، صص249صص۲۴۹ - 245۲۴۵.
[http://www.magiran.com/view.asp?Type=pdf&ID=525802&l=fa]
| 