دوگانه جعلی: تفاوت میان نسخه‌ها

مغالطه '''ذوالحدین جعلی'''، از لحاظ شکل مانند [[قیاس]] [[ذوالحدین]] است، با این تفاوت که یکی از شرایط قیاس در آن رعایت نشده‌است؛ یا واقعاً [[رابطه شرطی]] بین [[مقدم]] و [[تالی]] نیست یا قضیه شرطیه منفصله منحصر به آن دو حالت نیست. به عبارت دیگر، در این مغالطه ادعا می‌شود که این عوامل دارای این نتایج است و چون او ناگزیر به برگزیدن یکی از عوامل می‌باشد، باید یکی از نتایج را بپذیرد؛ در حالی که او ناگزیر به برگزیدن یکی از عوامل نیستیم و یا آن عوامل لزوماً آن نتایج را نمی‌دهد.

* مثالی معروف در این مغالطه، سخن مادری‌است در یونان باستان به فرزندش:

: ''پسرم! وارد جهان سیاست نشو؛ زیرا اگر راست بگویی، مردم از تو منزجر می‌شوند و اگر دروغ بگویی، خدایان از تو روی‌گردان. تو چاره‌ای نداری جز این که راست بگویی یا دروغ بگویی؛ پس یا مردم از تو منزجر می‌شوند و یا خدایان از تو روی‌گردان.''

 

منطق‌دانان برای برخورد با این مغالطه چندین راه پیش‌نهاد کرده‌اند:

* '''گرفتن دو شاخ''': یعنی تقسیم‌بندی را بپذیرد؛ اما نتایج را رد کند و در مثال بالا بگوید: ''چنین نیست که مردم به جهت راست‌گویی از من منزجر شوند؛ بلکه احترامم بیشتر می شود.''

* '''عبور از میان شاخ‌ها''': یعنی نشان دهد که راه‌های انتخابی، بیش از موارد تعیین‌شده است؛ برای نمونه در مثال بالا بگوید: ''می‌توانم در جهان سیاست به کاری بپردازم که نیازی به سخنوری نداشته باشد.''

* '''زیر و رو کردن مغالطه''': در این صورت جواب، مغالطه از راه مغالطه خواهد بود؛ و با همان مقدمات به نتیجه عکس خواهد رسید. مغالطه‌ای که در جواب ذوالحدین جعلی می‌آید، باید حتماً ذوالحدین جعلی باشد؛ در داستان بالا نیز پسر در پاسخ مادر گفت:

 

* سیدعلی‌اصغر خندان. مغالطات. سوم، چاپ سوم، تهران: بوستان کتاب انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۰، ۱۶۳.

{{سفسطه‌ها}}

 

[[رده:مغالطه‌های منطقی]]

 

[[de:Falsches Dilemma]]