زبان آینو (چین)
زبان آینو (به آینو: ئه‌ینۇ) یک زبان ترک‌تبار با تأثیرات عمیق از زبان پارسی است. این زبان توسط عشایر علوی آینو در حوضه تاریم و بیابان تکله مکان گویش می‌شود و در آستانه نابودی است. برخی زبان‌شناسان آینو را یک زبان مختلط متشکل از دستور زبان یوغوری (زبانی نزدیک به اویغوری) و واژگان ایرانی می‌دانند.[۳]
| آینو | |
|---|---|
| ئه‌ینۇ, Äynú | |
| زبان بومی در | چین |
| منطقه | سین‌کیانگ |
| قومیت | آینو |
شمار گویشوران | ۶٬۶۰۰ (۲۰۰۰)[۱] |
| خط عربی | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۳–۶۳۹ | aib |
| گلاتولوگ | ainu1251[۲] |
 مناطق آینوزبان در سین‌کیانگ | |
پراکندگی جغرافیایی ویرایش
آینو در حاشیه بیایان تکله‌مکان در حوضه تاریم سین‌کیانگ در غرب چین در میان مسلمانان علوی آینو رایج است.[۴][۵][۶]
واژگان ویرایش
بیشتر واژگان پایه‌ای در آینو از زبان‌های ایرانی هستند و به همین دلیل حدس زده می‌شود که این زبان در اصل یک زبان ایرانی بوده و پس از مدت طولانی به یک زبان ترکی تبدیل شده‌است.[۷] در زبان آینو سه نوع واژه از نظر ساخت وجود دارد: ساده، مشتق و مرکب. واژگان مشتق با افزوده شدن وند به واژگان ساده و واژگان مرکب از ترکیب چند واژه ساده ایجاد می‌شوند. وندها در آینو ریشه اویغوری و فارسی دارند. افراد مسن بیشتر از واژگان و وندهای فارسی و جوانان از واژگان و وندهای اویغوری استفاده می‌کنند.[۸]
واج‌شناسی ویرایش
همخوان‌ها ویرایش
آینو دارای ۲۲ همخوان است:
| لبی | لثوی | کامی | نرم‌کامی | زبانکی | چاکنایی | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| انسدادی | p | b | t | d | k | ɡ | q | |||||
| انسایشی | t͡ʃ | d͡ʒ | ||||||||||
| سایشی | v | s | z | ʃ | χ | ʁ | ɦ | |||||
| خیشومی | m | n | ŋ | |||||||||
| زنشی | r | |||||||||||
| کناری | l | |||||||||||
| ناسوده | j | |||||||||||
واکه‌ها ویرایش
آینو دارای ۸ واکه به شرح زیر است:
اعداد ویرایش
اعداد آینو از زبان فارسی گرفته‌شده‌اند:
- یک: yäk
- دو: du
- سه: si
- چهار: čar
- پنج: pänǰ
- شش: šäš
- هفت: häp(t)
- هشت: häš(t)
- نه: noh
- ده: dah
- بیست: bist
- صد: säd
- هزار: hazar
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ آینو at اتنولوگ (18th ed., 2015)
- ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Ainu (China)". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
{{cite book}}: Invalid|display-editors=4(help) - ↑ Bakker, Peter (2003). "Mixed Languages as Autonomous Systems". In Matras, Yaron; Bakker, Peter (eds.). The Mixed Language Debate: Theoretical and Empirical Advances. Trends in Linguistics. Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 107–150. ISBN 978-3-11-017776-3.
- ↑ Louie, Kam (2008). The Cambridge Companion to Modern Chinese Culture. انتشارات دانشگاه کمبریج. p. 114. ISBN 978-0-521-86322-3.
- ↑ Starr, S. Frederick (2004). Xinjiang: China's Muslim Borderland: China's Muslim Borderland. روتلج. p. 303. ISBN 978-0-7656-1318-9.
- ↑ "Mummy dearest: questions of identity in modern and ancient Xinjiang Uyghur Autonomous Region". Alyssa Christine Bader Whitman_College p31. 9 May 2012. Retrieved 19 November 2020.
- ↑ Zhao Xiangru, (2011), Ainu Studies 1st Edition, p. 21
- ↑ Zhao Xiangru; Asim. The language of the Ainu people in Xinjiang. Linguistic research. 1982, (1): p. 259-279.