دی‌نیتروژن تری‌اکسید

دی‌نیتروژن تری‌اکسید (به انگلیسی: Dinitrogen trioxide) با فرمول شیمیایی N_۲O_۳ یک ترکیب شیمیایی است که جرم مولی آن 76.01 g/mol می‌باشد. شکل ظاهری این ترکیب، مایع آبی است.

دی‌نیتروژن تری‌اکسید
دیگر نام‌ها Nitrous anhydride nitrogen sesquioxide
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	10544-73-7 Y
پاب‌کم	61526
کم‌اسپایدر	55446 Y
ChEBI	CHEBI:29799 Y
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
SMILES [O-][N+](=O)N=O
InChI InChI=1S/N2O3/c3-1-2(4)5 Y Key: LZDSILRDTDCIQT-UHFFFAOYSA-N Y InChI=1/N2O3/c3-1-2(4)5 Key: LZDSILRDTDCIQT-UHFFFAOYAC
خصوصیات
فرمول مولکولی	N2O3
جرم مولی	76.01 g/mol
شکل ظاهری	deep blue liquid
چگالی	1.4 g/cm3 liquid 1.783 g/cm3 (gas)
دمای ذوب	−100.1 °C (173.05 K)
دمای جوش	3 °C (276 K)
انحلال‌پذیری در آب	very soluble
ساختار
شکل مولکولی	planar Cs
ترموشیمی
آنتروپی مولار استاندارد So298	314.63 J K-1 mol-1
آنتالپی استاندارد تشکیل ΔfHo298	+91.20 kJ/mol
خطرات
شاخص ئی‌یو	Not listed
طبقه‌بندی ئی‌یو	Highly toxic (T+)
لوزی آتش	0 3 0 OX
نقطه اشتعال
ترکیبات مرتبط
مرتبط با نیتروژن اکسید	دی نیتروژن مونوکسید نیتریک اکسید نیتروژن دی‌اکسید دی‌نیتروژن تترااکسید دی‌نیتروژن پنتاکسید دی‌نیتروژن تری‌اکسید
ترکیبات مرتبط	نیتراس اسید
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
Y (بررسی) (چیست: Y/N؟)
Infobox references

ساختار

این ماده یک ترکیب مولکولی است و دارای توالی اتمها به شکل ONNO₂ می‌باشد. در این مولکول هر دو اتم نیتروژن دارای سه قلمروی الکترونی هستند و این بدان معنا است که از اوربیتال‌های هیبریدی sp² برای ایجاد پیوند استفاده کرده‌اند.از آن‌جا که اتم نیتروژن حامل یک اکسیژن، دارای جفت الکترون ناپیوندی است؛ تقارن ساختار مولکول به هم خورده است. پیوند بین دو اتم نیتروژن به شکل پیوند یگانه است ولی پیوند بین اتم‌های نیتروژن و اکسیژن بر دو نوع است. گروه NO₂ دارای مرتبهٔ پیوند معادل 1٫5 و گروه NO دارای مرتبهٔ پیوند 2 استه. این واقعیت را می‌توان با دو ساختار رزونانسی برای این مولکول به نمایش گذاشت.

خواص فیزیکی

این مولکول به دلیل عدم تقارن ساختار، خصلت قطبیت دارد که البته به دلیل نزدیک بودن الکترونگاتیوی اتمهای درگیر پیوند، چندان بالا نیست. همین قطبیت کم باعث می‌شود در آب و اتر حل شود. نقطهٔ ذوب و جوش این ماده پایین است؛ زیرا نیروی قدرتمندی بین مولکول‌هایش برقرار نیست. این ماده در دمای اتاق، گازی بی رنگ است.

طرز تهیه

همان‌طور که ساختار مولکول این ماده مشخص می‌کند؛ می‌توان دی‌نیتروژن تری‌اکسید را از واکنش نیتروژن منواکسید و نیتروژن دی‌اکسید تهیه نمود. طی این واکنش بین اتم نیتروژن مولکول هر یک از مواد اولیه یک پیوند کووالانسی شکل گرفته و مولکول‌های محصول تشکیل می‌شوند: ON+NO₂→ON-NO₂

خواص شیمیایی

این ماده همانند بسیاری از اکسیدهای نافلزی خصلت اسیدی دارد؛ به گونه‌ای که با آب واکنش داده و نیترو اسید (نیتروس اسید) را سنتز می‌کند: N₂O₃+H₂O→2HNO₂

جستارهای وابسته

• ترکیب شیمیایی
• نام‌گذاری اتحادیه بین‌المللی شیمی محض و کاربردی

منابع

• «IUPAC GOLD BOOK». دریافت‌شده در ۱۸ مارس ۲۰۱۲.