تشخیص (آرایه ادبی)

(تغییرمسیر از شخصیت‌بخشی)

تشخیص یا جان‌بخشی به اشیا آرایه‌ای ادبی است که صفت‌ها یا رفتار انسانی را به جانوران یا اشیاء نسبت می‌دهد.[۱][۲]

تشخیص گونه‌ای از استعاره مکنیه است که مشبه غیرانسان است و ویژگی انسانی به آن نسبت داده می‌شود.

نمونه‌ها ویرایش

  • آن همه ناز و نعمتم که خزان می‌فرمود / عاقبت در قدم باد بهار آخر شد (حافظ): در این بیت «نازیدن» که ویژهٔ آدمی است به خزان (پاییز) نسبت داده شده‌است.
  • آسمان از شوق دف می‌زد- شط خرمشهر کف می‌زد-چشم در چشم افق می‌دوخت-در دهان تانک‌ها می‌سوخت- دست او در دست نارنجک -شیر مردان را صدا می‌زد-ناگهان تکبیر پر واکرد-خط دشمن گیج و سرگردان.
  • به مغرب سینه مالان قرص خورشید / نهان می‌گشت پشت کوهساران (بیدل) از نسبت دادن قید سینه مالان به خورشید آرایهٔ تشخص پدیدآمده است.

یا مثلا این بیت سحر در شاخسار بوستانی/چه خوش میگفت مرغ نغمه خوان ای دیو سپید پای در بند/ای گنبد گیتی ای دماوند

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. «فرافکنی و شخصیت بخشی در شعر حافظ». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۱۷.
  2. "شخصیت‌بخشی به می در شعر حافظ". زیبایی‌شناسی ادبی. 9 (37): 33–52. 2018-09-23. ISSN 1735-837X.