ساروس: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ساروس''' در [[اخترشناسی]]، '''ساروس''' به دوره‌ای گفته می‌شود که برای پیشگویی زمان [[خورشیدگرفتگی]] و [[ماه‌گرفتگی]] استفاده می‌شود.

۱-# ۲۲۳ ماه هلالی (سینودیکی)=۶۵۸۵٫۳۲ روز که در آن، ماه هلالی: فاصله زمانی بین دو ماه بدر متوالی برابر با ۲۹ روز و۱۲ ساعت و ۴۴ دقیقه

تفاوت مورد اول و مورد چهارم یعنی ۴۶/۰ نیز موجب انتقال مسیر گرفتگی به اندازه ۲ تا ۳ درجه به سمت شمال یا جنوب مسیر گرفتگی قبلی می‌شود. در نهایت، هر دوره ساروسی به سمت قطبها پیش رفته ودر آخر پایان می‌یابد. هردوره ساروسی می‌تواند شامل ۴۳ خورشید گرفتگی و ۲۸ ماه گرفتگی باشد .

یک دنباله ساروسی نوعی (که خود شامل چندین دوره ساروسی حدودا" ۱۸ ساله‌است)برای خورشید گرفتگی، زمانی که ماه نو به اندازه ۱۹ درجه شرق یک گره باشد آغاز می‌شود. اگر اولین گرفتگی دنباله ساروسی، زمانی رخ دهدکه ماه در گره نزولی باشد مخروط سایه ماه از فاصله ۳۵۰۰ کیلومتری پایین تر از زمین عبور خواهد کرد ویک گرفتگی جزیی از ناحیه قطب جنوب زمین مشاهده خواهد شد. در گرفتگی بعدی (متعلق به همین دنباله)مخروط سایه ماه در حدود ۳۰۰ کیلومتر به زمین نزدیک تر خواهد شد وگرفتگی با درصد بیشتری در ناحیه قطب جنوب والبته در عرض‌های بالایی تر مشاهده خواهد شد. بعد از گذشت ۱۰ یا ۱۱ دوره ساروسی (در حدود ۲۰۰ سال)اولین گرفتگی حلقوی در نزدیکی قطب جنوب زمین رخ خواهد داد. در طی ۹۵۰ سال بعدی یک گرفتگی حلقوی طی هر ۱۸٫۰۳۱(یک دوره ساروسی)رخ خواهد داد البته هربار به اندازه ۳۰۰ کیلومتر در عرض‌های جغرافیایی بالاتر زمین رخ خواهد داد. در نیمه راه این دنباله ساروسی، گرفتگی‌های طولانی مدت در منطقه نزدیک استوای زمین رخ خواهد داد. سپس آخرین گرفتگی حلقوی این دنباله ساروسی در نزدیکی قطب شمال زمین به وقوع خواهد پیوست. تقریبا" ۱۰ گرفتگی بعدی دنباله بصورت جزیی بوده وهربار نیز مقدار گرفتگی بتدریج کمتر خواهد شد. در انتها، دنباله بعد از گذشت ۱۲ (یا بیشتر)قرن بعد از شروع از ناحیه جنوب زمین در ناحیه شمال زمین به آخر خواهد رسید. بدلیل بیضوی بودن مدار زمین وماه طول و تعداد گرفتگی‌های هر دنباله ثابت نیست. طول یک دنباله ساروسی می‌تواند بین ۱۲۲۶ تا ۱۵۵۰ سال متغیر باشد و تعداد گرفتگی‌ها در هر دنباله نیز می‌تواند بین ۶۹ تا ۸۷ باشد که از میان آنها ۴۰ تا ۶۰ مورد مرکزی هستند(یعنی گرفتگی کلی یا حلقوی).

گرفتگیهایگرفتگی‌های دنباله‌هایی که در نزدیکی گره صعودی ماه رخ می‌دهند بعد از آغاز دنباله در ناحیه قطب شمال زمین، به تدریج به سمت نواحی جنوبی تر جابجا می‌شوند ودر انتها در ناحیه قطب جنوب خاتمه پیدا می‌کنند.

دنباله‌هایی که در نزدیکی گره صعودی ماه رخ می‌دهند دارای شماره فرد و گرفتگی‌هایی که در نزدیکی گره نزولی ماه رخ می‌دهند دارای شماره زوج هستند. روش شماره بندی دنباله ساروس‌ها اولین بار توسط ستاره شناس آلمانی وان دن برگ در سال ۱۹۵۵ در یک کتاب معرفی شده‌است. او شماره یک را به یک زوج دنباله گرفتگی خورشید وماه که در هزاره دوم قبل از میلاد در جریان بودند اختصاص داد. با توجه به اینکه شماره دنباله ساروس‌ها به زمان آغاز یا انتهای دوره‌ها بستگی ندارد درک شماره بندی‌ها دشوار است . شماره بندی براساس زمانی که دنباله ساروسی به بیشینه خود می‌رسد انجام می‌شود. منظور از بیشینه زمانی است که مخروط سایه در نزدیکترین فاصله از مرکز زمین باشد.

از آنجاییکه ۲ تا ۵ خورشید گرفتگی در هرسال رخ می‌دهد در هرزمان بطور میانگین ۴۰ دنباله ساروسی در جریان وفعال است برای مثال در نیمه آخر قرن بیستم ۴۱ دنباله ساروس در جریان بوده که ۲۹ تای آنها خورشید گرفتگی مرکزی(حلقوی وکلی)داشته‌اند. با به آخر رسیدن دنباله ساروس‌ها، دوره‌های جدید آغاز می‌شوند.

دنباله‌های ساروس ماه گرفتگی نیز مانند دنباله ساروسی خورشید گرفتگی می‌باشند. با این تفاوت که ماه گرفتگی‌هایی که در نزدیکی گره صعودی ماه رخ می‌دهند با شماره‌های زوج وآنهایی که در نزدیکی گره نزولی ماه رخ می‌دهند با اعداد فرد شماره گذاری می‌شوند. اولین پیش بینی گرفتگی در تاریخ به تالس میلتوس نسبت داده شده‌است. ظاهرا"او برای اولین بار در سال۵۸۵ قبل از میلاد یک گرفتگی خورشید را قبل از غروب خورشید پیش بینی کرده بوده‌است.

علاوه بر دنباله ساروسی یک دوره دیگر نیز برای گرفتگی‌ها تعریف شده که دوره اینکس(Inex) نامیده می‌شود. دوره‌ای با طول زمانی ۳۵۸ ماه هلالی(۲۹ سال منهای حدود ۲۰ روز یا تقریبا"۱۰۷۵۲ روز). از آنجاییکه این دوره بیان کننده فاصله زمانی بین دنباله ساروس‌های شماره گذاری شده متوالی است شناخت آن سودمند است.برای مشاهده نموداری از رابطه بین دوره‌های اینکس و دنباله ساروسی در یک دوره ۲۶۰۰۰ ساله به آدرس زیر مراجعه نمایید: