شامگان: تفاوت میان نسخه‌ها

 

چادرینه از لحاظ بالینی حائز اهمیت است زیرا تومورهای مغزی اغلب به صورت سوپراتنتوریال (در بالای تنتوریوم)، و اینفراتنتوریال (زیر تنتوریوم) مشخص می‌شوند. موقعیت و محل تومور می‌تواند در تعیین نوع تومور کمک نماید، زیرا تومورهای مختلف با تکرار و کثرت‌های متفاوتی در هر محل به وجود می‌آیند. به علاوه، اکثر تومورهای دوران کودکی شامل اینفراتنتوریال هستند در حالیکه بیشتر تومورهای بزرگسالی به صورت سوپراتنتوریال می‌باشند. همچنین موقعیت تومور می‌تواند دارای ارزش تشخیصی باشد. از آنجایی که تنتوریوم یک ساختار سخت است، در صورت انبساط حجمی پارانشیم در بالای تنتوریوم، مغز می‌تواند تا حدی از طریق تنتوریوم به سمت پایین فشار داده شود. این فرایند موسوم به فتق مغزی (herination) بوده و اغلب گشاد شدگی مردمک چشم یا می‌دریاز (mydriasis) در طرف آسیب دیده به واسطهٔ فشار بر روی عصب سوم جمجمه را ایجاد خواهد نمود. فتق تنتوریال یک علامت جدی است خصوصا زمانی که ساقه مغزی فشرده شده همچنین در صورتی که فشار بیشتر افزایش یابد.

 

falx cerebri، یا [[داس مغزی]] دو نیمکرهٔ مغزی را در یک صفحه طولی از یکدیگر مجزا می‌نماید و در شکاف مغزی طولی مابین نیمکره‌ها واقع شده است. نامگذاری falx cerebri به واسطهٔ شکل داسی شکل آن می‌باشد، داس مغزی چین قوس داری از سخت شامه بوده که به صورت عمودی در شکاف طولی مابین نیمکره‌های مغزی نزول می‌کند. آن از جلو باریک است و به crista galli اتموئید متصل می‌گردد؛ و از سمت عقب پهن بوده که در آنجا با سطح فوقانی چادرینه مخچه در ارتباط است. حاشیه فوقانی آن محدب بوده و به سطح داخلی استخوان جمجمه در خط میانی متصل می‌گردد. داس مغزی شامل سینوس‌های ساژیتال فوقانی است. حاشیهٔ تحتانی آن آزاد و فرورفته و متشکل از سینوس ساژیتال تحتانی می‌باشد. داس مغزی با افزایش سن سفت می‌شود.

 

دو لایه چین خورده دیگر سخت شامه شامل cerebellar falx و sellar diaphragm می‌باشد.

 

cerebellar falx (یا falx cerebelli) یا [[داس مخچه‌ای]]، چین و خمیدگی عمودی سخت شامه‌ای بوده که در انتهای چادرینه مخچه‌ای بخش خلفی حفرهٔ جمجمه‌ای (cranial fossa) قرار دارد. داس مخچه‌ای به صورت جزئی نیمکره‌های مخچه‌ای را جدا می‌نماید. قاعدهٔ آن در بالا به زیر و عقب چادرینه مخچه‌ای متصل بوده و حاشیهٔ خلفی آن به بخش تحتانی تاج عمودی بر روی سطح داخلی استخوان پس سری متصل است. زمانی که نزول می‌کند، گاهی مواقع به دو چین کوچک‌تر تقسیم شده که در طرفین سوراخ ماگنوم فرو می‌روند.

 

[[نرم شامه]]، داخلیترین لایهٔ مننژی است. لایهٔ نرم شامه غشای بسیار ظریفی است، که کاملا به سطح مغز و نخاع چسبیده می‌باشد و به گونه‌ای گسترش می‌یابد که تمام چین خوردگی‌های موجود در سطح مغز را می‌پوشاند. غشای نازک نرم شامه از بافت فیبری تشکیل یافته که توسط صفحه‌ای از سلول‌های صاف غیر نفوذپذیر در برابر سیال بر روی سطح بیرونی خود پوشانده می‌شود. این غشا توسط مویرگ‌های خونی که به سمت مغز و نخاع حرکت می‌کنند نفوذ می‌کند و مویرگ‌های خونی آن مسئول تغذیهٔ مغز هستند.

 

نرم شامه پوشش مننژی، نازک، نیمه شفاف، توری مانند بوده که به تمامی سطح مغز محکم می‌چسبد و به لایهٔ عنکبوتیه به صورت شل متصل می‌شود. این لایه‌ها اغلب به صورت عنکبوتیه-نرم شامه یا لپتومننژ عنوان می‌شوند. ساب آراکنوئید یا فضای زیر عنکبوتیه، بین لایهٔ عنکبوتیه و نرم شامه بوده، و حاوی مایع مغزی-نخاعی (CSF) می‌باشد. فضای زیر عنکبوتیه حاوی رشته‌های فیبری است که پایداری و استحکام دو لایه را برقرار کرده، امکان محافظت مناسب و حرکت پروتئین‌ها، الکترولیت‌ها، یون‌ها، و گلوکز درون مایع مغزی-نخاعی را فراهم می‌نماید.

 

نرم شامه توسط ۲۱ جفت لیگامان دندانه‌دار به سخت شامه متصل می‌شود. این لیگامان‌های دندانه‌دار در ثابت نگه‌داشتن نخاع و جلوگیری از حرکت به این سو و آن سو و افزایش پایداری آن کمک می‌نمایند. در نقطه‌ای که نرم‌شامه به مخروط انتهایی یا مخروط نخاعی می‌رسد، به صورت یک فیلامنت یا رشتهٔ نازک موسوم به «» فیلوم ترمینال «» امتداد می‌یابد، که درون سیسترن لومبار قرار می‌گیرد. این فیلامنت سرانجام با سخت شامه یکی شده و تا استخوان دنبالچه امتداد می‌یابد، با پریوستئوم ادغام شده و تشکیل لیگامان کوکسیژیال را می‌دهد.

 

معمولا، سخت شامه به [[جمجمه]] یا به استخوان‌های کانال مهره‌ای در طناب نخاعی متصل می‌شود، عنکبوتیه به سخت‌شامه درحالیکه نرم شامه به بافت سیستم عصبی مرکزی متصل می‌گردد. زمانی که سخت شامه و عنکبوتیه در اثر آسیب یا بیماری جدا شوند، بین آن‌ها فضای ساب دورال قرار می‌گیرد.

 

وظایف نرم شامه شامل پوشش دادن و محافظت از سیستم عصبی مرکزی (CNS)، محافظت از [[رگ|رگ‌های خونی]] و احاطه نمودن سینوس‌های وریدی نزدیک سیستم عصبی مرکزی، دربرگرفتن مایع مغزی-نخاعی (CSF) می‌باشد.

 

cisterna magna (یا cisterna cerebellomedullaris) یکی از سه حفره ی اصلی در فضای زیر عنکبوتیه مابین لایه های عنکبوتیه و نرم شامه مننژهای مغز می باشد. این حفره ها روی هم رفته به صورت سیسترن اشاره می شوند. [[سیسترن ماگنا]] مابین مخچه و سطح خلفی بصل النخاع واقع شده است. مایع مغزی-نخاعی تولید شده در بطن چهارم به داخل سیسترن مگنا از طریق دیافراگم های جانبی و میانی می ریزد.

 

دو سیسترن اصلی دیگر ، pontine cistern، بین پل مغزی و بصل النخاع واقع شده و interpeduncular cistern مابین پدانکول های مغزی قرار گرفته و آنها و ساختارهای شامل شده در حفره ی بین پدانکولی را در بر می گیرد و حاوی حلقه شریانی ویلیس است.

 

«» سیسترن کیاسماتیک «»:

 

از جلو، cisterna interpeduncularis، در اطراف کیاسما بینایی به سمت جلو امتداد یافته و سیسترن کیاسما یا سیسترن کیاسماتیک را تشکیل می‌دهد و بر روی سطح فوقانی جسم پنبه‌ای، برای امتدادهای عنکبوتیه گسترش از یک نیمکرهٔ مغزی به دیگری در زیر حاشیه آزاد داس مغزی، و در نتیجه فضایی را ترک می‌کند که در آن شریان‌های قدامی مغزی شامل می‌شوند.

 

== فضای زیر عنکبوتیه ==

 

در سیستم عصبی مرکزی، حفرهٔ زیر عنکبوتیه (فضای زیر عنکبوتیه یا [[ساب آراکنوئید]]) فاصله میان غشای عنکبوتیه و نرم‌شامه می‌باشد. این فضا توسط بافت اسفنجی متشکل از ترابکولا (فیلامنتهای بافت همبند ظریف که از غشای عنکبوتیه امتداد دارند و داخل نرم شامه یکی می‌شوند) و کانال‌های به هم مرتبط اشغال گردیده و در آن مایع مغزی-نخاعی قرار گرفته است.

 

این حفره بر روی سطح نیمکره‌های مغز کوچک می‌باشد. در نوک هر ژیروس (gyrus)، نرم شامه و عنکبوتیه در تماس نزدیک هستند اما در شیارهای (sulci) مابین ژیروس‌ها، فضاهای مثلثی به جا می‌مانند، که در آن بافت ترابکولار ساب آراکنوئید وجود دارد. با وجود اینکه نرم شامه به صورت تنگاتنگ سطح مغز را دنبال کرده و به داخل شیار‌ها فرو می‌رود، غشای عنکبوتیه در سرتاسر آن‌ها ژیروس به ژیروس متصل می‌شود. در بخش‌های مشخص قاعدهٔ مغز، عنکبوتیه توسط فاصله‌هایی پهن و عریض از نرم‌شامه جدا می‌شود که آزادانه با یکدیگر در ارتباط بوده و سیسترن ساب آراکنوئید نامیده می‌شوند؛ در این‌ها بافت زیر عنکبوتیه دارای فراوانی کمتری است. فضای زیر عنکبوتیه محل فصل مشترک مابین بافت عروقی و مایع مغزی-نخاعی بوده و در سد خونی-مغزی فعال می‌باشد. لایه آراکنوئید و لایهٔ ساب آراکنوئید همراه با آن به سمت طناب نخاعی نیز امتداد دارند. و وظایف آن در طناب نخاعی مشابه وظایفش در مغز می‌باشد.

 

== فضای ساب دورال ==

 

[[فضای ساب دورال]] (یا حفرهٔ ساب دورال) یک فضای مصنوعی ایجاد شده بوسیله جدایش غشای عنکبوتیه از غشای سخت شامه در نتیجهٔ [[تروما]]، فرایند بیماری‌زا، یا عدم حضور [[مایع مغزی نخاعی|مایع مغزی-نخاعی]] به وجود می‌آید. آن همچنین ممکن است محل تروما همچون [[هماتوم]] ساب دورال، ایجاد کنندهٔ جدایش غیر طبیعی سخت شامه و عنکبوتیه باشد. از این رو، فضای ساب دورال به صورت فضای بالقوه یا مصنوعی عنوان می‌شود (potential or artificial space).

 

== فضای ایپدورال ==

[[رده:دستگاه عصبی مرکزی]]

[[رده:سر و گردن]]