اتحادیه قبایل ماد: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
اتحادیه قبایل ماد |
اتحادیه قبایل ماد |
||
خط ۳۴:
'''اتحادیه قبایل ماد''' تشکیلات میان قبیله‌ای بخشی از مردم ایران بود در آغاز قرن نهم - پ. م. - که بر علیه یک دشمن خارجی بنام [[آشور]] تأسیس یافت. در اینکه کدام یک از قبایل ایرانی جزو اتحادیهٔ مزبور بوده‌اند، از منابع آشوری اطلاعی بدست نمی‌توان آورد زیرا آشوریان غالباً از تقسیمات قبیله‌ای نواحیی که عرصهٔ لشکرکشی‌های ایشان بوده است خود نیز اطلاعی نداشته‌اند. این منابع فقط از '''مادها''' چون واحدی کامل یاد می‌کنند و حال آنکه خاک آنها به نواحی کوچک و مستقلی که در همان منابع مشروحاً نام برده شده است تقسیم می‌شده. نحوهٔ یادآوری از مادها و اینکه همواره صفت ''' نیرومند''' را در مورد ایشان بکار می‌بردند نشان می‌دهد که اتحادیهٔ قبایل ماد مجموعاً عاملی را تشکیل می‌داده که آشوریان ناگزیر از آن حساب می‌بردند. بنابر این ناگزیریم که وجود اتحادیهٔ قبایل ماد را امری مسلّم بشماریم. نیروی ایشان هم در وجود همین اتحاد بود زیرا از لحاظ اقتصادی چندان مقتدر نبودند.
==وضع سیاسی ماد بعد از ۷۰۰ پ. م.==
وضع سرزمین اتحادیه قبایل ماد در آغاز سال ۷۰۰ پ. م. بدینگونه بود که بخش اعظم ماد مرکزی<ref>قسمت علیای درهٔ [[قزل اوزن]] و ناحیهٔ همدان تا قزوین و به طریق اولی نواحی غرب آنجا</ref> را آشوریان جزو پادشاهی خویش ساخته و به چند ایالت زیر تقسیم کردند:
* [[زاموآ]] شمال [[استان سلیمانیه]]
* [[پارسوآ]] ناحیهٔ علیای [[دیاله]] که مرکز آن دژ «نیکور» بود.
* [[کیشه سو]] که مرکز آن دژی بود به همین نام<ref>رسما [[کار اوریگالی]] نیز نامیده می‌شد.</ref>.
* [[مادای]] یا ماد، ناحیهٔ بخش علیای قزل اوزن به معنی بسیار محدود. محتملا پایین‌تر از [[کیشه‌سو]] در مسیر قزل اوزن. حدس زده می‌شود بخشی از اراضیی‌که جزو قلمرو [[دیاکو]] بوده بطور رسمی '''ماد''' نامیده می‌شده است.
* [[ساپاردا]] که پیشتر بخشی از [[خارخار]] بود و محتملا در جنوب خط [[قزوین]] [[زنجان]] قرار داشت. لوح ۱۱ب kn از «گردنه ساپاردا» سخن می‌گوید، از اینجا چنین مستفاد می‌گردد که ساپاردا در محلی کوهستانی قرار داشته است.
* [[خارخار]] که مرکز آن دژی بود به همین نام در مغرب [[همدان]] و رسما [[کار شاروکین]] نیز نامیده می‌شده.
* [[بیت کاری]] ( ناحیهٔ همدان )
* [[آراپخا]] که مرکز آن شهر آراپخا یا [[کرکوک]] کنونی بود و ظاهرا بخشی از ناحیهٔ پیشین [[نامار]] و حتا ناحیهٔ شرقی درهٔ [[دیاله]] را شامل می‌گشت.
* [[بیت همبان]] در مغرب [[کرمانشاه]] کنونی.
با این حال، به استثنای نواحی زاموآ و پارسوآ و آراپخا که آشوریان در آنجا کاملا استوار شده بودند<ref>و بخشی از این نواحی حتا در خارج از حدود تاریخی [[ماد]] قرار داشت.</ref> و در آغاز قرن هشتم پ. م. عدّه‌ٔ کثیری بیگانه در آن می‌زیستند قدرت آشوریان در نواحی دیگر ماد نسبتاً ضعیف بود. فرمانروایی ایشان بسته به چند قلعه بود که توسط [[سوریان]] و [[فلسطینیان]] و [[بابلیان]]<ref>در قلعه [[الن‌زاش]]، [[خارخار]]، [[کیشه‌سو]] و غیره</ref> مسکون گشته بود و در اطراف دژها قدرت واقعی در دست پیشوایان و خداوندان دهکده‌ها که بیشترشان به عشیرت‌ها و خاندان‌های پیشین پیشوایان منتسب بودند قرار داشت. و آشوریان به زور سلاح و لشکرکشی می‌توانستند از مردم مالیات وصول کنند.
در جنوب نواحیی که مطیع [[آشور]] گشته بودند، [[الی‌پی]]<ref>شاید همان [[الی مائیدا]] مؤلفان باستان که مرکز آن نزدیک کرمانشاه بود.</ref> قرار داشت که پادشاهی کوچکی بود نیمه مستقل، و دورتر بسوی جنوب در کشور [[عیلام]] قرار داشت.
در مشرق نواحی مسخرهٔ آشور سرزمین قبایل ماد که پیشوایانی بنام « خداوندان دهکده‌ها » داشتند و مسخّر آشور نگشته بود قرار داشت. بخش قابل ملاحظه‌ای از این نواحی را [[صحرانشینانی]] که [[اسب]] می‌پروردند<ref>آریبی‌های شرق</ref> و بر روی هم از لحاظ اقتصادی به مراتب از نواحی غربی‌تر ماد عقب‌تر بودند اشغال کرده بودند و مسلما [[ماننا]] از لحاظ پیشرفت و تکامل در میان آنان مقام اول را حائز بود.
== اعضای اتحادیهٔ ماد ==
همهٔ قبایل جزو اتحادیهٔ مزبور نبودند و به همین سبب آشوریان برخی از ایشان را بنام '''مادای''' می‌خواندند. پهنهٔ خاکی که مشمول این اصطلاح می‌گردیده نوسانات مهمی کرده است و ظاهراً این خود مطابق با تغییراتی بود که در ترکیب واقعی اتحادیهٔ قبایل صورت می‌گرفته. ضمناً باید گفته شود که از لحاظ داوری دربارهٔ قومیت فلان به بهمان قبیله اشتمال یا عدم اشتمال آن در مفهوم کلمهٔ '''مادای''' واجد اهمیت نمی‌باشد و موضوع را مشخص نمی‌سازد.
| |||