سپر انسانی (Human Shield)اصطلاحی در حقوق جنایی بین‌المللی است که اشاره دارد به یک روش جنگی در بکار بردن شهروندان خودی یا غیرخودی برای حفاظت از مکان‌ها یا نیروهای نظامی در مقابل تهاجم نیروهای دشمن. این اقدام در طول تاریخ بشر در مخاصمات مسلحانه وجود داشته و به همین دلیل در طول زمان به‌عنوان یک اقدام غیرانسانی، وفق قواعد عرف بین‌الملل ممنوع شده. به‌صورت قاعده مند و برای اولین بار، سپر انسانی در سال ۱۸۶۳ تحت ماده ۴۳ قواعد لیبر (Lieber Code)وارد ادبیات حقوق بین‌الملل شد. در ادامه در ۱۹۴۹ و تحت ماده ۲۳ کنوانسیون سوم ژنو نیز به این مسئله پرداخته شد و سپر انسانی را از جمله مصادیق جنایت جنگی برشمرد. دیوان بین‌المللی کیفری (ICC)نیز در اساسنامه خود یا همان اساسنامه رم در سال ۱۹۹۸ روش جنگی سپر انسانی را یک جنایت جنگی تعریف نمود و بکار بستن آن از سوی دولت‌ها را مستوجب مسوولیت و پیگرد قضایی تعیین کرد. از جمله کاربران این روش جنگی در جنگ‌های عصر مدرن می‌توان به طرف‌های متعدد درگیر در جنگ سوریه اشاره نمود.

کارت پستال سپر انسانی جنگ اثر سرگئی سولومکو

قرن بیستم ویرایش

درگیری عراق و کردها ویرایش

در سال ۱۹۶۳، یک واحد تانک بعثی در کرکوک حمله خود به حومه کردستان را با سپر انسانی از زنان و کودکان کرد پوشش داد.[۱]

جنگ داخلی لبنان ویرایش

در اوت ۱۹۷۶، در محاصره تل‌الزعتر، شبه‌نظامیان مسیحی لبنان ادعا کردند که فلسطینیان در تل‌الزعتر از خانواده‌های لبنانی داخل اردوگاه به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کنند.[۲]

جنگ لبنان ۱۹۸۲ ویرایش

بر اساس تصویری در سال ۱۹۸۲ نیوزویک، سربازان اسرائیلی توسط جنگجویان ساف که در لباس بیماران بیمارستان بودند مورد حمله قرار گرفتند.[۳]

عراق در زمان صدام حسین ویرایش

صدام حسین به‌طور سیستماتیک از سپر انسانی در عراق استفاده کرد.[۴] طبق گزارش سیا، او حداقل از سال ۱۹۸۸ از این تاکتیک‌ها استفاده کرده‌است.[۵]

القاعده ویرایش

پس از بمب‌گذاری سفارت ایالات متحده در سال ۱۹۹۸، اسامه بن لادن تأکید کرد که حتی اگر از فرزندانش به عنوان سپر انسانی استفاده می‌شدند، او این حملات را انجام می‌داد.[۶]

قرن بیست و یکم ویرایش

جنگ در افغانستان ویرایش

بر اساس گزارش‌های مختلف، از جمله سفیر آمریکا در سازمان ملل، طالبان در سال‌های ۲۰۰۶، ۲۰۰۷، ۴۱ و ۲۰۰۸ از زنان و کودکان ساکنان افغانستان به عنوان سپر انسانی در برابر نیروهای ائتلاف استفاده کردند.[۷]

ایران ویرایش

پرواز ۷۵۲ ویرایش

پس از سرنگونی پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین‌المللی اوکراین توسط ایران در ژانویه ۲۰۲۰، ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی متهم شدند که از هواپیماهای مسافربری و مسافران و خدمه آنها به عنوان سپر انسانی استفاده کرده‌اند.[۸]

بر اساس گزارش روزنامه نیویورک تایمز:[۹] «آنها همچنین امیدوار بودند که حضور هواپیماهای مسافربری بتواند به عنوان مانعی در برابر حمله آمریکا به فرودگاه یا پایگاه نظامی نزدیک عمل کند و در واقع افراد سوار بر هواپیما را به سپرهای انسانی تبدیل کند.» وزیر حمل و نقل کانادا، مارک گارنو همچنین سؤال کرد چرا ایران اجازه داد هواپیماهای غیرنظامی در فضای هوایی خود حضور داشته باشند و اضافه کرد که ایران قصد داشته‌است هواپیماهای غیرنظامی را به عنوان سپر انسانی استفاده کند.[۱۰]

ونزوئلا ویرایش

در اوت ۲۰۱۷، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا متهم شد که به غیرنظامیان برای «سپر انسانی» در برابر ایالات متحده روی آورده‌است. فردی گوارا، معاون مخالف، اقدامات اضافه کردن پرسنل غیرنظامی و ذخیره برای انجام تمرینات نظامی و مقابله با حمله احتمالی ایالات متحده را بزدلانه توصیف کرد.[۱۱]

در آوریل ۲۰۲۰ گزارش شد که نیکلاس مادورو صدها تن از اعضای مخالف را زندانی کرده‌است تا از آنها به عنوان سپر انسانی در تهاجم احتمالی ایالات متحده استفاده کند.[۱۲]

حوثی‌ها در یمن ویرایش

طبق گزارش سازمان ملل در آن زمان، حوثی‌ها حداقل از سال ۲۰۱۶ در جنگ خود در یمن از سپر انسانی استفاده می‌کنند.[۱۳]

در سال ۲۰۱۸، حوثی‌ها توسط دولت یمن به استفاده از سپر انسانی متهم شدند[۱۴] عفو بین‌الملل هشدار داد که حوثی‌ها در حال «نظامی‌سازی» بیمارستان‌ها هستند.[۱۵]

در سپتامبر ۲۰۱۹، رسانه‌های امارات متحده عربی گزارش دادند که شورشیان حوثی از رسیدن مواد غذایی به غیرنظامیان که به عنوان سپر انسانی استفاده می‌شدند جلوگیری کردند.[۱۶]

جنگ ۲۰۲۳ اسرائیل و حماس ویرایش

گزارش شده‌است که حماس شبکه زیرزمینی نظامی خود را در زیر یا نزدیک زیرساخت‌های غیرنظامی مانند بیمارستان‌ها، ساختمان‌های مسکونی و غیره قرار داده‌است؛ بنابراین از ساکنان آنجا به عنوان سپر انسانی در برابر حملات هوایی اسرائیل استفاده می‌شود.[۱۷] استفاده از سپر انسانی توسط حماس توسط ایالات متحده محکوم شد.[۱۸][۱۹] در ۲۷ اکتبر، اسرائیل گفت که پایگاه اصلی عملیات حماس در شهر غزه زیر بیمارستان شفا در شهر غزه است.[۲۰][۲۱] در ۱۳ نوامبر، ۲۷ کشور اتحادیه اروپا به‌طور مشترک حماس را به دلیل استفاده از بیمارستان‌ها و غیرنظامیان به عنوان سپر انسانی محکوم کردند.[۲۲][۲۳]

استفاده توسط اسرائیل ویرایش

به گفته B'tselem، ارتش اسرائیل بارها از فلسطینی‌ها به عنوان سپر انسانی استفاده می‌کرد. این رویه در طول انتفاضه دوم به سیاست نظامی تبدیل شد و تنها زمانی کنار گذاشته شد که عداله این رویه را در دادگاه عالی دادگستری اسرائیل در سال ۲۰۰۲ به چالش کشید. اگرچه ارتش اسرائیل بر استفاده از فلسطینی‌ها در «رویه همسایگی» خود اصرار داشت، به طوری که افراد به‌طور تصادفی انتخاب می‌شدند. به خانه‌های مظنونان نزدیک شده و آنها را متقاعد به تسلیم می‌کند، عملی که مسلماً جان مظنونان را به خطر می‌اندازد. دادگاه در اکتبر ۲۰۰۵ حکم داد "هر گونه استفاده از غیرنظامیان فلسطینی در جریان اقدامات نظامی، از جمله "رویه هشدار قبلی" ممنوع است. بر اساس گزارش B'tselem، گزارش‌ها نشان می‌دهد که با این وجود، این رویه در عملیات‌های نظامی مانند جنگ غزه (۲۰۰۸–۲۰۰۹) و عملیات تیغهٔ حفاظتی ادامه یافته‌است و «عمده ای از این گزارش‌ها هرگز بررسی نشدند و آنهایی که بررسی شدند نتیجه ای در برنداشتند.»[۲۴] نوه گوردون و نیکولا پروژینی، در مطالعه خود دربارهٔ این پدیده، توجه دارند که شهروندان اسرائیلی در مناطق پرجمعیت مانند تل اویو هرگز هنگامی که حماس موشک‌ها را به سمت فرماندهی دفاعی اسرائیل واقع در مرکز آن شهر می‌فرستد، به عنوان سپر انسانی نام برده نمی‌شوند، در حالی که فلسطینی‌ها در غزه وقتی اسرائیل موشک‌ها یا بمب‌هایی را به شهرهای با جمعیت زیاد مانند غزه می‌فرستد، به عنوان سپر انسانی نمایش داده می‌شوند.[۲۵]

منابع ویرایش

  1. Herbert David Croly: "The New Republic", Vol. 203, 1990, p. 15
  2. "Over 1,000 Flee Beirut Refugee Camp Under Fire". Associated Press, Beirut, Lebanon. Clarion-Ledger from Jackson, Mississippi, page 14, August 9, 1976.
  3. United States Policy Toward Lebanon-relief and Rehabilitation Assistance... By United States. Congress. House. Committee on Foreign Affairs. 1983. United States Congress. House Committee on Foreign Affairs "Israel has found in Lebanon enough PLO weapons to equip a massive army and to supply untold numbers of terrorist cadres ... First, the PLO consciously attacked only civilians and, secondly, the PLO used civilians as human shields to protect itself. Anyone who has been to the small country of Israel knows that there are many military targets to be easily found ... Yet, the PLO could only find those 'military' targets disguised as kibbutz nurseries, school buses, marketplaces or passenger airplanes. And the second factor that differentiates the PLO terrorist army from conventional armies is its hiding in the midst of civilian locations. Israeli troops uncovered PLO arsenals, emplacements and bases in schools, mosques, and apartment basements. According to Newsweek, June 14, Israeli soldiers in one engagement, were attacked by PLO fighters disguised as hospital patients."
  4. James R. Arnold (2008). Saddam Hussein's Iraq. p. 76
  5. "Putting Noncombatants at Risk: Saddam's Use of 'Human Shields'",. Central Intelligence Agency. February 26, 2003. "Over the past 15 years, Iraqi President Saddam Husayn has employed several variations of a 'human shields' tactic ..."
  6. Yossef Bodansky (2011). bin Laden: The Man Who Declared War on America. Crown Publishing Group. p. 368. ISBN 978-0-307-79772-8.
  7. Thomas Harding."Taliban 'used civilians as human shields' when British attacked". بایگانی‌شده در نوامبر ۱۰, ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine, The Telegraph, August 18, 2008.
  8. "Legislative Proposal to Dete and Sanction the Use of Civilians As Human Shields Under Canadian law. Related Concern: International Air Travel Over Conflict Zones." بایگانی‌شده در اوت ۱۵, ۲۰۲۰ توسط Wayback Machine Canadian Coalition Against Terror. March 2020. Legislation that spotlights and sanctions the use of human shields – also conceivably captures actors that have allowed for civilian international air travel over conflict zones. For example, Iran and the Islamic Revolutionary Guard Corps (IRGC) have recently been accused of using civil air traffic over Iran as human shields after the recent downing of Ukrainian Air Flight 752 (PS752) by Iranian missiles. The New York Times reported in the aftermath of the crash, based on interviews with Guards and other officials, that 'Iranian officials feared that shutting down the airport would create mass panic … [and] they also hoped that the presence of passenger jets could act as a deterrent against an American attack on the airport or the nearby military base, effectively turning planeloads of unsuspecting travelers into human shields" (emphasis added).
  9. Farnaz Fassihi. "Anatomy of a Lie: How Iran Covered Up the Downing of an Airliner". The New York Times. January 26, 2020.
  10. Ashley Burke, Peter Zimonjic. "Garneau calls on Iran to explain why it didn't ground aircraft following missile attack. New York Times report alleges Iran kept airspace open to discourage American counterattack". CBC News. January 27, 2020.
  11. "Maduro recurre a los civiles para 'escudos humanos' contra EU". El Financiero (in Spanish)
  12. "Maduro Prepara 'Escudos Humanos': Encarcela a cientos de opositores para evitar una invasión". Ver.bo. April 18, 2020 (in Spanish)
  13. Michelle Nichols (August 4, 2016). Exclusive: U.N. report on Yemen says Houthis used human shields, Islamic State got cash". Reuters.
  14. "Houthis use civilians as human shields: Yemen gov't". Anadolu. November 11, 2018.
  15. "Yemen war: Houthi rebels 'militarising' hospitals, warns Amnesty". The Independent. November 8, 2018.
  16. "Houthi rebels block food from reaching civilians used as human shields". September 27, 2019. The National (UAE)
  17. Taub, Amanda (2023-10-19). "What the Laws of War Say About Forced Displacement and 'Human Shields'". The New York Times (به انگلیسی). ISSN 0362-4331. Retrieved 2023-10-27.
  18. Al-Mughrabi, Nidal; Rose, Emily; Al-Mughrabi, Nidal (2023-10-24). "'Humanitarian pause' in Hamas-Israel war is urged to aid Gaza civilians". Reuters (به انگلیسی). Retrieved 2023-10-27.
  19. House, The White (2023-10-20). "Remarks by President Biden on the United States' Response to Hamas's Terrorist Attacks Against Israel and Russia's Ongoing Brutal War Against Ukraine". The White House (به انگلیسی). Retrieved 2023-10-27.
  20. Magid, Jacob (2023-10-27). "Israel: Hamas's main operations base is under Shifa Hospital in Gaza City". The Times of Israel (به انگلیسی). Retrieved 2023-10-27.
  21. correspondents, ynet (2023-10-26). "IDF reveals Hamas command centers in, under Gaza hospital, Tel Aviv residential block suffers direct hit from rocket". Ynetnews (به انگلیسی). Retrieved 2023-10-27.
  22. "Physicians for Human Rights Condemns Attacks against Civilians in Eastern Ghouta". Human Rights Documents Online. Retrieved 2023-11-14.
  23. "EU condemns Hamas for using human shields, but urges Israeli restraint". euronews (به انگلیسی). 2023-11-13. Retrieved 2023-11-14.
  24. "Human Shields". B'tselem, November 11, 2017.
  25. Gordon, Perugini 2020 p.165.
  • کنوانسیون‌های ۴ گانه ژنو ۱۹۴۹
  • دانشنامه علوم نظامی سرهنگ برنارد اشتارت
  • "Israel used us as human shields in Gaza war". روزنامه گاردین (به انگلیسی). ۲۳ مارس ۲۰۰۹. p. GAZA.

پیوند به بیرون ویرایش

https://ihl-databases.icrc.org/applic/ihl/ihl-search.nsf/results.xsp?lang=EN